ชีวิตที่พอเพียง 4340. เชื่อธรรมชาติหรือเชื่อมนุษย์

 

รายการ Should we trust nature more than ourselves?    คล้ายๆ เป็นการโต้วาทีระหว่าง ๒ ปราชญ์คือ Yuval Harari (นักประวัติศาสตร์)  กับ Slavoj Zizek (นักปรัชญา)   ฟังยากหน่อย ทั้งด้านสำนวนภาษาอังกฤษ และด้านสาระ    แต่เขาก็มีประเด็นให้อ่านว่าในช่วงนั้นๆ เขาพูดกันเรื่องอะไร   

ผมติดใจนาทีที่ ๒๒ ที่ Yuval พูดเรื่องการกำหนดกรอบความคิด (framing)   สู่ทางเลือกขั้วตรงกันข้ามสองทาง (binary options)  ที่เราต้องไม่ตกเป็นเหยื่อของความคิดแบบนั้น    เพราะจริงๆ แล้วเรื่องมันซับซ้อนกว่านั้น    มีทางเลือกมากกว่านั้น   

นี่คือการทำความเข้าใจความคิดสองขั้ว (binary)  กับความคิดซับซ้อน (complexity)   

Zizek  เล่นงาน deep ecology ว่าเป็นแนวคิดสุดขั้ว (extremism)     นำสู่การพูดถึงสตาลินในฐานะ social engineer ในศตวรรษที่ ๒๐  และพิสูจน์แล้วว่าล้มเหลว   แต่อาจเกิด social engineer ในศตวรรษที่ ๒๑  ที่ใช้วิธีการทางชีววิทยาสมัยใหม่เข้าไปเปลี่ยนแปลงมนุษย์    ที่ผมตีความว่า ความเป็นจริงคือ มนุษย์เรามีชีวิตอยู่ในระบบนิเวศที่มีความซับซ้อน   

ผู้ดำเนินรายการบอกว่า ต้องการทำความเข้าใจว่าเราควรเชื่อในธรรมชาติ หรือเชื่อในมนุษย์     ให้ปราชญ์ทั้งสองท่านโต้หรือเสวนากัน    นำสู่ความเข้าใจเรื่องที่ลึกและซับซ้อน

ผมตีความว่า เรื่องการเมือง  เรื่องคุณธรรมจริยธรรม เป็นสิ่งที่มนุษย์สร้างขึ้น   ไม่ใช่เรื่องธรรมชาติ   และจะเป็นไปตามธรรมชาติ หรือขัดแย้งกับธรรมชาติก็ได้    

เชื่อธรรมชาติหรือเชื่อมนุษย์    คำตอบของผมคือ เชื่อครึ่งไม่เชื่อครึ่ง    เพราะตัวเราเข้าใจได้ไม่ครบถ้วน   ยังมีด้านที่เราไม่เข้าใจ ไม่ว่าเรื่องธรรมชาติ หรือเรื่องมนุษย์     จึงต้องฟังหูไว้หู  เชื่อครึ่งไม่เชื่อครึ่ง    และตั้งหน้าเรียนรู้ต่อไป    ข้อจำกัดสำคัญที่สุด คือตัวเราเอง         

วิจารณ์ พานิช

๑๔ ต.ค. ๖๕