สอนคุณธรรมอย่างไรให้ธำรงสามัคคี หน้า10

กระบวนการของมโนธรรมได้กล่าวมาข้างต้นว่า มโนธรรมเป็นองค์ประกอบสำคัญอันขาดมิได้ เพราะเป็นองค์ประกอบที่ทำให้พฤติกรรมกลายเป็นความประพฤติ รู้ว่าอะไรดีอะไรชั่ว อันเป็นเงื่อนไขที่เปิดโอกาสให้มนุษย์ได้ตัดสินใจด้วยเจตจำนงเสรีเฉพาะตัวว่า จะทำดีหรือทำชั่ว ในเมื่อมีสิทธิเลือกตัดสินใจความรับผิดชอบต่อการเลือกของตนก็ตามมาเป็นของคู่กัน และนี่คือศักดิ์ศรีและความยิ่งใหญ่ของมนุษย์เหนือสัตว์โลกทั้งหลาย คือมีความสามารถเลือกและรับผิดชอบทำให้ความดีมีค่าสมควรยกย่อง และความชั่วทำให้เสื่อมเสีย สมควรประณามว่ากล่าว ดังนั้นจึงควรวิเคราะห์กันให้ถ่องแท้สักหน่อยถึงความตื้นลึกหนาบางของมโนธรรม เพื่อให้ตระหนักในคุณค่าของคุณธรรม และมีกำลังใจที่จะมุ่งมั่นทำดีหนีชั่วจนเป็นคุณธรรม ดังกลไกมโนธรรมต่อไปนี้