นักศึกษาป.เอก บริหารการศึกษาฝึกงานที่จิระศาสตร์วิทยา

วันที่ 19-23 ธันวาคม 2548 นักศึกษาปริญญาเอกมาฝึกงานในโรงเรียนจิระศาสตร์วิทยา พระนครศรีอยุธยา

ปฐมนิเทศ

วันแรกที่นักศึกษาปริญญาเอก "สาขาการบริหารการศึกษาและภาวะผู้นำ" มหาวิทยาลัยเซนต์จอห์น จำนวน 5 คน ได้แก่ อาจารย์มัณฑริกา  วิฑูรชาติ  อาจารย์ทัศน์วรรณ  ศรีสงวน  อาจารย์ศุภเสฏฐ์  คณากูล  อาจารย์เฉลิมวิทย์  ฉิมตระกูล และอาจารย์วาทิตย์ ตั้งรพีเลิศ ได้มาถึงโรงเรียน เมื่อวันที่ 19 ธันวาคม 2548 เวลา 8.30 น.คณะนักศึกษาได้มารายงานตัวที่อาคารอำนวยการ จากนั้น เวลา 9.00 น. ผมได้มีโอกาสต้อนรับและปฐมนิเทศนักศึกษาร่วมกับท่านผู้อำนวยการจิระพันธุ์ พิมพ์พันธุ์  โดยการฉายวีดิทัศน์แนะนำโรงเรียนและใช้ Powerpoint Presentation สลับกับการพูดคุยซักถาม บรรยากาศของการพบปะพูดคุยกันวันแรกเริ่มต้นด้วยการแนะนำตัว สถานที่ทำงานหน้าที่การงานและวัตถุประสงค์ เป้าหมายรวมถึงปฏิทินกิจกรรมการฝึกงานตลอดระยะเวลา 5 วัน ตั้งแต่วันที่ 19-23 ธันวาคม 2548 ในโรงเรียนจิระศาสตร์วิทยา 

สังเกตกิจกรรมการบริหารจัดการในโรงเรียนและแลกเปลี่ยนเรียนรู้

หลังจากได้รับการปฐมนิเทศแล้วตัวแทนผู้บริหารได้นำนักศึกษาไปเยี่ยมชมกิจกรรมการเรียน   การสอน การจัดกิจกรรมการเรียนรู้ทั้งในและนอกห้องเรียน การสอนของครูและการทำงานของพนักงานขับรถ และพนักงานทำครัว ทำความสะอาด ดูแลสวน และการสัมภาษณ์พูดคุยกับอาจารย์จิระพันธุ์  พิมพ์พันธุ์ "ผู้บริหารต้นแบบการปฏิรูปการเรียนรู้" ของ สกศ.เป็นต้น

การเข้ามาฝึกงานครั้งนี้สิ่งที่นักศึกษาสนใจมากที่สุดคือการกระจายอำนาจการบริหาร (Decentralization) จากผู้บริหารระดับสูงไปสู่คณะกรรมการฝ่ายต่างๆในโรงเรียนลักษณะการบริหารงานโรงเรียนเล็กในโรงเรียนใหญ่ Schools in School(12 in 1) ตลอดจนการบริหารงานแบบมีส่วนร่วม (Participative Management) รูปแบบคณะกรรมการสภาครู  สภานักเรียน คณะกรรมการสายชั้น คณะกรรมการกลุ่มสัมพันธ์ STAR :Small Team Activity Relationship ซึ่งนักศึกษา ป.เอก ทั้ง 5 ท่านได้ลงไปสัมผัสพูดคุย วิเคราะห์เจาะลึกถึงการทำงานที่คณะครูแต่ละคนรับผิดชอบ รวมทั้งการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ประสบการณ์เชิงบริหารที่หลากหลาย

ส่วนหนึ่งของการดำเนินการในระหว่างการฝึกประสบการณ์บริหารของนักศึกษากลุ่มนี้ ผมได้มีโอกาสนำเอาแนวทางการจัดการความรู้ KM:Knowledge Management มาใช้ เริ่มตั้งแต่การกำหนดเป้าหมายร่วมกันในการมาฝึกงานที่นี่ว่ามีเป้าหมายหลักในเรื่องใด  จากนั้นจึงได้ให้แต่ละคนได้พูดคุย และแลกเปลี่ยนเรียนรู้แนวทางการสืบเสาะค้นหาข้อมูล ความรู้ที่ต้องการเรียนรู้หรือฝึกปฏิบัติ และวันสุดท้ายก็จะได้ข้อสรุปถึงแก่นความรู้และสมรรถนะหลัก (Core Competency) ที่ต้องการ

นักศึกษาสะท้อนองค์ความรู้
ในวันที่23 ธันวาคม 2548 ซึ่งเป็นวันสุดท้ายของการฝึกประสบการณ์ นักศึกษาปริญญาเอกได้เขียนบันทึกในสมุดเยี่ยมของโรงเรียน ความว่า... รู้สึกชื่นชมยินดี ดีใจที่ได้มาฝึกประสบการณ์การบริหารการศึกษาและภาวะผู้นำ ที่โรงเรียนจิระศาสตร์วิทยาแห่งนี้ เป็นเวลา  5  วัน ตั้งแต่วันที่ 19-23 ธันวาคม 2548  สิ่งที่ได้พบเห็น สัมผัสพอจะสรุปภาพรวมจากมุมมองที่สะท้อนออกมาดังนี้
ก.ความสำเร็จขององค์กร
   - การบริหารบุคลากร (เยี่ยม)
   - การบริหารระบบงาน (ยอด)
*เหนือสิ่งอื่นใด คือ การมีบุคลากรที่มีคุณภาพ

สังเกตได้จาก
1.ความมุ่งมั่นในการบริหารจัดการของผู้บริหาร โดยใช้ระบบข้อมูลข่าวสารอย่างสม่ำเสมอ
2.การให้ความสำคัญกับบุคลากร (ทุกระดับ)
3.กลไกการบริหารงาน หรือระบบงานที่มีมาตรฐาน

การจัดการความรู้ในองค์กรที่พบในโรงเรียนจิระศาสตร์วิทยา
1.เข้าใจระระดับการใช้ความรู้ในองค์กรว่าอยู่ในจุดใด
2.เข้าใจขั้นตอนของการจัดการความรู้
   - สามารถค้นหาความรู้ขององค์กรจากบุคลากรทุกคน
   - สร้างและพัฒนาความรู้ที่ค้นหามาได้
   - มีการจัดเก็บ บันทึก การสืบค้นอย่างเป็นระบบ
   - มีการแบ่งปันและแลกเปลี่ยนความรู้
   - นำความรู้ที่บันทึกไว้แล้วออกมาใช้ประโยชน์
   - สร้างองค์ความรู้ใหม่
3.เข้าใจการพัฒนาประสิทธิภาพของคนในองค์กร
4.จัดทำแผนปฏิบัติการเพื่อพัฒนาประสิทธิภาพของคนในองค์กร

ข.ภาวะผู้นำ
จากการสังเกต สอบถาม สัมภาษณ์พูดคุยกับครูและบุคลากรในโรงเรียนพบว่า
   - ผู้บริหารมีภาวะผู้นำสูง สามารถครองตน ครองคน ครองงานได้อย่างเยี่ยมยอด มีการบริหารแบบบูรณาการ เน้นความเป็นธรรม โปร่งใส ตรวจสอบได้ กระจายอำนาจในทุกๆจุด  
   - ผู้บริหารเป็นผู้นำที่ทำงานหนักและเป็นผู้สร้างผู้นำให้กับคนทุกระดับในองค์กร 
   - ผู้บริหารมีแรงบันดาลใจในการทำงานในวิชาชีพบริหารการศึกษาและดลใจให้ผู้อื่น (ผู้ใต้บังคับบัญชา) สามารถทำงานอย่างมีประสิทธิภาพและมีความรับผิดชอบในหน้าที่ที่ได้รับมอบหมายอย่างเต็มตามศักยภาพ
   - ผู้บริหารมีคุณธรรมจริยธรรม มีความเมตตา กรุณาอยู่ในจิตวิญญาณของความเป็นครูที่มีต่อผู้ใต้บังคับบัญชาและคนรอบข้าง
   - ผู้บริหารเป็นต้นแบบ (Model) ของการดำเนินชีวิตทังชีวิตส่วนตัว ชีวิตการทำงานให้กับผู้ใต้บังคับบัญชา เป็นผู้ให้กับผู้อื่นอยู่เสมอ
   - ผู้บริหารเป็นผู้ที่คนรอบข้าง ผู้ใต้บังคับบัญชาทำงานร่วมกันอย่างมีความสุข และทุ่มเทการปฏิบัติงานด้วยความเต็มใจ
   - บุคลากร (ครู) เป็นผู้นำตามสถานการณ์ ตามความสามารถ
   - บุคลากรทุกคนมีคุณค่าควรได้รับการสนับสนุนส่งเสริม
   - ครูมีความรักในองค์กร ปฏิบัติหน้าที่อย่างทุ่มเท จริงใจ ให้เกียรติซึ่งกันและกัน
*ถึงแม้จะเป็นโรงเรียนใหญ่ อาจมีข้อจำกัดเรื่องจำนวนนักเรียน แต่ในสภาพการณ์ที่พบเห็น เป็นการบริหารที่มีคุณภาพและคุ้มค่า

ข้อเสนอแนะ
1.จำนวนนักเรียนค่อนข้างมาก  ในการบริหารงานควรมีการควบคุมจำนวนนักเรียนซึ่งจะเป็นประโยชน์ในอนาคต

2.ควรเพิ่มห้องเรียน IEP ในระดับ อ.3 ป.1 ป.2 ป.3 ให้มีสัดส่วนห้องเรียน 50:50 กับห้องเรียนปกติ เพื่อเปิดโอกาสให้เด็กสามารถเรียนภาษาอังกฤษได้ในราคาถูก และเกิดประโยชน์สูงสุด
ต่อผู้เรียนผู้ปกครอง

3.รายได้จาก IEP มี่ส่วนช่วยในเงินเดือนครูเพิ่มขึ้น

4.การจัดทำระบบ SMIS ในหลายๆเรื่อง โดยการนำเทคโนโลยีเข้าช่วย เช่น การใช้บัตร
อิเลคทรอนิกส์ของนักเรียน (บัตรเติมเงิน) แทนการใช้เงิน

5.การจัดบริการรถโรงเรียนรับ-ส่งนักเรียน ต้องวิเคราะห์อย่างจริงจังและหาทางเลือกว่า การจัดรถนักเรียนเองมีจุดคุ้มทุนเท่าใด  ถ้าให้ผู้อื่นจัด (รถร่วม) และโรงเรียนมีการควบคุมกำหนดราคาให้ อย่างใดจะให้ผลตอบแทนกับโรงเรียนดีกว่ากัน เราอาจจะได้บุคลากรที่ไปบริหารจัดการเรื่องรถมาบริหารจัดการเรื่อง IEP จะเป็นทางเลือกที่ดีกว่าหรือไม่ ฯลฯ

ขอกราบขอบพระคุณท่านอาจารย์จิระพันธุ์  พิมพ์พันธุ์ อาจารย์ ดร.ปฐมพงศ์  ศุภเลิศ  อาจารย์ ดร.สุทธาทิพ  ไชยรัตนะ และคุณครูรวมถึงบุคลากรทุกท่านที่ให้ความร่วมมือในการมาฝึกประสบการณ์การบริหารการศึกษาและภาวะผู้นำ รวมทั้งมาเก็บข้อมูลผู้บริหาร ครู นักเรียน ประกอบการวิจัยของมหาวิทยาลัยเซนต์จอห์น ไว้ ณ โอกาสนี้ด้วย
                                                       
ด้วยความเคารพและนับถือ
นางมัณฑริกา  วิฑูรชาติและคณะ
นักศึกษาปริญญาเอกมหาวิทยาลัยเซนต์จอห์น

นำไปสู่การประยุกต์ใช้
ท้ายที่สุดของการมาฝึกงานเชิงบริหารการศึกษาในครั้งนี้ อาจารย์ที่ปรึกษาของมหาวิทยาลัยได้มาติดตามผลในวันนี้ทุกคนเห็นพ้องต้องกันว่าจะนำเอาหลักการ แนวทางการบริหารแบบมีส่วนร่วมของโรงเรียนจิระศาสตร์วิทยาไปประยุกต์ใช้ในสถานศึกษาของตนเอง (ส่วนใหญ่เป็นสถานศึกษาเอกชน) และสิ่งสำคัญที่สุดที่โรงเรียนจิระศาสตร์วิทยาได้รับคือ ข้อคิดเห็นและข้อเสนอแนะอันมีคุณค่าของนักศึกษาปริญญาเอกทุกท่าน  ซึ่งจะได้นำมาประมวลรวบรวมเพื่อปรับปรุงพัฒนาให้โรงเรียนจิระศาสตร์วิทยาเจริญก้าวหน้ายิ่งๆขึ้นไป

ได้พบสมรรถนะของผู้บริหารมืออาชีพ
จากการสังเคราะห์ผลการฝึกประสบการณ์ของนักศึกษาปริญญาเอกในครั้งนี้ทำให้ได้ข้อค้นพบเกี่ยวกับมรรถนะหลัก (Core Competencies) ของผู้บริหารสถานศึกษามืออาชีพ 3 ด้าน ดังต่อไปนี้

ด้านที่ 1.บุคลิกภาพและคุณลักษณะ มีตัวชี้วัดดังนี้
1.1 การแต่งกาย
1.2 การตรงต่อเวลา
1.3 ความรับผิดชอบ
1.4 การมีส่วนร่วมในกิจกรรมต่างๆ
1.5 กล้าแสดงออก ริเริ่มลงมือปฏิบัติ
1.6 ทักทายผู้อื่นก่อนเสมอ
1.7 เป็นตัวของตัวเองและมีความเชื่อมั่น
1.8 เป็นนักฟังมากกว่าพูด
1.9 ความมีน้ำใจ
1.10 มีปฏิภาณไหวพริบ
1.11 ความรอบรู้
1.12 ความจริงใจกับคนรอบข้าง
1.13 ความมีคุณธรรมจริยธรรม
1.14 ความสามารถในการควบคุมอารมณ์
1.15 ความรู้จักกาละเทศะ

ด้านที่ 2 ความรู้ความสามารถเชิงบริหาร มีตัวชี้วัดดังนี้
2.1 มีความรู้เป็นที่ยอมรับของครูและบุคลากรทุกฝ่าย
2.2 มีความสามารถในการทำงาน
2.3 มีความสามารถในการพูดและถ่ายทอดงาน
2.4 เป็นคนทันโลก ทันเหตุการณ์ ติดตามข่าวสารเสมอ
2.5 รู้จักเรียนรู้ตัวอย่างที่ดี (Best Practices)จากผู้อื่น
2.6 รู้จักบทบาทของตัวเอง
2.7 รู้จักแก้ปัญหาในการกระทำหรือที่รับผิดชอบ
2.8 การมีส่วนร่วมในการสร้างสรรค์วัฒนธรรมองค์การ
2.9 การปฏิบัติตามกฎระเบียบองค์กร
2.10 การทำงานเป็นทีม

ด้านที่ 3 ทักษะด้านมนุษยสัมพันธ์ มีตัวชี้วัดดังนี้
3.1 มีการมองโลกในแง่ดี
3.2 มีน้ำใจ เอื้อเฟื้อเผื่อแผ่
3.3 มีความพากเพียร พยายาม
3.4 มีความกระตือรือล้น ขยันขันแข็ง
3.5 รู้จักรับฟังความคิดเห็นของผู้อื่น
3.6 รู้จักเอาใจเขามาใส่ใจเรา
3.7 รู้จักประนีประนอม ประสานสัมพันธ์
3.8 รู้จักให้อภัย
3.9 รู้จักการให้เกียรติ ยกย่องผู้ร่วมงาน
3.10 รู้จักการเข้าสังคม

*******************************************************************

ดร.ปฐมพงศ์  ศุภเลิศ
 24 ธันวาคม 2548

 

[สุนทรศักดิ์]

ไม่ทราบว่าโรงเรียนจิระศาสตร์วิทยา ได้รวบรวมประสบการณ์การบริหารของท่านอาจารย์จิระพันธุ์ พิมพ์พันธุ์ ไว้เป็นรูปเล่ม (พ๊อกเก็ตบุ๊ค) หรือเปล่า เพราะเคยได้ยินกิตติศัพท์ของท่านและอยากซื้อไว้อ่านครับ