โครงการพัฒนาศักยภาพบุคลากร จ.ชุมพร (๒)

วันที่ ๑๖ มกราคม ๒๕๕๐ เป็นวันที่สองของการประชุม ในวันนี้จะเป็นการให้ความรู้เรื่องอาหารตลอดทั้งวัน ตามแผนที่กำหนดไว้ ภาคเช้าจะเป็นการบรรยายโดยอาจารย์ศัลยา คงสมบูรณ์เวช ส่วนภาคบ่ายเป็นกิจกรรมกลุ่มย่อยที่มีวิทยากรหลักคืออาจารย์ศัลยาและคุณชนิกา ส่วนดิฉันและคุณยอดขวัญทำหน้าที่เป็นลูกมือ

 

 

 อาจารย์ศัลยา คงสมบูรณ์เวช

เนื้อหาที่อาจารย์ศัลยาบรรยายในช่วงเช้าเกี่ยวกับเรื่องโภชนบำบัดและการประเมินภาวะโภชนาการ ผู้เข้าประชุมสนใจกันมากและเขียนคำถามส่งมาให้เรื่อยๆ ช่วงพักหลายคนก็เข้ามาถามด้วยตัวเอง ผู้เข้าอบรมที่เป็นผู้ชายก็มีคำถามเช่นกัน บางคำถามก็ต้องการได้คำตอบเพื่อนำไปใช้ในครอบครัว บางคำถามก็เกี่ยวกับผู้ป่วย แสดงให้เห็นว่าคนทำงานยังต้องการความรู้เรื่องอาหารเพิ่มมากขึ้น อาทิ
- ถั่วลิสงต้มสุกและถั่วลิสงแห้ง ให้คุณค่าทางอาหารกี่แคลอรี่ กินทุกวันได้หรือไม่
- การให้ผู้สูงอายุทานวิตามินเสริมพวกบริวเวอร์ยีสต์เป็นประจำ จะมีผลดี ผลเสียอย่างไร
- ในสายตาของนักโภชนาการ อาหารเสริมต่างๆ ในท้องตลาด มีประโยชน์มากน้อยเพียงใด คุ้ม ไม่คุ้ม
- การเจาะเลือดของผู้ป่วย Cholesterol สูงเกิน ๒๐๐ mg% Triglyceride สูงเกิน ๒๐๐ mg% ไม่ทราบว่าไขมันตัวไหนที่อันตรายมากกว่ากัน แตกต่างกันอย่างไร
- ผลิตภัณฑ์อาหารเสริมบางยี่ห้อมีส่วนผสมดังต่อไปนี้ เกล็ดธัญพืช ๓๖% หางนม ๗% DHA ๐.๘% กลิ่นข้าวโพด คิดว่าเป็นอาหารที่ดีมากหรือเปล่า ควรจะซื้อให้เด็กๆ กินเป็นอาหารเสริมหรือเปล่า

คำตอบบางเรื่องที่พอจะบันทึกไว้ได้ เช่น
- ลูกสำรอง มองดูออกเป็นวุ้นๆ น่าจะมีไฟเบอร์ที่ละลายน้ำเยอะ ถ้าไม่ใส่น้ำตาลก็ทานได้เยอะ อย่าไปใส่น้ำตาลเยอะ ระวัง K และฟอสฟอรัส
- ทุเรียนต่างจากผลไม้อื่น เพราะกินแล้วน้ำตาลสูงเร็วและลดช้า (ขึ้นเร็ว หลัง ๓ ชม.น้ำตาลยังสูงอยู่) ๑๐๐ กรัม =๑๒๔ แคลอรี่
- อาหารที่มีวิตามิน ซี และไนอาซินสูง อาจทำให้ HDL สูง อาหารที่มีไนอาซินสูงคือเนื้ออกไก่ น้ำส้มมีวิตามิน ซี สูง ผลการวิจัยในต่างประเทศพบว่าถ้าดื่มน้ำส้มไม่เติมน้ำตาลวันละ ๓ ถ้วยจะทำให้ HDL สูงขึ้น  แต่คนที่เป็นเบาหวานก็อาจมีน้ำตาลสูงได้ ถ้าไม่ลดปริมาณคาร์โบฮัยเดรตที่รับประทาน
- อาหารที่มี glycemic index ต่ำ ถ้ากินเยอะน้ำตาลสูงได้ ถ้าน้ำตาลสูง triglyceride ก็จะสูง และ HDL ต่ำได้
- การสูบบุหรี่ทำให้ HDL ลดได้
- ให้ผู้ป่วยเป็นคนบอกเองว่าปัญหาของเขาอยู่ที่ไหน จะแก้ปัญหาอย่างไร
- การประเมินสัดส่วนอาหาร ถ้ามีสูตร (อาหาร) จะวัดได้ง่ายขึ้น เวลาประเมินด้วยสายตาอาจมากไปน้อยไปได้ กะทิเวลานับให้คิดถึงหัวกะทิ เวลาที่เราสอนผู้ป่วยอาจถามสูตรอาหารของเขา หรือทำของเราแล้วให้เขาทายเป็นกลุ่ม

ช่วงบ่ายเป็นกิจกรรมกลุ่มย่อย มีกรณีศึกษาให้ช่วยกันคำนวณความต้องการพลังงานและวางแผนอาหาร มีตัวอย่างอาหารของจริงที่ตักไว้จากอาหารกลางวัน อาหารว่าง และบางอย่างก็ไปซื้อมาจากตลาดใกล้ๆ ให้แต่ละกลุ่มช่วยกันวิเคราะห์สัดส่วนอาหาร พร้อมทั้งมีอาหารสำเร็จรูป ขนม เครื่องดื่ม ให้ฝึกการอ่านฉลากอาหาร เมื่อเสร็จแล้วก็ให้มานำเสนอในห้องประชุม คุณชนิกาทำหน้าที่เฉลยคำตอบ

 

 อาหารที่หาได้ง่ายๆ เอามาให้กลุ่มช่วยกันวิเคราะห์

 แต่ละกลุ่มทำงานกันอย่างเคร่งเครียด

ดิฉันสังเกตว่าแต่ละกลุ่มมีวิธีคิดคำนวณและวางแผนอาหารอย่างมีเหตุผล ดูมีความตั้งใจ วิเคราะห์ข้อมูลในกรณีตัวอย่างได้คำตอบไม่ตรงกันก็มีเหตุผลอธิบาย บางกลุ่มเข้าใจผู้ป่วยสุดๆ บอกว่ากรณีตัวอย่างชอบกินปาท่องโก๋ กินทุกวันแสดงว่าบ้านอยู่ใกล้ร้าน ให้ซื้อตัวปาท่องโก๋ไปทอดเองจะได้ใช้น้ำมันได้ถูกต้อง เป็นต้น บ่ายวันนี้ผู้สังเกตการณ์หลายคนทยอยกลับไปก่อน ผู้เข้าอบรมตัวจริงอยู่กันพร้อมหน้าพร้อมตา

เย็นนี้อาจารย์ศัลยาเดินทางกลับกรุงเทพ คุณกุสุมา สุวรรณบูรณ์ นักวิชาการสาธารณสุข ๘ สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดชุมพร พาเราพร้อมกับทีมจากสำนักป้องกันและควบคุมโรคไม่ติดต่อ (สคร.) เขต ๑๑ นครศรีธรรมราช ไปไหว้ศาลกรมหลวงชุมพรเขตรอุดมศักดิ์ ที่อยู่ชายทะเลห่างจากตัวเมืองประมาณ ๒๐ กม. เสร็จแล้วแวะรับประทานอาหารเย็นแถวนั้น ดิฉันได้มีโอกาสคุยกับพี่เกตุชญา ประพฤติ หัวหน้างานกลุ่มโรคไม่ติดต่อ สคร.ที่ ๑๑ ได้รู้ว่าทางเขตมีแผนการทำงานในเรื่องโรคเรื้อรังไม่ติดต่ออย่างไรบ้าง พี่เกตุชญายังได้เล่าความประทับผลงานของคลินิกอดบุหรี่แห่งหนึ่งของชุมพร ทำให้ดิฉันเกิดความสนใจใคร่รู้ จึงขอให้คุณกุสุมาช่วยติดต่อให้ดิฉันได้พบกับเจ้าของงานนี้ด้วย

วัลลา ตันตโยทัย