อสม.ไม่มีความรู้ จริงหรือ?


เมื่อไหร่ครับที่เราจะเชื่อบ้างว่าคนทุกคนมีศักยภาพ มีศักดิ์ศรี และมีกระบวนการคิด ทั้งโดยตนเอง และโดยกลุ่ม ผมว่าจะพัฒนาระบบสาธารณสุขไปได้ไกลด้วยต้นทุนถูกสุด (Lowcost)

     เมื่อช่วงบ่ายของวันศุกร์ที่ 17 กุมภาพันธ์ 2549 ที่สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดพัทลุง ได้มีการประชุมเพื่อพิจารณาแผนงาน/โครงการ จากงบฯ ส่งเสริมป้องกันโรคในชุมชน ประจำปี 2549 โดยคณะอนุกรรมการบริหารหลักประกันสุขภาพจังหวัดพัทลุง (คบปจ.) ครั้งนี้ได้เปิดให้ CUP ต่าง ๆ ได้มานำเสนอสภาพปัญหาและแนวทางการพัฒนาสุขภาพชุมชนของพื้นที่ และนำเสนอสรุปย่อของแผนงาน/โครงการที่จะขอความเห็นชอบ

     จริง ๆ แล้วมีหลาย ๆ ประเด็นที่ได้ช่วยกันเติมเต็มให้แก่ CUP ต่าง ๆ ผมเข้าประชุมด้วยในฐานะฝ่ายเลขานุการฯ แต่เวทีนี้ท่านประธาน (นพ.ยอร์น จิระนคร) ได้เปิดโอกาสให้เป็นเวทีแห่งการเรียนรู้ ทุกคนมีส่วนร่วมในการแสดงความคิดเห็นได้ และแล้วก็มาถึงโครงการให้ความรู้แก่ อสม. ของ CUP หนึ่ง งบประมาณ 200,000 กว่าบาท ด้วยเหตุผลว่าเพราะการจัดทำโครงการใด ๆ ที่ผ่านมามักจะประสบความล้มเหลวเนื่องจาก อสม.ขาดความรู้ โดยทาง CUP ได้จัดทำแบบประเมินวัดความรู้ของ อสม.แล้ว ผมนั่งฟังจากท่าทีของผู้นำเสนอก็อดชื่นชมในความมาดมั่น การเตรียมการเพื่อตอบข้อสงสัย และการใช้ข้อมูลสนับสนุนเป็นอย่างดี แต่...

     ผมตั้งข้อสังเกตอยู่หลายประการ (ได้นำเสนอออกไปแล้วในที่ประชุม) คือ ความสำเร็จหรือล้มเหลวของโครงการอยู่ที่การรู้หรือไม่รู้ของ อสม.เท่านั้นหรือ? (ประมาณว่าโทษ อสม.เกินไปไหม) หรือ อสม.นี่เป็นลูกน้องของเจ้าหน้าที่สาธารณสุขซึ่งเกือบจะเป็นข้าราชการไปด้วยแล้วเพราะได้รับอิทธิพล (ครอบงำ) อย่างต่อเนื่อง หรือยังเป็นประชาชนอยู่ ตรงส่วนนี้ อาจารย์กาจฯ ก็ได้ช่วยเสริมให้ว่าวันนี้ได้ยินเสียง อสม.พูดว่า “ไปพูดไปบอกแล้วชาวบ้านไม่เข้าใจ” “ชาวบ้านตอนนี้พูดยาก”

     อีกประเด็นที่เป็นที่ฮือฮาหน่อย คือ อสม.ไม่มีความรู้จริงหรือ หรือยังไม่ได้ปล่อย ไม่มีโอกาสปลดปล่อย หรือยังไม่ถูกกระตุ้นให้กล้านำศักยภาพที่มีอยู่ออกมาใช้อย่างเต็มที่ กันแน่ หากฐานคิดของเจ้าหน้าที่ คิดว่าเขาไม่มีความรู้ก็จะต้องอบรม อบรม แล้วก็อบรม เน้นว่าเพื่อครอบงำ โดยไม่ได้คิดว่าเขามีศักยภาพ มีศักดิ์ศรี และกระบวนการคิดของเขาเอง เพื่อเขาและชุมชนเขาเองแล้ว ประเมินเมื่อไหร่ด้วยแบบประเมินของเรา เขาก็ไม่ผ่านการประเมิน จากนั้นก็ถูกตีตราว่า “อสม.ไม่มีความรู้” อย่างไม่มีวันจบสิ้น (หนุนเสริมกับ คห.ที่คุณ Dr.Ka-poom ให้ไว้ที่บันทึก ผลการคัดเลือก อสม.ดีเด่น ภาคใต้ ปี 2549)

     เมื่อไหร่ครับที่เราจะเชื่อบ้างว่าคนทุกคนมีศักยภาพ มีศักดิ์ศรี และมีกระบวนการคิด ทั้งโดยตนเอง และโดยกลุ่ม ผมว่าจะพัฒนาระบบสาธารณสุขไปได้ไกลด้วยต้นทุนถูกสุด (Lowcost) เพียงแค่เจ้าหน้าที่สาธารณสุขอย่างเรา ๆ ท่าน ๆ เปลี่ยนฐานคิดใหม่ให้ เชื่อใจ และไว้ใจเขาบ้างว่า คนมีศักยภาพ มีเกียรติ มีศักดิ์ศรี และมีกระบวนการคิดที่ฉลาดหลักแหลม เมื่อได้รับโอกาสที่ดี พิสูจน์ได้อยู่ในหลาย ๆ พื้นที่ อย่างเร็ว ๆ นี้ คือทีมสุขภาพเขตเมือง (อสม.) ในเขตเทศบาลเมืองพัทลุง ที่กลับจากเขาชัน (อ.ปากพะยูน) เมื่อวันที่ 9 – 10 กุมภาพันธ์ 2549 แล้วจะสรุปให้อ่านเร็ว ๆ นี้ว่า เขา AAR ว่าไว้อย่างไรบ้างครับ

หมายเลขบันทึก: 16089เขียนเมื่อ 20 กุมภาพันธ์ 2006 02:41 น. ()แก้ไขเมื่อ 19 มีนาคม 2015 08:31 น. ()สัญญาอนุญาต: จำนวนที่อ่านจำนวนที่อ่าน:


ความเห็น (7)

สสจ. พัทลุง กับ สคส. ร่วมกันจัด "เวที อสม. ติดดาว" ดีไหมครับ   คุณอ้อ (วรรณา) จะเป็นผู้ประสานงานของ สคส. ครับ    คุณชายขอบคุยกับอ้อนะครับ

วิจารณ์ พานิช

ประเด็นนี้น่าสนใจ เรา (ราชการ) พยายามจะจัดการทุกอย่างภายใต้บริบทของตนเองทั้ง งบประมาณ วิธีการ แม้กระทั่งวิธีคิด ลืม หรือแกล้งลืมว่าชาวบ้าน ราษฎร เขาคิดเป็นทำเป็นและทำได้ดี การสังเคราะห์ความรู้และตกผลึกเป็นปัญญาเพื่อตอบสนองท้องถิ่นตนเอง เขาทำมานานแล้ว

             ความรู้ในความหมายของชาวบ้านมิได้มาจากตำรา การฉีกคัมภีร์หรือตำราทิ้งเกิดอยู่หลายพื้นที่ในบ้านเรา เขาประสบความสำเร็จแบบยั่งยืน เป็นมรดกทางปัญญาให้ลูกหลานได้

             ขบวนการเรียนรู้ที่ดีอาจจะดึงตำราหลายล้านเล่มที่อยู่ในสมองของชาวบ้านมาตกผลึก คนของราชการต้องไม่มองข้าม ต้องเรียนรู้ในสิ่งที่เขาคิดซึ่งอาจอยู่นอกตำรา และก็ไม่แปลกที่ในปัจจุบันนี้ ที่เรากำลังตกอยู่ในกระแสโลกาภิวัฒน์ที่ช่วยเหลือตนเองไม่ได้เลย

             ชื่นชม สสจ.พัทลุง ที่มีแนวคิดในขบวนการเรียนรู้เหล่านี้ คนที่ได้ประโยชน์ไม่ใช่ท่าน  .....แต่เป็นคนทั้งประเทศ

ภูมิปัญญาที่ถูกลืมไม่...

กระแสของการเปลี่ยนแปลง...ได้เข้ามา
ความลืม..เกิดขึ้นในสังคม..อิทธิพลของสิ่งใหม่เข้ามาแทนที่
ไม่มีจุด...ที่แน่ชัด...ของการถูกลืม
แต่หากสิ่งหนึ่ง...ที่เราลืมและอาจเลือนหายไปในบางบริบท
นั่นคือ..."ภูมิปัญญา"...
กระแสสังคมต่างวิ่งวน...มากับคำใหม่..สิ่งใหม่
KM แต่หารู้ไม่ว่า...ตัวความรู้ดังกล่าวได้ถูกจัดการสั่งสม
มาเป็นระยะเวลาที่ยาวนาน...ชั่วลูกหลาน..ด้วยการถ่ายทอด
ณ ปัจจุบันอาจดูเหมือนมาปัดฝุ่นใหม่..แต่หากไม่ใช่ในความหมาย สิ่งที่ยังมีอยู่ก็ยังคงมีอยู่..."เรา"... "คน-ราชการ"...ต่างหลงทางกันหรือไม่ว่า.."มนุษย์-อสม." ที่เข้ามาสู่ระบบอย่างไร้รูปแบบต่างมีความเพียบพร้อมของความตกผลึก..ที่จัดสรรมาจากการสั่งสมประสบการณ์
และความพร้อมด้วยจิต...ที่ทำงานด้วยภูมิปัญญาที่มีอยู่ในตัวเขาเอง
.."เรา"... "คน-ราชการ"ต่างหากที่อาจต้องกลับหันมา..ทบทวนภายใต้บริบท...แห่งกระบวนการทางปัญญา..ของมนุษย์ว่าควรจะทำอย่างไร..ถึงจะ..ก่อให้เกิดประโยชน์อย่างสูงมากกว่าที่มองเพียงแค่ "รู้หรือไม่รู้" ภายใต้...เกณฑ์ที่ตัวเองจัดขึ้นมาเพื่อวัดความฉลาดของ "มนุษย์" เท่านั้น

      ทีมผู้ประสานงานของ สคส. เราขอเชียร์เต็มที่ค่ะ   โดยเฉพาะเวทีติดดาวของ อสม. เพราะ อสม. เป็นกลุ่มที่ใกล้ชิดกับชุมชน/ ประชาชนมาก    การผลักดันในหลายๆ ด้านทั้งสาธารณสุข, นโยบายต่างๆ และ การพัฒนาชุมชน ล้วนมี อสม. เป็นกำลังเชื่อมต่อที่สำคัญ  และคิดว่าความรู้แบบบูรณาการที่ระดับราชการส่วนบนมักพูดกันก็มีอยู่ใน อสม. ด้วยค่ะ      ส่วนการประสานงานกับ คุณชายขอบ นั้น ทีมเราได้หารือกันแล้วเห็นว่า คุณธวัช  หมัดเต๊ะ  จะคุ้นเคยกับคุณชายขอบ และคุยกันมาบ้างแล้ว   จึงขอเปลี่ยนยกให้ คุณธวัช  เป็นพ่องาน สคส. ประสานงานกับคุณชายขอบเรื่องเวทีติดดาวนี้ค่ะ   แล้ว อ้อ จะคอยสนับสนุนช่วยอีกทีค่ะ

โจทย์อันยิ่งใหญ่ "อสม.ไม่มีความรู้ จริงหรือ?" สู่ "อสม.ติดดาว"

     เรียกว่าโดนใจเป็นที่สุด แต่ไม่กล้าผลีผลามกระโดดเข้าไปรับในทันที
เพราะผมต้องเคลียร์ทีมงาน พร้อม ๆ กับการทำความเข้าใจโจทย์ให้ชัดเจน
จึงช้า แต่ขณะนี้ (ทีมงาน) มั่นใจแล้ว เข้าใจตรงกันและขอรับหลักการนี้ด้วยความยินดีครับ

     คุณเอื้อ (นพ.ยอร์น จิระนคร) อยู่ระหว่างการเดินทางไปราชการประเทศจีน
ในรายละเอียดจึงยังไม่ได้หารือ แต่พร้อมและรับหลักการไว้ให้แล้ว
ผมจึงได้ลองยกร่าง "เวที" ขึ้นดู และจะติดต่อ สคส.กลับไปครับ

     ขอบคุณ อาจารย์หมอวิจารณ์ ฯ ที่ให้โอกาส
ขอบคุณ ทีมงาน สคส.ที่เห็นความสำคัญของ อสม.
ขอบคุณทุกท่านที่เข้ามา ลปรร.โดยมีฐานคิดที่ตรงกันว่า...
"เขามีศักยภาพ มีศักดิ์ศรี
และมีกระบวนการคิดของเขาเอง
เพื่อเขาและชุมชนเขาเอง" เช่นที่ผมเชื่อ
และเชื่อมาจนเหนื่อยในบางห้วงเวลา
เหมือนไม่โดดเดี่ยวครับ
ขอบคุณจริง ๆ

     ความก้าวหน้าในการจัด เวที อสม.ติดดาว จ.พัทลุง เริ่มเดินเรื่องในขั้นตอนการเตรียมการแล้ว ที่ http://gotoknow.org/archive/2006/03/19/21/53/33/e19865
ขอบคุณ "คุณคนโหมด" มาก เร็วจริง ๆ ผมจะกลับมาทำ link พบว่าท่านทำให้แล้ว (ยิ้ม ๆ)
พบปัญหาการใช้งานกรุณาแจ้ง LINE ID @gotoknow
ClassStart
ระบบจัดการการเรียนการสอนผ่านอินเทอร์เน็ต
ทั้งเว็บทั้งแอปใช้งานฟรี
ClassStart Books
โครงการหนังสือจากคลาสสตาร์ท