ก่อนอ่านบันทึกนี้ โปรดทำแบบทดสอบต่อไปนี้ก่อน จะอ่านแบบได้อรรถรสมากขึ้นครับ... ;-) 

คุณใช้ชีวิตคล้ายไอน์สไตน์แค่ไหน?

สำหรับเหตุผลเบื้องหลังคำเฉลยที่ให้ไว้นั้นมีดังนี้ครับ

ข้อ 1 : เมื่อครั้งเป็นนักเรียนหรือนักศึกษา คุณสนใจเข้าเรียนสม่ำเสมอ ไม่ค่อยโดดเรียน แถมยังอาจเคยได้รับคำชมจากครูผู้สอนว่าเป็นคนขยันอีกด้วย [ตอบ : ไม่ใช่]

หลักฐาน : เมื่อครั้งที่ไอน์สไตน์วัยหนุ่มเรียนในระดับมหาวิทยาลัยที่ ETH (Eidgenossische Technische Hochschule) หรือ The Swiss Federal Polytechnic Institute ในเมืองซูริกประเทศสวิตเซอร์แลนด์นั้น  เขา “โดดร่ม” เป็นประจำ แต่อาศัยเลคเช่อร์โน้ตจากเพื่อน โดยเฉพาะอย่างยิ่งก่อนการสอบ (เอ๊ะ! ไปโดนใจหลายคนเข้าบ้างหรือเปล่านี่) 

เพื่อนซี้ที่คอยช่วยเหลือไอน์สไตน์อยู่เสมอ ก็คือ มาร์เซล กรอสมันน์ (Marcel Grossmann) ซึ่งภายหลังกลับมาเป็นศาสตราจารย์ทางคณิตศาสตร์ที่ ETH แถมยังเป็นคนที่มีส่วนช่วยให้ไอน์สไตน์สามารถพัฒนาทฤษฎีสัมพัทธภาพทั่วไปได้สำเร็จ นอกจากนี้ พ่อของกรอสมันน์ยังเป็นคนหางานให้ไอน์สไตน์ทำเมื่อครั้งเรียนจบใหม่ๆ อีกด้วย

 ซ้าย :มาร์เซล กรอสมันน์ เพื่อนนักคณิตศาสตร์ของไอน์สไตน์

ขวา : แฮร์มันน์ มิงคอฟสกี นักคณิตศาสตร์ อาจารย์ของไอน์สไตน์

  
ในวิชาคณิตศาสตร์นั้น ไอน์สไตน์เคยได้รับสมญานามจากอาจารย์แฮร์มันน์ มิงคอฟสกี (Hermann Minkowski) ว่า lazy dog หรือ เจ้าสุนัขสันหลังยาว อีกด้วย แต่ต่อมา มิงคอฟสกีนี่เอง ที่เป็นคนแรกซึ่งผนวกอวกาศ (space) และเวลา (time) กลายเป็นหนึ่งเดียวเรียกว่า กาล-อวกาศ (space-time หรือจะสะกดว่า spacetime ก็ได้) 

ผมเองตอนเรียนอยู่ ม.5 ก็เคยโดนอาจารย์สอนชีววิทยาเขียนในสมุดแล็บว่า “ขยันน้อยเหลือเกิน” เหมือนกัน พออยู่มหาวิทยาลัยปี 3 ก็มีรุ่นน้องมาแซวว่า อาจารย์ท่านหนึ่งฝากมาบอกว่า พี่น่ะหัวดีนะ แต่ขี้เกียจชะมัด ...ตอนนี้ก็เลยต้องมาเขียนเยอะๆ เพื่อไถ่บาปลบล้างความผิดอยู่นี่ไงครับ แหะ...แหะ ;-P

ข้อ 2 : คุณเคยเป็นติวเตอร์รับสอนพิเศษ เพื่อแลกกับเงินเล็กๆน้อยๆ เพื่อยังชีพ [ตอบ : ใช่]

หลักฐาน : มัวริซ โซโลวีน (Maurice Solovine) เพื่อนซี้คนหนึ่งของไอน์สไตน์ เขียนเล่าไว้ในหนังสือ Albert Einstein Letters to Solovine 1906-1955 ว่า ในช่วงเทศกาลอีสเตอร์ในปี ค.ศ.1902 หลังจากที่เขาซื้อหนังสือพิมพ์และเดินไปตามถนนกรุงเบิร์น ก็ได้พบกับที่แห่งหนึ่งซึ่งมีป้ายเขียนไว้ด้านหน้าว่า 

        “อัลเบิร์ต ไอน์สไตน์ ซึ่งเคยเป็นนักศึกษาที่ Zurich Polytechnical School (อีกชื่อหนึ่งของ ETH) รับสอนฟิสิกส์ โดยคิดค่าสอนชั่วโมงละ 3 ฟรังก์”

        น่าสนใจว่า สำหรับโฆษณาที่ไอน์สไตน์ลงในหนังสือพิมพ์มีข้อความว่า “ทดลองเรียนฟรี” อีกด้วย ;-) 

        โซโลวีนจึงคิดว่า “บางทีคนๆ นี้อาจจะช่วยอธิบายฟิสิกส์ทฤษฎีให้ฉันได้” เมื่อได้พูดคุยกันถูกคอ ทั้งสองคนนี้ก็กลายเป็นเพื่อนสนิทกันชั่วชีวิต

        ทำไมไอน์สไตน์ถึงต้องเป็นสอนพิเศษหลังเรียนจบใหม่ๆ เพื่อแลกกับเงินยังชีพ?

         มีคนอธิบายไว้ว่า จริงๆ แล้วไอน์สไตน์อยากจะเป็นอาจารย์ประจำสอนในมหาวิทยาลัย ETH ที่ตนเองจบมา แต่เนื่องจากเขาเป็นนักศึกษาที่ “ไม่เอาไหน” ในสายตาของอาจารย์ จึงต้องระเหเร่รอนหากินอย่างฝืดเคือง เช่น รับงานคำนวณให้กับนักดาราศาสตร์บ้าง เป็นครูสำรองบ้าง สอนพิเศษบ้าง จนกระทั่งได้งานประจำเป็นพนักงานตรวจสิทธิบัตรสวิส (Swiss Patent Office) ในกรุงเบิร์น โดยได้รับค่าตอบแทนเพียงปีละ 3,500 ฟรังก์
 

       
ข้อ 3 : คุณชอบเขียนจดหมายถึงเพื่อนสนิท เพื่อเล่าเรื่องราวต่างๆ ที่เกิดขึ้นในชีวิตให้เขาได้รับรู้ [ตอบ : ใช่]

หลักฐาน : นิสัยประจำตัวของไอน์สไตน์ข้อนี้มีหลักฐานมากมาย เช่น เมื่อครั้งที่ไอน์สไตน์เขียนถึงเพื่อนนักฟิสิกส์ชื่อ อาร์โนลด์ ซอมเมอร์เฟลด์ (Arnold Sommerfeld) ในราวปลายเดือนตุลาคม พ.ศ. 2455 (ค.ศ.1912) ไอน์สไตน์ได้ “บ่น” ให้เพื่อนฟังว่า

        “ช่วงนี้ผมกำลังหมกมุ่นเกี่ยวกับปัญหาเรื่องความโน้มถ่วง และเชื่อว่าจะสามารถจัดการกับความยุ่งยากซับซ้อนทั้งหมดได้ เพราะมีเพื่อนนักคณิตศาสตร์ที่นี่คอยช่วยอยู่ แต่อย่างหนึ่งที่แน่นอนก็คือ ตลอดชั่วชีวิตของผม ผมไม่เคยต้องใช้ความพยายามมากเท่านี้มาก่อน ... เมื่อเทียบกับปัญหานี้แล้ว ทฤษฎีสัมพัทธภาพอันแรกกลายเป็นการเล่นของเด็กไปเลย”

        เพื่อนนักคณิตศาสตร์ที่ไอน์สไตน์พูดถึงก็คือ มาร์เซล กรอสมันน์ ส่วน ‘ปัญหานี้’ ก็คือ การพัฒนาทฤษฎีสัมพัทธภาพทั่วไป  อันเป็นผลงานชิ้นเยี่ยมที่สุดในชีวิตของไอน์สไตน์นั่นเอง

        อย่างไรก็ตาม กรณีที่คลาสสิคที่จับใจที่สุดน่าจะเป็นการเขียนจดหมายติดต่อกันระหว่างไอน์สไตน์กับมอริซ โซโลวีน เพราะนับแต่ทั้งสองอยู่ห่างไกลกัน ไอน์สไตน์กับโซโลวีนได้ติดต่อกันทางจดหมายอย่างต่อเนื่องตั้งแต่วันศุกร์ที่ 3 พฤษภาคม 1906 (ขณะนั้นไอน์สไตน์อยู่ที่กรุงเบิร์น สวิตเซอร์แลนด์) จนถึงฉบับสุดท้าย คือวันที่ 27 กุมภาพันธ์ 1955 (ซึ่งไอน์สไตน์น่าจะอยู่ที่มหาวิทยาลัยพรินซ์ตัน มลรัฐนิวเจอร์ซี สหรัฐอเมริกา)

รวมเวลาที่ติดต่อกันทางจดหมายนานถึง 49 ปี!

(น่าคิดเหมือนกันว่า GotoKnow ของเราจะอยู่ถึง 49 ปีไหม?)

หนังสือ Letter to Solovine 1906-1955

ซึ่งบันทึกจดหมายที่ไอน์สไตน์เขียนถึงมอริซ โซโลวีน ยาวนานถึง 49 ปี

 
ข้อ 4 : คุณเล่นเครื่องดนตรีอย่างน้อย 1 ชิ้น โดยมักเล่นยามว่าง หรือเล่นให้เพื่อนๆ ฟังตอนสังสรรค์กัน (หมายเหตุ : เล่นเทป หรือเล่น CD นี่ไม่นับนะครับ) [ตอบ : ใช่] <p align="left">หลักฐาน : แม่ของไอน์สไตน์ซึ่งเป็นนักเปียนโนเป็นคนสอนไอน์สไตน์ตอนเขาอายุได้ 6 ขวบ แต่ภาพที่เราเห็นกันบ่อยกว่า คือ ไอน์สไตน์เล่นไวโอลินนั้น ตามประวัติบอกว่า ไอน์สไตน์เริ่มหัดเล่นตอนอายุได้ 5 ขวบ แต่ก็ไม่ได้ติดใจมากนัก </p><p align="left">        อย่างไรก็ตาม ภายหลัง เขากลับเล่นไวโอลินบ่อยๆ ตลอดชีวิต และบางครั้งหากมีการสังสรรค์กับเพื่อนสนิท ไอน์สไตน์ก็จะบรรเลงไวโอลินให้ฟัง
        </p><p align="center">         </p><p align="center">ไอน์สไตน์กำลังเล่นไวโอลิน (ปี ค.ศ.1941)
        </p><hr><p>
ข้อ 5 : ในการศึกษาเรื่องๆ หนึ่ง คุณจะสืบค้นข้อมูลที่มีอยู่อย่างละเอียดยิบ เช่น มีใครเคยคิดเกี่ยวกับเรื่องดังกล่าวไว้ยังไงบ้าง และคุณชอบต่อยอดความคิดที่คนอื่นเคยคิดไว้แล้วให้ลึกซึ้งยิ่งๆ ขึ้นไป [ตอบ : ไม่ใช่]</p><p>หลักฐาน : ในการทำงานวิจัย นักศึกษาและนักวิจัยสมัยนี้ “ถูกสอน” ให้ค้นคว้างานที่คนอื่นทำมาแล้วให้กว้างขวางและละเอียดถี่ถ้วน เพื่อต่อยอดหรือไม่ก็ฉีกแนวความคิดนั้นออกไป นี่คือที่มาของคำว่า research (รีเสิร์ช) ซึ่งมาจากคำว่า re (อีกครั้ง) + search (ค้นคว้าหาข้อมูล) ที่ภาษาไทยแปลว่า วิจัย นั่นเอง

        อย่างไรก็ตาม แม้ไอน์สไตน์เป็นนักอ่านตัวยง เพราะชอบศึกษางานของนักคิดนักเขียนคนสำคัญในยุคของเขา (และก่อนหน้านั้น) อย่างกว้างขวาง </p><p>         แต่หากพูดถึงการพัฒนาทฤษฎีทางวิทยาศาสตร์แล้ว ไอน์สไตน์กลับไม่ค่อยได้ศึกษาว่าคนอื่นทำอะไรมาก่อนอย่างละเอียดมากนัก ตรงกันข้าม เขาจะสามารถจับประเด็นที่เป็นแก่นสาระได้อย่างแม่นยำ และพัฒนาทฤษฎีต่างๆ ขึ้นมาจากหลักการพื้นฐานแทบทั้งสิ้น </p><p>         นิสัยของไอน์สไตน์เช่นนี้ ดร.จอห์น กริบบิน (Dr. John Gribbin) นักวิทยาศาสตร์-นักเขียน ได้ล้อเล่นแบบแสบๆ คันๆ ไว้ว่า

        “ตลอดอาชีพของเขา ไอน์สไตน์ไม่ได้อ่านประวัติของเรื่องต่างๆ ที่เขาสนใจมากนัก เขาชอบหาวิธีแก้ปัญหาเองจากหลักการเบื้องต้น นี่เป็นวิธีการที่ยอดเยี่ยมมากในการทำงานด้านฟิสิกส์ หากว่าคุณเฉลียวฉลาดเท่ากับไอน์สไตน์”

        พูดง่ายๆ คือ ไอน์สไตน์ไม่ชอบทำการ “research” (= ค้นคว้าของเดิมที่มีอยู่) แต่ชอบ “search” (ค้นหาด้วยตนเอง) นั่นเอง

        แนวทางการวิจัยที่ว่านี้ น่าเปรียบเทียบกับประโยคเด็ดของเขาประโยคหนึ่งที่ว่า </p><p align="center">“If we knew what it was we were doing, it would not be called research, would it?” </p><p>นั่นคือ “ถ้าเรารู้ตัวว่าเรากำลังทำอะไรอยู่ ไอ้สิ่งที่ทำนั่นก็ไม่สมควรถูกเรียกว่างานวิจัย ใช่มะ?” (เอ้า! สกว. ว่าไงครับเรื่องนี้?)
        </p><p><hr> </p> <p> </p><p>ข้อ 6 : คุณยินดีรับฟังความคิดเห็นของคนอื่นๆ (แม้แต่คนแปลกหน้าที่เพิ่งรู้จัก) และวิจารณ์ความคิดดังกล่าวอย่างสร้างสรรค์อยู่เป็นนิจ [ตอบ : ใช่]
</p><p>หลักฐาน : ประเด็นนี้มีตัวอย่างหลายเรื่อง เล่าสัก 3 เรื่องก็แล้วกัน </p><p>          เรื่องแรก ในปี 1924 นักฟิสิกส์ชาวอินเดียชื่อ สัตเยนทรนาถ โบส (Satyendra Nath Bose) ซึ่งเป็นรองศาสตราจารย์อยู่ที่มหาวิทยาลัยดักกา (University of Dacca) ได้ส่งบทความไปยังวารสาร Philosophical Magazine </p><p>          แต่บทความนี้ถูกปฏิเสธ โบสจึงเขียนจดหมายถึงไอน์สไตน์ ซึ่งขณะนั้นเป็นศาสตราจารย์ทางฟิสิกส์อยู่ที่มหาวิทยาลัยเบอร์ลิน พร้อมแนบต้นฉบับบทความไปให้ไอน์สไตน์พิจารณา โดยกล่าวในจดหมายตอนหนึ่งว่า </p><blockquote><p>“กระผมไม่มีความรู้ภาษาเยอรมันเพียงพอที่จะแปลบทความนี้ ถ้าท่านคิดว่าบทความนี้มีค่าพอลงพิมพ์ได้ กระผมจะขอบพระคุณอย่างยิ่งถ้าท่านจะกรุณาจัดการส่งไปให้ลงพิมพ์ในวารสาร Zeitschrift fur Physik ถึงแม้กระผมจะเป็นคนแปลกหน้าสำหรับท่าน กระผมก็ไม่ลังเลที่จะขอร้องรบกวนท่าน เพราะเราทุกคนต่างก็เป็นนักเรียนของท่านโดยเรียนจากผลงานที่ท่านตีพิมพ์ ...” </p></blockquote><p>เมื่อไอน์สไตน์ได้ศึกษาแนวคิดของโบสแล้ว ก็แปลบทความดังกล่าวด้วยตนเองในนามของโบส และให้ความเห็นวิจารณ์ไปด้วยว่า “ตามความเห็นของผม วิธีการคำนวณของโบสเกี่ยวกับกฎของพลังค์นับเป็นก้าวสำคัญก้าวหนึ่งทีเดียว”</p><p></p><p align="center"> </p><p align="center">สัตเยนทรนาถ โบส</p><p>
ส่วนอีกเรื่องหนึ่งนั้น ชื่อคนที่เกี่ยวข้องน่าจะฟังคุ้นหูคนไทยไม่น้อยนั่นคือ คือ จอห์น แนช (John Nash) พระเอกในเรื่อง A Beautiful Mind นั่นล่ะครับ </p><p>คือเมื่อครั้งที่แนช ได้เข้าศึกษาในระดับสูงกว่าปริญญาตรีที่มหาวิทยาลัยพรินซ์ตัน ซึ่งไอน์สไตน์พำนักอยู่ในบั้นปลายชีวิตนั้น แนชก็ขอเข้าพบไอน์สไตน์เพื่อนำเสนอไอเดียว่าด้วย “ความโน้มถ่วง แรงเสียดทาน และการแผ่รังสี” ว่ากันว่าไอน์สไตน์ตั้งใจฟังด้วยความอดทนจนจบ และในที่สุดก็บอกจอห์น แนชว่า “นี่แน่ะพ่อหนุ่ม คุณน่าจะไปศึกษาฟิสิกส์เพิ่มเติมให้มากกว่านี้ซะหน่อยนะ”</p><p>        </p><p align="center"> </p><p align="center">หนังสือ The Essential John Nash </p><p align="center">ซึ่งเล่าเกร็ดเล็กๆ ตอนที่แนชพบไอน์สไตน์
        

เห็นไหมว่า ไอน์สไตน์ยินดีรับฟังแนวคิดเห็นแปลกๆ ของคนอื่น ไม่ว่าความคิดเห็นนั้นจะเข้าท่าหรือไม่ โดยไม่เคยเรียก หรือดูถูกใครว่าเป็น ‘ปัญญาชนเก๊’ หรือ ‘ปราชญ์กำมะลอ’ (pseudo-intellectual) อย่างแน่นอน!
        </p><p align="center"> </p><hr><p align="left">
ข้อ 7: คุณมีก๊วนเพื่อนซี้ที่มักจะนัดพบกันเป็นประจำเพื่อพูดคุย ถกเถียง และแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกันในเรื่องที่สนใจร่วมกัน [ตอบ : ใช่]
      
หลักฐาน : ไอน์สไตน์ชอบถกเถียงกับเพื่อนสนิทที่สนใจในเรื่องหนึ่งๆ ร่วมกัน เช่น หลังเรียนจบใหม่ๆ ก็คุยกับก๊วน Akademie Olympia โดยนำหนังสือของนักคิดนักเขียนคนสำคัญในยุคนั้นมาใช้เป็นประเด็นในการสนทนา เช่น </p><ul>

</ul><p align="center"> </p> <p align="center">
กลุ่ม Akademie Olympia ซึ่งนัดพบกันเป็นประจำเพื่อสนทนาและถกเถียงประเด็นต่างๆ ที่มีความสนใจร่วมกัน </p> <p align="center">จากซ้ายไปขวา : คอนราด ฮาบิชต์, มอริซ โซโลวีน และอัลเบิร์ต ไอน์สไตน์</p><p align="left">
อีกตัวอย่างหนึ่งคือ ในช่วงที่ทฤษฎีควอนตัมกำลังถือกำเนิดขึ้นมาใหม่ๆ นั้น ไอน์สไตน์ถกเถียงกับนีลส์ โบร์ (Niels Bohr)  โดยไอน์สไตน์ได้ใช้ “การทดลองในความคิด” เพื่อโต้แย้งและหักล้างหลักความไม่แน่นอนของไฮเซนเบิร์ก  </p><blockquote><p align="left">เมื่อโบร์ได้ฟังข้อโต้แย้งของไอน์สไตน์ครั้งแรกถึงกับอึ้ง และนอนไม่หลับทั้งคืน เพราะเฝ้าครุ่นคิดว่าจะจับผิดไอน์สไตน์ได้ยังไง </p></blockquote><p align="left">แต่ในที่สุด ความเป็นจริงก็ย่อมชนะ เพราะถึงรุ่งเช้าโบร์ก็โผล่ออกมาพร้อมด้วยสีหน้าแจ่มใส (แม้จะอดนอนมาแทบทั้งคืน) และได้แก้เผ็ดไอน์สไตน์โดยใช้ผลลัพธ์จากทฤษฎีสัมพัทธภาพทั่วไปมาหักล้างตรรกะ (ผิดๆ) ของไอน์สไตน์เอง! 8-P</p><hr><p align="left">        
      
ข้อ 8: ในยามว่าง คุณมักจะทบทวนในเรื่องที่สนใจอยู่เสมอๆ เช่น หากคุณเป็นนักวาดภาพ ก็จะไม่เคยว่างเว้นการขยับปลายพู่กันกันมือแข็ง หรือหากคุณเป็นเซียนพระเครื่อง ก็จะอ่านหนังสือพระเครื่องหรือหยิบพระเครื่องขึ้นมาส่องทั้งวัน [ตอบ : ใช่]
      
หลักฐาน : ไอน์สไตน์เคยกล่าวไว้ว่า </p><blockquote><p align="center">“เมื่อผมไม่มีปัญหาพิเศษอะไรอยู่ในสมอง ผมชอบที่จะนำการพิสูจน์ทฤษฎีทางฟิสิกส์และคณิตศาสตร์ ซึ่งผมรู้จักมานานแล้วกลับมาทำซ้ำอีก ไม่มีจุดมุ่งหมายใดๆ ในการนี้ เพียงแต่เป็นโอกาสให้ได้อยู่ในภวังค์อันรื่มรมย์แห่งการคิด”</p></blockquote><p align="left">ฟังประโยคสั้นๆ เพียงแค่นี้ ก็คงจะรู้สึกได้แล้วว่า ทำไมไอน์สไตน์ถึงได้รับการยกย่องว่าเป็นยอดนักคิดระดับโลก</p><hr><p align="left">              
ข้อ 9: หากให้เลือกระหว่าง งานที่เกี่ยวข้องกับการค้นคว้าหาความจริงของธรรมชาติ กับตำแหน่งทางการเมือง คุณจะเลือกตำแหน่งทางการเมือง เพราะการเมืองเป็นเรื่องสำคัญกว่ามาก [ตอบ : ไม่ใช่]
      
หลักฐาน : ในปี ค.ศ. 1952 ไอน์สไตน์เคยได้รับเชิญให้เป็นประธานาธิบดีคนที่สองของประเทศอิสราเอล แต่เขาปฏิเสธ ส่วนวรรคทองที่ทำให้เราเข้าใจไอน์สไตน์ในเรื่องนี้ก็คือ </p><p align="center">“Politics is for the moment; an equation is for eternity” </p><p align="left">นั่นคือ </p><p align="center">“การเมืองเรื่องชั่วครู่อยู่ไม่นาน สมการสัจจะทรงคงนิรันดร์” </p><p align="left">(สำนวนแปลสุดแสนไพเราะและเฉียบคมนี้เป็นฝีมือของ อาจารย์ ดร.พัฒนะ ภวนันท์ แห่งภาควิชาฟิสิกส์ได้แปลไว้อย่างงดงาม ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2522 ในวารสารวิทยาศาสตร์ ปีที่ 33 เล่ม 6 หน้า 133)</p><p align="left">        คำว่า ‘สมการ’ ที่ไอน์สไตน์พูดถึงในที่นี้ไม่ได้หมายถึงเฉพาะตัวสูตรคณิตศาสตร์เท่านั้น แต่น่าจะหมายถึง กฎเกณฑ์และความสัมพันธ์อันลึกซึ้งของสรรพสิ่งในธรรมชาตินั่นเอง (อย่างเช่น สูตร E = mc^2 ก็คือ ความสัมพันธ์ระหว่างสสารและพลังงาน เป็นต้น)
       
 </p><hr>     
ข้อ 10 : ลึกๆ แล้ว คุณคิดว่า วิชาปรัชญานั้นช่างน่าหลงใหล และมีเสน่ห์กว่าบรรดาศาสตร์อื่นๆ โดยเฉพาะวิทยาศาสตร์ [ตอบ : ไม่ใช่]
      
หลักฐาน : ไอน์สไตน์วัยโจ๋เริ่มศึกษาปรัชญาตั้งแต่อายุราว 13 ปี โดยเฉพาะอย่างยิ่งงานของอิมมานูเอล ค้านท์ (Immanuel Kant) นักปรัชญาชาวเยอรมัน ซึ่งมีชีวิตอยู่ในช่วงปี ค.ศ. 1724-1804 
        <p>อย่างไรก็ตาม ไอน์สไตน์พบว่า วิธีการทางวิทยาศาสตร์นั้นหนักแน่นและน่าเชื่อถือกว่า เพราะนอกจากจะมีเหตุมีผลเป็นระบบ ดังเช่นที่ปรัชญาก็มีแล้ว วิทยาศาสตร์ยังให้น้ำหนักกับหลักฐานที่พิสูจน์ได้อย่างชัดเจน ทำให้เขาเบนความสนใจออกจากปรัชญา และมุ่งเน้นการศึกษาฟิสิกส์เพียงอย่างเดียว</p><p align="center">
       </p><hr><p>ประวัติของบทความ :</p><ul>

</ul>