บันทึกกันลืม : สร้างสมการสำหรับการตรวจหาค่าอิเล็คโตรไลท์

วันก่อนน้องหญิงปรึกษาเรื่องการตรวจอิเล็คโตรไลท์ ในปัสสาวะของผู้รับบริการ ที่แพทย์สั่งตรวจ Na+, K+ และ Cl- แต่เครื่องไม่สามารถอ่านค่าได้ แถมยังไม่บอกอีกว่าค่าต่ำ หรือสูงกว่าค่าที่เครื่องจะตรวจวัดได้  ผู้เขียนลองให้น้องเขาเข้าโปรแกรมทั้งใน serum และปัสสาวะ ซึ่งในโปรแกรมปัสสาวะจะมีช่วงค่าที่ตรวจวัดได้กว้างมากแล้ว ก็ยังทำไม่ได้ ซึ่งพวกเราก็คิดว่าสาเหตุน่าจะมาจากการ interfere ของสารบางอย่าง เลยบอกให้น้องเขารายงานไปว่า ... 

"ไม่สามารถตรวจหาค่าได้ เพราะอาจมีสารบางอย่าง interfere การทดสอบ" 

(โดยปรกติการตรวจวัดอิเล็คโตรไลท์ หรือสารน้ำในร่างกาย จำพวก Na+, K+, Cl- และ CO2 เราใช้เครื่องวิเคราะห์อัตโนมัติ ซึ่งสามารถวัดค่าต่ำสุดจนถึงสูงสุดขึ้นอยู่กับแต่ละตัว ซึ่งกำหนดไว้ไม่เท่ากันโดยบริษัท หากเกินค่าต่ำหรือสุงสุดที่เครื่องจะวัดได้ เครื่องก็จะบอกว่า สูงหรือต่ำ เราก็จะรายงานว่า น้อยกว่าหรือสูงกว่า..... ยกตัวอย่าง Na+ค่าต่ำเครื่องไม่สามารถวัดได้ก็จะขึ้น “low” เราก็จะรายงานผลว่า < 10 mmol/L เป็นต้น )

 แต่ปรากฏว่า...แพทย์ต้องการทราบผลรายนี้... นายดำก็เลยแนะนำการเจือจางตัวอย่างที่ต้องการทราบกับ serum ที่ทราบค่าแล้ว ซึ่งนายดำทำมาหลายครั้งแล้วได้ผลทุกครั้ง ตอนแรกฟังแล้วก็งง ...นายดำอธิบายไปแล้วจึงสร้างสมการอย่างง่าย ๆ  

•  นำ serum ที่ไม่ทราบค่าที่เราต้องการหาค่า (X) มาเจือจางกับ serum ที่ทราบค่าแล้ว (A)  อย่างละส่วน หรืออัตราส่วน 1: 1 แล้วนำไปทำการทดสอบจะได้ค่า B สร้างเป็นสมการได้ดังนี้

(X + A)/2 = B

 

ฉะนั้นค่า X = 2B – A

แต่บางครั้งการเจือจาง 2 เท่าก็ไม่ได้ผล ก็เพิ่มอัตราส่วนของ serum ที่ทราบค่ามากขึ้น เป็น 3 เท่า โดยนำเอา serum ที่ไม่ทราบค่าที่เราต้องการหาค่า (X) 1 ส่วน มาเจือจางกับ serum ที่ทราบค่าแล้ว (A)  2 ส่วน หรืออัตราส่วน 1: 2 แล้วนำไปทำการทดสอบจะได้ค่า B สร้างเป็นสมการได้ดังนี้   

 (X + 2A)/3 = B

ฉะนั้น X = 3B – 2A  

ถามนายดำว่าเขาได้มาจากไหน เขาบอกว่าเขาคิดขึ้นเองอ่ะ ผู้เขียนก็เลยนำมาเขียนเป็นบันทึกกันลืม