เรื่องเล่าจากดงหลวง 68 เสียงบ่นจากชนบท 2 คุณยายกับนกคุ้ม

ที่ไหนได้ล่ะลูกเอ้ย...พอมันได้มรดกไปแล้วมันไม่มาหายายอีกเลย ปล่อยให้ยายอยู่คนเดียว ยายจะไปมีปัญญาทำอะไรได้เล่าอายุป่านนี้แล้ว ก็กะเตงนกคุ้มมาขายนี่แหละ

หากมีโอกาสผมจะไปเที่ยวตามสถานที่ทางประวัติศาสตร์ของไทย พร้อมครอบครัว ทั้งนี้ผมก็เป็นลูกหลานนายดอกนายทองแก้ว นายจันทร์หนวดเขี้ยว นายทองเหม็น บรรพบุรุษผู้เสียสละของเรา  ท่านยอมสละชีวิตเหมือนกับทหารหาญปัจจุบันเพื่อปกป้องผืนแผ่นดินนี้ให้เรามีความสุข  หากไม่มีค่ายบางระจันก็ไม่มีประเทศไทยวันนี้ 

นอกจากผมจะใช้โอกาสนั้นรำลึกพระคุณของท่านเหล่านั้นแล้ว  การพาเด็กๆไปด้วยก็จะให้เขาได้เรียนรู้ ได้คิดถึงประวัติศาสตร์ไปด้วย  เรียนแต่หนังสือ แต่ไม่เคยไปสัมผัสส่วนหนึ่งของประวัติศาสตร์  เมื่อพ่อแม่มีโอกาสก็ควรทำหน้าที่แทนคุณครูพาไปให้เขาเห็น ให้เขาสัมผัส  ว่านี่คือรากเหง้าของเรานะ  แม้ว่าลูกสาวผมดูจะมีอนาคตที่ไม่เกี่ยวข้องกับสิ่งเหล่านี้  แต่ครั้งหนึ่ง หรือหลายครั้งในชีวิตผู้เป็นพ่อแม่ควรจะพาเขาไปรับรู้ความมีอยู่ของประวัติศาสตร์ มิใช่เพียงการบอกเล่าทางหนังสือเท่านั้น  

ผมก้มกราบประติมากรรมของอดีตผู้กล้าของประเทศสยามเราแล้วก็เดินรอบๆ เพื่อซึมซับคราบน้ำตา กลิ่นคาวเลือดและจิตใจที่กล้าหาญของท่าน  จินตนาการสนามรบพุ่ง ดินแดนศักดิ์สิทธิ์ที่ผู้กล้าประกาศก้องว่ามิให้ข้าศึกผู้ใด จากที่ไหนมาครอบครองเอาไป ท่านเหล่านั้นสละแล้วซึ่งชีวิต  อุทิศทุกหยาดเหงื่อเพื่อลูกหลานของเราให้ “เป็นไท” ต่อไป

สำนึกแห่งสำนึกของเราที่มีต่อท่านมันสร้างสมส่วนลึกในใจของผู้บันทึกว่า เราเป็นแค่เพียงเสี้ยวส่วนของการสร้างชาติเท่านั้น ดั่งธุลีผงที่มิอาจเทียบเทียมท่านเหล่านั้นได้  แต่สำนึกแห่งศรัทธาที่ท่านยอมสละชีวิตนั้นได้กลายมาเป็นภูมิกำกับวงจรชีวิตเราให้ก้าวไปสู่การทำงานเพื่อคนอื่น เท่าที่กำลังสติปัญญาและโอกาสจะมีให้จวบจนวันนี้  นานพอสมควรที่ผมรับรู้ สัมผัสมวลธุลีอากาศรอบกายในที่แห่งนั้น แล้วก็จากมา

เราเดินลงมาจากแท่นเคารพบูชา ผ่านพ่อค้าแม่ค้าท้องถิ่นที่วางขายวัตถุประกอบพิธีบูชาท่านผู้กล้าเหล่านั้น ผมมาหยุดอยู่ที่กระจาดใบเก่าๆ 1 ใบในนั้นมีไม้สีมันเลื่อมที่แกะเป็นรูป “นกคุ้ม” คุณยายหลังโก่ง ปากแดงด้วยหมาก หน้าตาเหี่ยวย่นเงยหน้ายิ้มอย่างบริสุทธิ แล้วออกปากว่า  

คุณยาย:  ลูกเอ้ย..นี่นกคุ้ม  คุ้มบ้านคุ้มเมือง เอาไปบูชานะลูก..

ผู้บันทึก:  คุณยายขายเท่าไหร่ครับ 

คุณยาย:  ยายไม่รู้จะคิดเท่าไร  แล้วแต่ลูกจะให้ยายเถอะ..

ผู้บันทึก:  ผมเอาสี่ตัวเลยครับ

คุณยาย:  เออ..ขอบใจนะลูกนะ  ที่อุดหนุนยาย..  

ผู้บันทึก:  หยิบเงินให้คุณยายโดยไม่เอาเงินทอน  แล้วถามคุณยายต่อว่า  คุณ               ยายทำไมมานั่งขายนกคุ้มล่ะครับ ลูกหลานไปไหนหมด ทำไมไม่มา               ช่วยคุณยาย ล่ะครับ.. 

คุณยาย:  เออ..นี่มาใกล้ๆยาย จะเล่าให้ฟัง               ลูกเอ้ย..ถ้ามีลูกมีหลาน แล้วเมื่อแก่ตัวลูกอย่าเพิ่งโอนที่นาที่ไร่ให้เขาไปเชียวนา  ยายน่ะมีลูก 5 คนต่างมีครอบครัวหมดแล้ว ตาก็ตายจากไปหลายปีแล้ว  เมื่อ 3 ปีที่แล้วลูกหลานมาหายายมาขอแบ่งมรดก ยายก็ว่าแก่แล้วจะตายวันตายพรุ่งก็ไม่รู้ เลยทำเรื่องโอนให้เขาทุกคน จนหมดสิ้น ก็หวังว่าเขาคงจะเลี้ยงดูยายบ้าง  ที่ไหนได้ล่ะลูกเอ้ย...พอเขาได้มรดกไปแล้วเขาไม่มาหายายอีกเลย  ปล่อยให้ยายอยู่คนเดียว  ยายจะไปมีปัญญาทำอะไรได้เล่า อายุยายก็ปูนนี้แล้ว  ก็กะเตงนกคุ้มมาขายนี่แหละลูก...  ลูกจำไว้เชียวนา อย่าโอนที่ดินให้เขาเชียว เอาไว้จนตายให้เขาทำเรื่องแบ่งกันเอง 

ผู้บันทึก:  รู้สึกหูหนา ตาลาย ตื้นตัน คิดอะไรไม่ออก พาลน้ำตาจะไหลออกมา เลยตัดจังหวะไหว้คุณยายแล้วจูงมือลูกออกมาด้วยความรู้สึกตรงกันข้ามที่ผมมาถึงสถานที่แห่งนี้ใหม่ๆ  

วันสงกรานต์ปีนี้ ผมคิดถึงแม่เป็นที่สุด  ไม่ได้ไปขอแบ่งมรดกหรอกครับ แต่คุณยายท่านนั้นได้สร้างอารมณ์แห่งสำนึกขึ้นมาอย่างสูงส่ง...  จะไปกราบแม่ครับ    

[Sasinand]

อ่านแล้วสงสารคุณยาย จริงๆแล้ว สมัยนี้ ไม่มีใครยกอะไรให้ลูกหลานจนหมดนะคะ คนเราเปลี่ยนได้ ตามกาลเวลา เขารักเรา แต่เขาไม่มีเวลาให้เรา ทางที่ดี เก็ยไว้บ้างค่ะ ตายแล้วค่อยเอาไป

[บางทราย]

• สวัสดีครับ ท่านsasinanda
• มันเป็นอย่างนั้นจริงๆครับ  ผมไม่คิดเรื่องนี้มาก่อนเลย จนมาพบคุณยายท่านนี้จึงคิดว่าสังคมมันก้าวไปไกลมากทีเดียวที่เป็นครอบครัวเดี่ยวดิ้นรนจนบกพร่องทางสายสัมพันธ์  แม้คุณพ่อแม่ผู้บังเกิดเกล้าเราเอง
• หลับตานึกว่าอีก 20-30 ปีข้างหน้ารุ่ยลูกหลานเราเมืองไมจะไปทางไหนกันหนอ
• หรือว่ามีนิคมเกิดขึ้นมากมาย  นิคมคนแก่ที่ลูกหลานทิ้ง..???
• ขอบคุณมากครับที่แวะเวียนมาเยี่ยม

[Ranee]

สวัสดีค่ะพี่บางทราย

              ราณีอ่านแล้วน้ำตาคลอเลยค่ะ ทำให้คิดถึงแม่ไปด้วย นี่ละหนอเขาว่าแม่คนเดียวเลี้ยงลูก เป็นสิบได้ แต่ในสิบคน ไม่มีใครเลี้ยงพ่อแม่คนเดียวได้ เฮ้อ ปลงจริง ทำไมคนจึงยึดติดกับสมบัตินอกร่างกาย  ลืมสมบัติที่มีค่าที่สุดคือพ่อแม่ไปได้  ทำอย่างไรจะปลุกจิตสำนึกรักครอบครัว รักบ้านเกิดได้กับทุกคนได้อย่างจริงจัง ไม่ใช่ทำแต่ลูบหน้าปะจมูกกัน ขอบคุณนะค่ะ

[บางทราย]

• สวัสดีครับน้อง Ranee
• พี่เขียนบันทึกไปก็นึกถึงคุณยายท่านนั้นไป  ไม่รู้ว่าท่านจะเป็นอย่างไรบ้าง
• เป็นบันทึกภาพสะท้อนสังคมเก็บเอาไว้ครับ ท่านใดมาอ่าน หากมีปัญญาช่วยกันอย่างไรก็ช่วยกัน
• ใครเป็นครูบาอาจารย์ก็บ่นๆ เล่าๆให้นักเรียน นักศึกษาฟังบ้าง สั่งสอนเขาไป  เผื่อจะมีใครสักคนสองคนสำนึกบ้างก็บุญโขอยู่ครับ
• เอ้า....ขี้มูกโป่งแล้วน้องราณี เอ้า เอาทิชชูไปเช็ดน้ำหูน้ำตาซะ
• ขอบคุณครับ

[เบิร์ด]

สวัสดีค่ะพี่บางทราย

อ่านแล้วซึม..นึกถึงเรื่องราวสาระพัดเกี่ยวกับคุณยายตั้งแต่การกิน การอยู่ การดูแล..พัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์จะรู้เรื่องนี้มั้ยน้อ ! , ผู้ใหญ่บ้าน กำนัน อสม. ทั้งหลายล่ะจะรู้เรื่องนี้มั้ย ? ..คุณยายได้รับสิทธิอะไรบ้างในการเข้าถึงการรักษาพยาบาล..? อาสาสมัครดูแลผู้สูงอายุของพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ล่ะไปอยู่ที่ไหน ?..คำถามเหล่านี้วนเวียน ล่องลอยอยู่ในหัวทำเอาซึม..เลยค่ะพี่บางทราย

เรามีระบบมากมายที่จัดสรรขึ้นมารองรับแต่ทำไมกลไกเหล่านี้ยังไปไม่ถึงคนอีกหลายๆคนในสังคม..คำถามเหล่านี้ยังก้องอยู่ในหัวเบิร์ดอยู่ค่ะ..เป็นเพราะไม่ได้ประชาสัมพันธ์ คนไม่สนใจหรือว่าอะไร ? ...ส่วนคำตอบมันแว่วหวิวจนเบิร์ดไม่ได้ยิน..สงสัยต้องไปทำเสียงนุ่มๆถามในห้องประชุมกันใหม่อีกทีแล้ว...( ชักเหลืออด แต่เป็นคำรบที่เท่าไหร่ก็ไม่รู้ ?)..

 

[บางทราย]

• สวัสดีครับน้องเบิร์ด
• เอาเถอะ..เรามีหน้าที่เกี่ยวข้องอย่างใดก็ทำให้ดีที่สุด ภายใต้ระบบน่ะมีข้อจำกัดมากมาย  แม้ว่าทุกคนทำงานอย่าง "เต็มสตีม" ก็เชื่อว่าระบบระเบียบก็มีข้อจำกัดอยู่ ราชการนั้นเหมาะสำหรับการกำกับดูแล แต่ลงมือทำเองนั้นมันไม่ทั่วถึงหรอกครับ
• ขอบคุณที่เกิดอะไรขึ้นมาบ้าง
• ขอบคุณที่อยากจะทำอะไรขึ้นมาบ้าง
• มันเป็นเพียงบันทึกเล็กๆจากชายขอบชนบท ที่บันทึกไว้ ว่านี่คือบทสะท้อนสังคมเสี้ยวหนึ่งครับ  ที่ดีดีมีอีกเยอะครับ
• มันเป็นบทสะท้อนที่พี่เรียกว่าเป็นเสียงบ่นจากชนบทด้วยซ้ำไป เพราะหลายคนเขาไม่อยากฟัง ไม่อยากอ่าน ไม่อยากได้ยิน เพราะมันมีมากมายบนหน้าหนังสือพิมพ์ก็เบื่อพอแล้ว
• ก็เป็นอีกมุมหนึ่งที่ขอบันทึกไว้น่ะครับ
• สวัสดีสงกรานต์นะน้องเบิร์ด
• เป็นกะลังใจให้ทำงานต่อไป อย่าลืมไปแอบมองบ้านเรือนโบราณเผื่อด้วยก็แล้วกัน

[ธรรมาวุธ]

ผมเคยได้ยินเรื่องทำนองนี้หลายครั้งครับ

• บางทีเราก็ต้องหาข้อมูลให้มากกว่านี้ครับ
• ผมเคยเจอคุณยายแถวบ้าน  แกเลี้ยงลูก จนลูกหนีทิ้งหลานไว้ให้  เมื่อหลานโตก็หนีไปอีกคน แล้วแกก็อยู่เดียวดาย
• ตอนผมยังเด็กเคยเห็นคุณยายท่านนั้นประพฤติกับหลานตนเอง  จนผมก็คิดว่าถ้าผมเป็นหลานคนนั้นผมก็ไม่อยู่กับแกครับ
• เคยคิดเล่นๆ ถ้าผมมีลูก และมีมรดกมากๆ (สมมติ นะครับ สมมติ ตอนนี้ผมแค่อายุสิบห้า อิอิ)  ผมจะบอกแต่เนิ่นๆ เลยว่า
• สิ่งที่พ่อจะมอบให้นั้นก็แค่วิชาความรู้  และทุนเพียงเล็กน้อยเท่านั้น  ส่วนที่เหลือคงต้องบริจาคไปที่ใดที่หนึ่ง
• ผมก็อยากตัดวงจรอุบาทว์นี้ออกไปครับ
• ถ้าผมฝันไปก็ปลุกด้วยนะครับ
• สวัสดีปีใหม่ครับ

ธรรมะสวัสดีครับ

[ยุวนุช]

คนยุคนี้ส่วนมากไม่รู้จักบาปบุญคุณโทษ ไร้ความละอายและเกรงกลัวต่อบาป เป็นเพราะเมื่อมีการพัฒนาสู่ความสมัยใหม่ขึ้นเรื่อยๆ ทุกสิ่งรอบตัวและธรรมชาติถูกลดลงเป็นแค่ปัจจัยที่ทำให้ได้มาซึ่งสิ่งที่ต้องการ เมื่อหมดประโยชน์ก็หมดเยื่อใย เมื่อไหร่ที่เราสามารถฟื้นให้คนเคารพธรรมชาติว่าเป็นผู้ให้ เป็น"แม่" มีความรู้สึกผูกพันกับผู้ที่ให้ชีวิต มีความเคารพ ความรู้สึกที่ละเอียดในสรรพสิ่ง สังคมจะค่อยๆดีขึ้น ไม่เชื่อให้ไปคุยกับคุณเดชา ศิริภัทร มูลนิธิข้าวขวัญ มีตัวอย่างดีๆ ของจริงค่ะ

[บางทราย]

• สวัสดีครับน้อง ธรรมาวุธ
• น้องบอกอายุสิบห้า แต่ความคิดความอ่านเกินตัวนะครับ  ดีมากครับที่สนใจเส้นทางธรรมอันเป็นที่สุดแห่งชีวิต
• เห็นด้วยครับ ที่ว่าต้องหาข้อมูลมากกว่านี้ ความจริงพี่ก็มีข้อมูล  แต่ตัดเอาเฉพาะเพียงเท่าที่ปรากฏ ครับ  พี่ก็เห็นด้วยว่ามีตัวอย่างมากมาย ที่รุนแรงกว่านี้ก็มีมากนัก
• เป็นเพียง "อีกบันทึกหนึ่ง" ที่กล่าวถึงเรื่องเหล่านี้ครับ คงมีอีกหลายคนที่อาจจะไม่เคยผ่านพบเรื่องเหล่านี้มา ก็จะได้คิดบ้างครับ  แต่หากมันซ้ำซากไปสำหรับน้องธรรมวุธก็ขออภัยด้วยครับ
• ขอบคุณมากครับที่มาแลกเปลี่ยนกันครับ

[บางทราย]

• สวัสดีครับน้อง คุณนายดอกเตอร์
• เห็นพ้องต้องกันครับ  ในฐานะที่พี่ทำงานกับชนบทตั้งคำถามกับผู้ออกแบบโครงการเสมอว่า ควรที่จะเปลี่ยนวิธีการเขียนใหม่ นอกจากจะทำกิจกรรมตามที่เขาคิดแล้วก็ควรพิจารณาประเด็นปัญหาเหล่านี้ และทำกิจกรรมด้านนี้ไปด้วยกันครับ  แต่โครงการที่อยู่ภายใตระบบราชการนี่มันติดขัดมากเลย  ทำอะไรที่ก่อเกิดประโยชน์ต่อชุมชน ชาวบ้านก็ไม่ได้ ผิดระเบียบ  ไม่มีระเบียบรองรับ  เบิกงบประมาณไม่ได้ฯลฯ  ก็บล่นกันไปแต่ก็ทำงานกันต่อไปครับ
• พี่รู้จักคุณเดชา ศิริภัทร ภรรยาเขาก็รู้จัก เก่งทั้งคู่เลยครับ  เคยทำงานทางอีสานมาก่อน และที่มูลนิธิข้าวขวัญก็เคยไปเยี่ยมมาครับ  พี่ว่าสังคมน่าจะมีคนอย่างคุณเดชามากๆนะครับ  พี่ยังติดตามงานเขาอยู่ครับ
• ขอบคุณครับคุณนายเจ้าค่ะ

[Ranee]

• สวัสดีอีกรอบค่ะพี่บางทราย
• ราณีตามมารดน้ำ(ใจ)..ดำหัว ขอพรจากพี่บางทรายค่ะ 
• และราณีขออวยพรให้พี่ประสบความสำเร็จในทุก ๆ สิ่งที่คิดหวัง รวมทั้งเรื่องที่พี่ทำทั้งเบื้องหน้าและเบื้องหลัง ด้วยนะค่ะ
• สุขสันต์วันสงกรานต์ และวันครอบครัวค่ะ

[บางทราย]

สวัสดีน้องราณีครับ

 มาขอพรจากพี่ พี่ก็จะให้ เอ้าตั้งใจรับนะครับ

• ศุภวาระ  ดิถี  ขึ้นไปใหม่
• วันสงกรานต์  ไทยไทย  ส่งเสริมศรี
• เป็นวันโบราณ  ของเรา  ที่ดีดี
• เป็นวันส่งมอบ  ไมตรี  ให้แก่กัน
• ขอพร  ทั่วทั้ง  ฟากฟ้า
• ขอพรจาก  พนา  มาเสริมสรรค์
• ขอพร  ขุนคีรี  มฤคทายวัน
• ขอพร  พระทรงธรรม์  บรรดามี
• ขอพร  จากห้วง  มหาสมุทร
• ขอพร  ธรณีสุด  เกรียงไกรศรี
• ขอพร  จากมิ่งมิตร  ไมตรี
• ขอพร  ประดามี  ญาตรา
• ขอพร  จากองค์  พระสูงเลิศ
• ขอพร  อันประเสริฐ  สุดสรรหา
• พรเหล่านั้น  ครันครบ  ทั่วภพมา
• ให้น้องยา "ราณี" สุขขี เทอญ

พี่ก็ขอน้อมรับพรจากน้องด้วยความยินดีครับ

สวัสดีปีใหม่ไทยไทยเราครับ

ขอบคุณครับ

[ธรรมาวุธ]

บางทราย

เรียน อ.บางทรายครับ

• ที่ว่าอายุ 15 นั้น แค่อายุสมองครับ  ที่เหลือฝากธนาคารไว้เป็นเท่าตัวครับ อิอิ (เดี๋ยวเข้าใจผิดครับ)
• อย่าคิดว่าซ้ำซากครับ  ผมไม่คิดเช่นนั้นครับ
• เพียงแต่อยากแสดงความคิดเห็น  ให้คนที่เคยคิดแบบผมเมื่อก่อน  ที่ชอบคิดอะไรชั้นเดียว  จะซ้ายก็ซ้ายสุดๆ  จะขวาก็ขวาสุดๆ ครับ
• สวัสดีปีใหม่ครับ

ธรรมะสวัสดีครับ

[บางทราย]

• สวัสดีครับธรรมาวุธ
• ขอบคุณครับที่มาเพิ่มเติม เข้าใจแล้วครับ  เห็นด้วยครับที่เราไม่ควรคิดเช่นนั้นครับ ผมเห็นด้วยครับ
• ผมมีความเชื่อว่าสิ่งที่ทุกท่านบันทึกนั้นอาจจะมีส่วนหนึ่งที่ไม่ได้บันทึกลงมาทั้งหมด เพราะว่า ยาวเกินไป ไม่กระชับ และอาจจะทำให้ไม่มี highligh ของบทความนั้นๆ เลยไม่ได้เอามาใส่ครับ
• บางท่านอาจจะเก็บเอาไว้ทำบันทึกในครั้งต่อไป หรือมีเหตุผลอื่นๆด้วยครับ ก็เป็นเหตุผลของแต่ละท่านครับ
• ส่วนบางท่านอาจจะคิดชั้นเดียว มองมุมเดียว ก็เป็นไปได้ครับ  ผมเองก็มีบ้าง ก็เป็นปุถุชนที่มิอาจสมบูรณ์ครับ  แต่ก็ขอบคุณที่เตือนไว้เพื่อจะระมัดระวังในการคิด
• ดีมากครับ ขอบคุณครับ
• สัวดีปีใหม่เช่นเดียวกันครับ

[จันทรรัตน์ เจริญสันติ]

กราบขออนุญาตรดน้ำดำหัวคารวะ พี่บางทราย ค่ะ

เมื่อวานอ่านบันทึกนี้ของพี่ ...แล้วรีบเก็บเสื้อผ้ายัดใส่กระเป๋ากลับบ้าน..มากราบพ่อและแม่ ...ด้วยความสำนึก

ขอบพระคุณมากค่ะ ...นับว่าเป็นบุญแท้ๆ ที่ได้อ่านบันทึกนี้

[บางทราย]

• สวัสดีปี๋ใหม่น้อง จันทรรัตน์ เจริญสันติ ครับ
• พี่อ่านบันทึกน้องแล้วเป็นสุข ที่พี่มีส่วนเสริมให้แม่ลูกได้พบกัน พี่เข้าใจว่าคนปัจจุบันนั้นภาระกิจมันมากมายล้นมือ เหนื่อย เมื่อมีวันหยุดก็ต้องการพักผ่อนจริงๆเสียที  แต่ก็มักจะอดไม่ได้ทำโน่นทำนี่ เพราะเป็นห่วงและความรับผิดชอบนั่นเอง
• เมื่อวันสำคัญเช่นสงกรานต์มาถึง เป็นวันครอบครัว เป็นวันที่เด็กๆต้องไปกราบกรานผู้ใหญ่โดยเฉพาะผู้บังเกิดเกล้าของเรา  อีกไม่นานท่านก็จากเราไป มีวันนี้ที่เราจะช่วงชิงเวลามาให้กับท่านได้บ้าง 
• พ่อแม่นั้นเมื่อพูดถึงลูกๆก็แทบน้ำหูน้ำตาไหลแล้ว  ก็ท่านรักเราน่ะซี ให้เวลาท่านบ้างเถอะครับ
• พี่เป็นสุขใจจริงที่พี่มี่สวนเสริมสิ่งนั้นครับ
• ขอบคุณมากสำหรับน้ำสงกรานต์ พี่ก็ขอรดน้ำสงกรานต์น้องจันทรัตน์เช่นกันนะครับ "ขอให้อายุมั่นขวัญยืน เป็นสุข เจริญก้าวหน้าในอาชีพการงาน สุขภาพแข็งแรงตลอดไปครับ"
• กราบพ่อกราบแม่นั้นเป็นมงคลสูงสุดครับน้องครับ