GotoKnow

ชีวิตที่พอเพียง  4911. สติ  - ปัญญา

Prof. Vicharn Panich
เขียนเมื่อ 4 กุมภาพันธ์ 2025 19:16 น. ()

 

เช้าวันที่ ๔ มกราคม ๒๕๖๘ ระหว่างเดินออกกำลัง    ผมฟังการสนทนาในยูทูปเรื่อง Yuval Noah Harari : Our AI Future is Way Worse than You Think – Rich Roll Podcast  ที่เป็นการสนทนาเมื่อเดือนตุลาคม ๒๕๖๗   มาสะดุดในช่วงราวๆ นาทีที่ ๔๓  ที่ยูวาล ฮาราริ อธิบายความแตกต่างระหว่าง intelligence กับ consciousness   ที่ทำให้ผมระลึกถึงคำไทยว่า “สติปัญญา” ที่สะท้อนความเป็นผุ้รู้ของปราชญ์ไทยสมัยก่อน   ว่าคนเราจะมีชีวิตที่ดีต้องพัฒนาสติปัญญา    การศึกษามีเป้าหมายเพื่อพัฒนาสติปัญญา    ในความหมายว่าสติกับปัญญาต้องอยู่คู่กัน เสริมพลังกัน  สังคมจึงจะดี ชีวิตของแต่และคนจึงจะดี    

ความฉลาด เป็นเรื่องความเข้าใจโลกภายนอก เข้าใจสังคม  เข้าใจคนอื่น อย่างรุ้เท่าทัน   ส่วนสติเป็นเรื่องความเข้าใจตนเอง รู้เท่าทันความรู้สึก และความคิดของตนเอง  ณ ชั่วขณะนั้น 

เพื่อได้ความเห็นเพิ่มขึ้น ผมหันไปถามสหาย เจมิไน   ได้คำตอบที่ดีมาก ดังนี้ 

“ความแตกต่างระหว่างสติปัญญา (Intelligence) และจิตสำนึก (Consciousness) เป็นหัวข้อที่น่าสนใจและซับซ้อน ซึ่งนักปรัชญาและนักวิทยาศาสตร์ได้ถกเถียงกันมานานหลายศตวรรษ! ต่อไปนี้เป็นรายละเอียดเกี่ยวกับความแตกต่างที่สำคัญระหว่างสติปัญญาและจิตสำนึก รวมถึงบทบาทที่แตกต่างกันในชีวิตประจำวันของเรา:

สติปัญญา (Intelligence):

  • คำจำกัดความ: ความสามารถในการรับและประยุกต์ใช้ความรู้และทักษะ เกี่ยวข้องกับการใช้เหตุผลเชิงตรรกะ การแก้ปัญหา การเรียนรู้ และการปรับตัว
  • จุดเน้น: เกี่ยวกับกระบวนการทางปัญญา การประมวลข้อมูล และการบรรลุเป้าหมาย
  • วัดผลได้: สามารถประเมินได้ผ่านการทดสอบและประสิทธิภาพในการทำงาน
  • ตัวอย่าง:
    • การแก้ปัญหาทางคณิตศาสตร์
    • การเรียนรู้ภาษาใหม่
    • การเล่นหมากรุก
    • การออกแบบอาคาร

จิตสำนึก (Consciousness):

  • คำจำกัดความ: การรับรู้ตนเองและโลกรอบตัว รวมถึงประสบการณ์ส่วนตัว ความรู้สึก ผัสสะ และความรู้สึกถึงการมีอยู่ของตนเอง
  • จุดเน้น: เกี่ยวกับประสบการณ์ส่วนตัว การรับรู้ และความรู้สึก
  • วัดผลได้ยาก: จิตสำนึกเป็นเรื่องส่วนตัวโดยธรรมชาติและไม่สามารถวัดปริมาณได้ง่าย
  • ตัวอย่าง:
    • การรู้สึกเจ็บปวด
    • การมองเห็นสีฟ้า
    • การประสบกับความสุข
    • การตระหนักว่าคุณกำลังอ่านข้อความนี้

ความแตกต่างที่สำคัญ:

  • ความเป็นส่วนตัว: จิตสำนึกเป็นเรื่องส่วนตัวโดยธรรมชาติ ในขณะที่สติปัญญาสามารถวัดผลได้ค่อนข้างเป็นรูปธรรม
  • การรับรู้: จิตสำนึกเกี่ยวข้องกับการรับรู้ ในขณะที่สติปัญญาสามารถดำรงอยู่ได้โดยไม่มีการรับรู้ (เช่น คอมพิวเตอร์สามารถฉลาดได้โดยไม่มีจิตสำนึก)
  • ประสบการณ์: จิตสำนึกเชื่อมโยงกับประสบการณ์ ในขณะที่สติปัญญาเกี่ยวข้องกับการประมวลข้อมูลมากกว่า

บทบาทในชีวิตประจำวัน:

  • สติปัญญา: ช่วยให้เรานำทางโลก แก้ปัญหา ตัดสินใจ และเรียนรู้สิ่งใหม่ๆ ช่วยให้เราบรรลุเป้าหมายและปรับตัวเข้ากับสถานการณ์ที่เปลี่ยนแปลง
  • จิตสำนึก: ทำให้ชีวิตของเรามีความหมายและคุณค่า ช่วยให้เราสัมผัสโลก รู้สึกอารมณ์ สร้างความสัมพันธ์ และชื่นชมความงาม เป็นสิ่งที่ทำให้เราเป็นมนุษย์

ความสัมพันธ์:

แม้จะแตกต่างกัน แต่สติปัญญาและจิตสำนึกมักจะเกี่ยวพันกัน สติปัญญาของเราช่วยให้เราไตร่ตรองจิตสำนึกของเรา และจิตสำนึกของเราสามารถมีอิทธิพลต่อวิธีที่เราใช้สติปัญญาของเรา

เปรียบเทียบง่ายๆ:

  • สติปัญญาคือซอฟต์แวร์: เป็นชุดโปรแกรมและอัลกอริทึมที่ช่วยให้เราประมวลข้อมูลและแก้ปัญหา
  • จิตสำนึกคือประสบการณ์ผู้ใช้: เป็นความรู้สึกส่วนตัวของการ "มีอยู่" และสัมผัสโลก

ความสัมพันธ์ระหว่างสติปัญญาและจิตสำนึกยังคงเป็นหัวข้อของการถกเถียงและการวิจัยอย่างต่อเนื่อง อย่างไรก็ตาม เป็นที่ชัดเจนว่าทั้งสองมีบทบาทสำคัญในการกำหนดชีวิตของเราและความเข้าใจของเราเกี่ยวกับตนเองและโลกรอบตัวเรา”

วิจารณ์ พานิช

๓๐ ม.ค. ๖๘

          

 

 

สัญญาอนุญาต: สงวนสิทธิ์ทุกประการ


ความเห็น

ยังไม่มีความเห็น

พบปัญหาการใช้งานกรุณาแจ้ง LINE ID @gotoknow
ClassStart
ระบบจัดการการเรียนการสอนผ่านอินเทอร์เน็ต
ClassStart Books
โครงการหนังสือจากคลาสสตาร์ท
ภาษาปิยะธอน (Piyathon)
เขียนโค้ดไพทอนได้ด้วยภาษาไทย