การศึกษาประสิทธิผลและผลกระทบของการฝึกอบรมตามหลักสูตร CBM(2)

          ผลกระทบที่เกิดขึ้นในพื้นที่หลังจากการฝึกอบรมตามหลักสูตรการจัดการขยะมูลฝอยโดยชุมชน-CBM จากการลงสำรวจในพื้นที่ 8 แห่ง ที่คัดเลือกจาก 20 แห่ง  ของคุณวไลทัศน์ วรกุล  ได้ผลโดยสรุปดังนี้

 

        การดำเนินการหลังการฝึกอบรม ทุกแห่งมีการดำเนินการหลังการฝึกอบรม  บางแห่งมีการจัดสรรงบประมาณเพิ่มเติมเพื่อให้กิจกรรมสามารถตอบสนองต่อความต้องการของครัวเรือนที่สนใจเข้าร่วมกิจกรรมได้มากขึ้น

         ลักษณะกิจกรรม  มีความแตกต่างกันในแต่ละพื้นที่  กิจกรรมหลักที่ส่งผลต่อความสำเร็จของการดำเนินงานในเกือบทุกพื้นที่ได้แก่

            -         การสร้างความเข้าใจเกียวกับแนวทางการจัดการขยะโดยชุมชนให้แก่ผู้แทนชุมชน  ครัวเรือน  โรงเรียน วัด  และผู้ประกอบการรับซื้อของเก่าในท้องถิ่น

            -         การทำแผนปฏิบัติการและตัวชี้วัด

            -         การอบรมเรื่องการลดปริมาณขยะ  การค้ดแยกขยะที่ต้นทาง  การทำปุ๋ยหมัก  การจัดการของขายได้  การดำเนินการถนนปลอดถังขยะ  ให้กับครัวเรือนและโรงเรียนที่เข้าโครงการ

            -         การนิเทศติดตสมผลตามตัวชี้วัดและการแนะนำระหว่างการดำเนินงาน

         ผลกระทบที่เกิดขึ้น การแก้ไขปัญหาขยะมูลฝอยในท้องถิ่นที่เน้นกระบวนการมีส่วนร่วมของชุมชนทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงที่น่าพอใจในทุกแห่ง  ที่เห็นได้ชัดเจนได้แก่

              -         ด้านสิ่งแวดล้อม  ทุกแห่งมีปริมาณขยะลดลง  มลพิษที่เกิดจากการไม่ทิ้งขยะลงในภาชนะรองรับลดลงไปด้วย 

              -         ด้านเศรษฐกิจ  ครัวเรือน  โรงเรียน  และชุมชนมีรายได้เพิ่มขึ้นจากการขายขยะรีไซเคิล  ปุ๋ยหมัก  และน้ำหมักชีวภาพ  สามารถลดรายจ่ายจากการใช้ปุ๋ยหมักแทนปุ๋ยเคมี  ท้องถิ่นสามารถประหยัดงบประมาณในการจัดเก็บและกำจัดขยะมูลฝอยจากชุมชนได่ค่อนข้างมาก   เนื่องจากมีปริมาณขยะและความถึ่ในการจัดเก็บลดลง

             -         ด้านสังคม   รูปแบบการจัดการขยะมูลฝอยโดยชุมชนเป็นเครื่องมือในการสร้างสำนึกทางสังคม  ( social awareness ) ระหว่างคนในชุมชนและองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น  ทำให้เกิดความตระหนักร่วมกันถึงผลกระทบของปัญหาขยะ   ประชาชนจะไม่ปล่อยให้เป็นหน้าที่ของภาครัฐแต่ฝ่ายเดียวในการแก้ไขปัญหา  แต่จะมีสำนึกในหน้าที่ของตนในฐานะผู้ก่อให้เกิดมลภาวะที่จะต้องแก้ปัญหาร่วมกัน

                ในระดับชุมชน  ทำให้เกิดความร่วมมือระหว่างกลุ่มต่างๆใน     ชุมชนมากชึ้น  โดยเฉพาะกลุ่มเยาวชนและผู้สูงอายุ  ทำให้มีความสามัคคีมากขึ้น

         ปัจจัยความสำเร็จ  ที่สำคัญได้แก่การที่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นมีนโยบายที่ชัดเจนในการจัดการขยะมูลฝอย  มีงบประมาณสนับสนุนที่เพียงพอ  มีกลไกสนับสนุนการดำเนินงานที่มีประสิทธิภาพ  ส่วนชุมชนก็มีผู้นำที่เข้มแข็ง  จริงจังและเสียสละ  มีทุนทางสังคมและความสามัคคีในชุมชน

        ปัญหาอุปสรรค  ผู้บริหารบางแห่งไม่ได้เข้ารับการฝึกอบรมด้วยตัวเอง  ทำให้นโยบาย  วิสัยทัศน์ไม่ชัดเจน  ไม่เชื่อมั่นในการทำงานแบบประชาชนมีส่วนร่วม  ไม่ฝฃให้การสนับสนุนอย่างจริงจังเพราะห่วงฐานเสียงทางการเมือง  ต้องการเอาใจประชาชน

          เจ้าหน้าที่มีน้อย  ไม่สามารถออกติดตาม  สนับสนุนการดำเนินงานของชุมชนได้

          ประชาชนก็ต้องทำงานหาเลี้ยงครอบครัว  ไม่ค่อยมีเวลาที่จะร่วมกิจกรรม

        รูปแบบการจัดการขยะมูลฝอยโดยชุมชนมีข้อดีคือใช้งบประมาณค่อนข้างน้อย  แต่เห็นผลเร็วด้วยการใช้โครงสร้างและทุนทางสังคมที่มีอยู่ในชุมชนเป็นพลังช่วยขับเคลื่อน  สามารถขยายผลให้ครอบคลุมทั่วประเทศได้โดยอาศัยโครงสร้างขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น  ลักษณะของกิจกรรมไม่ซับซ้อน  ปฏิบัติได้ง่าย  และสามารถแก้ไขปัญหาชุมชนได้แบบบูรณาการ

          นอกจากนี้  รูปแบบดังกล่าวยังมีศักยภาพที่จะเป็นจุดเริ่มต้น (  spring board )  ให้เกิดการจัดการกิจกรรมอื่นๆในลักษณะที่ใช้ชุมชนเป็นฐาน  ( Community- based Approach ) ต่อไป

          วันที่ 21 มีนาคม 2550 ได้มีการประชุมเชิงปฏิบัติการการจัดการขยะมูลฝอยโดยการมีส่วนร่วมของประชาชน ( CBM )  ณ ห้อง Grand Hall 2 โรงแรมรามาการ์เด้น  กรุงเทพมหานคร  ( อ่านผลการประชุมได้ที่นี่ )