ความฉลาดทางอารมณ์

IQ&EQ

   สภาพการณ์ในปัจจุบัน เป็นยุคสมัยของวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีส่งผลให้มีการแข่งขันกันในทุกๆ ด้านไม่ว่าจะเป็นในด้านการทำงาน การเรียนหนังสือ หรือการประกอบธุรกิจ ล้วนแล้วแต่เป็นการแข่งขันกันทั้งสิ้น การที่วิทยาการทางด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีเจริญก้าวหน้านั้น มิได้หมายความว่าสภาพจิตใจของผู้คนในสังคมจะพัฒนาตามวิทยาการนั้นๆ ทำให้คนที่ไม่สามารถจัดการกับปัญหาต่างๆที่เข้ามารุมเร้าได้นั้น มีปัญหาส่งผลกระทบต่อภาวะจิตใจ ทำให้เกิดภาวะของความเครียด เพราะคนเหล่านี้ไม่มีภูมิต้านทานของสภาวะทางจิตใจ ซึ่งกรมสุขภาพจิตได้เขียนบทความเรื่อง “ความฉลาดทางอารมณ์(EQ)” เพื่อใช้เป็นคู่มือในการแก้ไขปัญหาและสร้างภูมิต้านทานดังกล่าว ท่านใดที่ได้ศึกษาบทความของกรมสุขภาพจิตเรื่องนี้แล้วจะทำให้สามารถใช้ชีวิตอยู่ในสังคมร่วมกับผู้อื่นได้อย่างมีความสุข

            อีคิว อีคิว หรือ E.Q. มาจากคำว่า Emotional Quotient หมายถึง ความฉลาดทางอารมณ์ ความฉลาดทางอารมณ์ คือ ความสามารถทางอารมณ์ที่จะช่วย ให้การดำเนินชีวิตเป็นไปอย่างสร้างสรรค์และมีความสุข อีคิว ถือเป็นเรื่องใหม่ในแวดวงการศึกษาและจิตวิทยา เพราะเพิ่งได้รับความสนใจและยอมรับในความสำคัญอย่างจริงจังเมื่อ ๑๐ กว่าปีมานี้ เดิมเคยเชื่อกันว่า ความสามารถทางเชาวน์ปัญญาหรือไอคิว คือปัจจัยสำคัญที่ทำให้มนุษย์ประสบความสำเร็จ มีชีวิตที่ดีและมีความสุข ต่อมา นักจิตวิทยาเริ่มตั้งข้อสงสัยต่อความ เชื่อความเข้าใจดังกล่าว เพราะไม่เชื่อว่าความสำเร็จและความสุขในชีวิตของคน ๆ หนึ่งจะขึ้นอยู่กับความสามารถทางเชาวน์ปํญญาแต่เพียงอย่างเดียว แต่เนื่องจากในระยะนั้นยังไม่มีข้อมูลจากการศึกษา วิจัยที่เพียงพอ ความคิดนี้จึงถูกละเลยไปอย่างน่าเสียดาย จนกระทั่ง ในปีค.ศ.๑๙๙๐ ซาโลเวย์และเมเยอร์ สองนักจิตวิทยาได้นำความคิดนี้มาพูดถึงอีกครั้ง โดยเอ่ยถึงความฉลาดทางอารมณ์ เป็นครั้งแรกว่า "เป็นรูปแบบหนึ่งของความฉลาดทางสังคมที่ประกอบด้วยความสามารถในการรู้อารมณ์และความรู้สึกของตนเอง และผู้อื่นสามาารถแยกความแตกต่างของอารมณ์ที่เกิดขึ้น และใช้ข้อมูลนี้เป็นเครื่องชี้นำใน การคิดและกระทำสิ่งต่าง ๆ" จากนั้น แดเนียล โกลแมน นักจิตวิทยาจากมหาวิทยาลัยฮาวาร์ด ก็สานต่อแนวคิดนี้อย่างจริงจังโดยได้เขียนเป็นหนังสือเรื่อง ความฉลาดทางอารมณ์ (Emotional Intelligence) และได้ให้ความหมายของอีคิวว่า "เป็นความสามารถหลายด้าน ได้แก่ การเร่งเร้าตัวเองให้ไปสู่เป้าหมาย มีความสามารถควบคุมความขัดแย้งของตนเอง รอคอยเพื่อให้ได้ผลลัพธ์ที่ดีกว่า มีความเห็นอกเห็นใจผู้อื่น สามารถจัดการกับอารมณ์ไม่สบายต่าง ๆ มีชีวิตอยู่ด้วยความหวัง"

            หลังจาก หนังสือความฉลาดทางอารมณ์ (Emotional Intelligence) ของแดเนียล โกลแมน ออกสู่สาธารณชน ผู้คนก็เริ่มให้ความสนใจกับความฉลาดทางอารมณ์มากขึ้น ประกอบกับระยะหลังมีงานวิจัยหลายชิ้นยืนยันถึงความสำคัญของความฉลาดทางอารมณ์ อีคิวหรือความฉลาดทางอารมณ์ จึงได้รับการยอมรับว่ามีความสำคัญต่อความสำเร็จและความสุขในชีวิตมนุษย์ กลายเป็นเรื่องฮิตที่มาแรงแซงหน้าไอคิวไปในระยะหลัง นอกจากคำว่า Emotional Quotient ที่เราเรียกว่า อีคิวแล้ว ยังมีคำอื่น ๆ อีกหลายคำที่นักวิชาการใช้ในความหมายใกล้เคียงกัน เช่น

           Emotional Ability
           Emotional Intelligence
           Interpersonal Intelligence
           Multiple Intelligence

กรมสุขภาพจิตได้พัฒนาแนวคิดเรื่อง ความฉลาดทางอารมณ์ ที่ประกอบด้วยปัจจัยสำคัญ ๓ ประการคือ
           ๑. ความดี
           ๒. ความเก่ง
           ๓. ความสุข

            ดี หมายถึง ความสามารถในการควบคุมอารมณ์และความต้องการของตนเอง รู้จักเห็นใจผู้อื่น และมีความรับผิดชอบต่อส่วนร่วม ซึ่งมีรายละเอียดดังต่อไปนี้

           ความสามารถในการควบคุมอารมณ์และความต้องการของตนเอง
           - รู้อารมณ์และความต้องการของตนเอง
           - ควบคุมอารมณ์และความต้องการได้
           - แสดงออกอย่างเหมาะสม

           ความสามารถในการรับผิดชอบ
           - รู้จักการให้ รู้จักการรับ
           - รู้จักรับผิด รู้จักให้อภัย
           - เห็นแก่ประโยชน์ส่วนรวม

            เก่ง หมายถึง ความสามารถในการรู้จักตนเอง มีแรงจูงใจ สามารถตัดสินใจ แก้ปัญหาและแสดงออกได้อย่างมีประสิทธิภาพ ตลอดจนมีสัมพันธภาพที่ดีกับผู้อื่น

            ความสามารถในการรู้จักและสร้างแรงจูงใจให้ตนเอง
           - รู้ศักยภาพของตนเอง
           - สร้างขวัญและกำลังใจให้ตนเองได้
           - มีความมุ่งมั่นที่จะไปให้ถึงเป้าหมาย

            ความสามารถในการตัดสินใจและแก้ปัญหา
           - รับรู้และเข้าใจปัญหา
           - มีขั้นตอนในการแก้ปัญหาได้อย่างเหมาะสม
           - มีความยืดหยุ่น

            ความสามารถในการมีสัมพันธภาพกับผู้อื่น
           - รู้จักการสร้างสัมพันธภาพที่ดีกับผู้อื่น
           - กล้าแสดงออกอย่างเหมาะสม
           - แสดงความเห็นที่ขัดแย้งได้อย่างสร้างสรรค์

            สุข หมายถึง ความสามารถในการดำเนินชีวิตอย่างเป็นสุข มีความภูมิใจในตนเองพอใจในชีวิต และมีความสุขสงบทางใจ

            ความภูมิใจในตนเอง
           - เห็นคุณค่าในตนเอง
           - เชื่อมั่นในตนเอง

            ความพึงพอใจในชีวิต
           - รู้จักมองโลกในแง่ดี
           - มีอารมณ์ขัน
           - พอใจในสิ่งที่ตนมีอยู่

            ความสงบทางใจ
           - มีกิจกรรมที่เสริมสร้างความสุข
           - รู้จักผ่อนคลาย
           - มีความสงบทางจิตใจ

            ความฉลาดทางอารมณ์ = เข้าใจตนเอง + เข้าใจผู้อื่น + แก้ไขความขัดแย้งได้
เข้าใจตนเอง ---> เข้าใจอารมณ์ ความรู้สึกและความต้องการในชีวิตของตนเอง
เข้าใจผู้อื่น ---> เข้าใจอารมณ์ความรู้สึกของผู้อื่น และสามารถแสดงออกมาได้อย่างเหมาะสม


            แก้ไขความขัดแย้งได้ ---> เมื่อมีปัญหาสามารถแก้ไขจัดการให้ผ่านพ้นไปได้อย่างเหมาะสมทั้งปัญหาความเครียดในใจ หรือปัญหาที่เกิดจากการขัดแย้งกับผู้อื่น

           อีคิวกับไอคิวต่างกันอย่างไร

            ไอคิว หรือ Intelligence Quotient หมายถึง ความฉลาดทางเชาวน์ปัญญา การคิด การใช้เหตุผล การคำนวณ การเชื่อมโยง อีคิว หรือ Emotional Quotient หมายถึง ความฉลาดทางอารมณ์เป็นความสามารถในการรับรู้และเข้าใจอารมณ์ทั้งของตัวเองและผู้อื่น ตลอดจนสามารถปรับหรือควบคุมได้อย่างเหมาะสมกับสภาวะการณ์ ไอคิว เป็นศักยภาพทางสมองที่ติดตัวมาแต่กำเนิด เปลี่ยนแปลงแก้ไขได้ยาก อีคิว ถึงแม้จะเป็นศักยภาพทางสมองเหมือนกันแต่ก็สามารถปรับเปลี่ยนเรียนรู้และพัฒนาให้ดีขึ้นได้ ไอคิว สามารถวัดออกมาเป็นค่าสัดส่วนตัวเลขที่แน่นอนได้ อีคิว ไม่สามารถระบุชี้ออกมาเป็นค่าสัดส่วนตัวเลข