ในบาลีมีคำที่ใช้เรียกเพศแม่มีมากมายหลายสิบศัพท์ เฉพาะที่นำมาใช้ในคำไทยก็มีนับสิบศัพท์เช่นเดียวกัน เช่น นารี กุมารี กัญญา โสภี ยุวดี ธิดา บุตรี ชนนี มารดา อัยยิกา พธู...โอกาศนี้จะนำคำว่า กัญญา มาเล่าให้อ่าน...
กันยาเป็นสันสกฤต กัญญาเป็นบาลี ซึ่งภาษาไทยก็รับมาใช้ทั้งสองคำ และคนไทยทั่วไปก็พอรู้ว่า คำนี้หมายถึง หญิงสาว หรือ สาวงาม ทำนองนี้...ส่วนความหมายเดิมตามรากศัพท์นั้น ก็มีหลายนัย เช่น
ปุริเสหิ กนิยเตติ กญฺญา สาวใดอันชายทั้งหลายย่อมรักใคร่ ดังนั้น สาวนั้น ชื่อว่า กัญญา (ผู้อันชายรักใคร่) ...ตามนัยนี้ กัญญา มาจากรากศัพท์ว่า กนะ ในความหมายว่า รักใคร่..
กนตีติ กญฺญา สาวใดย่อมสวยงาม ดังนั้น สาวนั้น ชื่อว่า กัญญา (ผู้สวยงาม) ... ตามนัยนี้ กัญญา มาจากรากศัพท์ว่า กน เช่นเดียวกัน แต่ในความหมายว่า สวยงาม
กํ ปุริสลกฺขณํ เญตีติ กัญญา สาวใดย่อมยินดีน้ำ คือลักษณะของชาย ดังนั้น สาวนั้น ชื่อว่า กัญญา (ผู้ยินดีซึ่งน้ำ) ... ตามนัยนี้ กัญญา มาจากรากศัพท์ว่า ญา ในความหมายว่า ยินดี และ มี กํ เป็นบทหน้า (กํ + ญา = กัญญา) โดยปราชญ์ท่านขยายความว่า น้ำ นี้คือ สิ่งที่กำหนดความเป็นเพศชาย
กํ ชานาตีติ กัญญา สาวใดย่อมรู้จักน้ำ ดังนั้น สาวนั้น ชื่อว่า กัญญา (ผู้รู้จักน้ำ) ...ตามนัยนี้ กัญญา มาจากรากศัพท์ว่า ญา ในความหมายว่า รู้ และมี กํ เป็นบทหน้า (กํ + ญา = กัญญา)
โดยอรรถ ...กัญญา หมายถึง สาวน้อย หรือสาววัยรุ่น ถ้าเป็นสาวเต็มตัวแล้วมักจะใช้คำว่า นารี หรือ พธู ส่วนผู้หญิงทั่วไปจะใช้ อิตถี (สันสกฤตคือ สตรี) ซึ่ง คำหลังนี้เสนอไปแล้ว ผู้สนใจลองกลับไปดู... สตรีและอิตถี
หมายเหตุ
กัญญา ในความหมายว่า ผู้ยินดีซึ่งน้ำ และ ผู้รู้จักน้ำ นี้ ยังไม่เจอคัมภีร์ว่าอธิบายไว้อย่างไร พบแต่คำขยายว่า น้ำ คือ ลักษณะของชาย ...ผู้สนใจลองใคร่ครวญดูเองเถิด (ยิ้ม ยิ้ม)