ชุมชน ในความหมายทางทฤษฎี อาจจะมีหลายสำนักที่นิยามไว้แตกต่างกันไป แต่หากพูดให้ง่ายว่าชุมชนคือหมู่บ้าน ชุมชนคือที่อยู่ของชาวบ้าน ชุมชนคือการที่ผู้คนรวมตัวกัน สร้างถิ่นฐาน ใช้ชีวิต ฝากผีฝากไข้ไว้กับธรรมชาติรอบตัวที่ก่อเกิดเป็นอาหาร เครื่องนุ่งห่ม ที่อยู่อาศัย ยารักษาโรค การรวมตัวเพื่อการดำรงอยู่ ก่อฐานเป็นวิถีชีวิต ขนบประเพณี ศิลปวัฒนธรรม มีคติความเชื่อ มีเส้นทางชีวิตเฉพาะตน ทุกมิติในแต่ละชุมชนล้วนมีความหมายและคุณค่าแห่งตน
วิจัย ในความหมายทางทฤษฎี อาจจะมีหลายสำนักที่นิยามไว้แตกต่างกันไป หากแต่หาคำพูดที่ง่ายต่อการเข้าใจ ดูเหมือนไม่ง่ายและไม่ยากเท่าไร คำถามที่น่าคิดคือว่า วิจัยกับชุมชน ทำบุญร่วมชาติ ตักบาตรร่วมขัน ก่อกรรมทำเข็ญร่วมกันมาแต่ปางใด จึงมีผู้คนจับสองสิ่งมาคู่กันแล้วตั้งชื่อต่างนานา เช่น วิจัยที่มีชุมชนเป็นฐาน วิจัยเพื่อชุมชนท้องถิ่น และอื่นๆอีกมากมาย
วันนี้ที่ชุมชนเม็กดำ พวกเราตั้งวงเล็กๆคุยกันเอง (ไม่มีหนังสือเชิญประชุม ไม่มีวาระการประชุม ไม่มีห้องประชุม ) ประเด็นฟ้าฝน ได้ถูกนำมาเป็นประเด็นเรียกน้ำย่อย ตามด้วยสิ่งที่น่าคิดมากๆจากสมาชิกในวงคนหนึ่งบอกว่า ทุกคนรู้ไหมว่า ปีนี้คนบ้านเราเกือบทุกครอบครัว มีการแบ่งที่นาส่วนหนึ่งไว้เพื่อปลูกข้าวแบบนาดำ จากที่ทุกปีทุกครอบครัวปลูกข้าวแบบนาหว่านทั้งหมด พอประเด็นเปิดทุกคนในวงได้ให้ความเห็น ทุกคนยอมรับว่าจริง เหตุผลเดียว สั้นๆ แต่มีความหมาย คือ นาดำใช้เงินลงทุนน้อยกว่านาหว่าน
ประเด็นต่อมา เราคุยกันเรื่องเห็ดป่าและเห็ดขอนขาว เห็ดป่าบ้านเราปีนี้สรุปว่ามีมากพอกินอิ่มทุกครัวเรือนแต่รสชาติของเห็ดป่าไม่เหมือนเดิม นั่นคือเห็ดไม่หอมและรสชาติจืดๆ สาเหตุมาจากอะไร ที่ประชุมบอกว่า ให้ไปถามเทวดาเอาเอง ส่วนเห็ดขอนขาว พวกเราได้รับวิทยาทานมาจากมหาชีวาลัยอีสาน เห็ดขอนขาว มีเกือบทุกครัวเรือนๆละไม่มาก ทำไว้พอกิน บางครัวเรือนใช้ไม้มะม่วง บางครัวเรือนใช้ไม้ต้นเหลี่ยม ไม้ยูคาลิปตัส เราทำมาหลายเดือน แกงเห็ดกินมาหลายหม้อ บทสรุปคือไม้จากต้นเหลี่ยม เห็ดขอนขาว ชอบมาก จนพวกเราใช้คำว่า วันนี้เห็ดขอนเหลี่ยม ออกมากจนจะพาขอนบิน
นอกจากนั้นได้มีการคุยกันหลายเรื่อง เมื่อเวลาอันสมควรเราก็แยกย้ายกัน การคุยกันแบบวงเล็กๆเช่นนี้มีให้เห็นบ่อยๆในชุมชนเรา ทุกคนได้พบปะ ถามไถ่สารทุกข์สุกดิบ แลกเปลี่ยนเรียนรู้ ไม่มีการนัดหมายล่วงหน้า เพื่อนพ้องน้องพี่ มีโอกาสแวะเวียนมาเรียนรู้ร่วมกับพวกเรา พวกเรายินดีต้อนรับ แต่พวกเราไม่ค่อยคุ้นเคยกับงานวิจัย นะครับ
อาจารย์เม็กดำ
ดีใจที่ได้อ่านเรื่องเล่าที่มีประโยชน์ ทุกวันนี้อยากเห็นทุกชุมชนได้มาพบปะพูดคุยกันในเรื่องที่ได้ประโยชน์ ดีใจแทนชุมชนที่มีครูที่เข้าใจชุมชนอย่างแท้จริง
เวลาทำงานที่โรงพยาบาลก้จะทำกลุ่มพูดคุยกันระหว่างเจ้าหน้าที่และผู้รับบริการครั้งละ 4-5 คน ซักประวัติคัดกรองเรื่องที่มาตรวจ จากนั้นก็ช่วยกันเปิดประเด็นเรื่องสุขภาพบ้าง เรื่องของมะเก่าที่นำมาใช้ในการดูลสุขภาพ , เรื่องการทำมาหากินบ้าง แล้วแต่กลุ่ม ก็ได้ความรู้จากผู้รับบริการมากเหมือนกัน วันหลังว่าจะลองเล่าและนำรูปมาให้ดูในblog