"บ้าน กศน." ในฝันของผม

ระยะเวลาที่เรามีชีวิตอยู่นั้น มีเพียงเวลาน้อยนิดที่อยู่ในระบบโรงเรียนจริงๆ ลองนับชั่วโมงดูก็ได้ครับ เวลาส่วนใหญ่เราอยู่นอกโรงเรียน การศึกษานอกโรงเรียนจึงน่าจะเป็นระบบการปิดช่องว่างของการเรียนในโรงเรียน ในทางอุดมคติเลยนะครับ ก็คือ ตั้งแต่เมื่อมีคนไม่มีโอกาสเข้าโรงเรียน เมื่อมีนักเรียนออกจากโรงเรียน และเวลาที่เหลืออยู่ของทุกคนที่ไม่ได้อยู่ในโรงเรียน ซึ่งน่าจะเป็นเวลาแห่งความรับผิดชอบของการศึกษานอกโรงเรียน

จากการหารือกับครูนง เมืองคอน เรื่องการเปลี่ยนแปลงของ กศน.ตามนโยบายเบื้องบน และเรามีความเห็นกันว่าทางเจ้าหน้าที่ กศน.ควรจะมาทบทวนว่าตัวเองได้ทำอะไรไปบ้าง โดยเฉพาะในระยะหลายๆ ปีที่ผ่านมา เพื่อการปรับเปลี่ยนหรือกำหนดทางเลือกในการทำงานให้ดีกว่าเดิม

และ ผมได้รับปากครูนงว่า ผมจะลองมานั่งพิจารณาดูว่า กศน.ในฝัน (ในฝันของผมนะครับ) นั้นควรจะเป็นอย่างไร โดยอาศัยข้อมูลที่ผมมีที่เกี่ยวข้องกับระบบการศึกษา ระบบความต้องการของชุมชน ขีดจำกัดและปัญหาของการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ในระดับต่างๆ ของประเทศไทย

ผมมามองดูแล้ว พบว่า ระยะเวลาที่เรามีชีวิตอยู่นั้น มีเพียงเวลาน้อยนิดที่อยู่ในระบบโรงเรียนจริงๆ ลองนับชั่วโมงดูก็ได้ครับ เวลาส่วนใหญ่เราอยู่นอกโรงเรียน

เพราะฉะนั้น การศึกษานอกโรงเรียนจึงน่าจะเป็นระบบการปิดช่องว่างของการเรียนในโรงเรียน ในทางอุดมคติเลยนะครับ ก็คือ ตั้งแต่เมื่อมีคนไม่มีโอกาสเข้าโรงเรียน เมื่อมีนักเรียนออกจากโรงเรียน และเวลาที่เหลืออยู่ของทุกคนที่ไม่ได้อยู่ในโรงเรียน ซึ่งน่าจะเป็นเวลาแห่งความรับผิดชอบของการศึกษานอกโรงเรียน

ในมุมมองนี้จะเห็นได้ว่า กศน. มีงานมากกมาย โดยไม่จำเป็นต้องไปคิดแข่งกับระบบโรงเรียน

แต่ควรจะมีระบบการเรียนรู้และการศึกษาที่ไม่อยู่ในโรงเรียน และควรจะหลบเลี่ยงงานที่มีโอกาสซ้อนทับกับระบบโรงเรียน หรืออาจจะมีกิจกรรมการเรียนที่แตกต่างไปจากการเรียนในโรงเรียน

เรื่องนี้ก็เป็นเรื่องยาก เพราะบุคลากรส่วนใหญ่ของ กศน.อาจจะเคยเรียนรู้ และชินกับการทำงานในระบบการเรียนการสอนในโรงเรียน

ตั้งแต่สมัยเรียนและก่อนที่จะมาทำงานใน กศน. เสมือนหนึ่งจะให้ปลาที่ชินอยู่กับการว่ายอยู่ในน้ำ มาเป็นผู้สอนให้ลูกนกหัดบิน ซึ่งอย่างมากก็แค่สอนให้หัดว่ายน้ำ ก็เก่งแล้ว

ดังนั้น ในเรื่องนี้จึงจำเป็นต้องเริ่มจากการกำหนดวิสัยทัศน์ให้ชัดเจนว่า งาน กศน.แตกต่างจากงานในระบบโรงเรียนอย่างไร

เพื่อให้มองเห็นช่องว่างของระบบการศึกษาโดยรวมของประเทศ ว่า กี่ส่วนเป็นระบบในโรงเรียน และกี่ส่วนเป็นระบบนอกโรงเรียน

ระบบในโรงเรียนก็ปล่อยเขาให้ว่ากันไปเลยครับ

แต่นอกโรงเรียนต้องมานั่งไล่เรียงกันใหม่ว่า มีประเด็นใดบ้าง ตั้งแต่กลุ่มคนเป้าหมาย กลุ่มวิชาชีพ กลุ่มความรู้ กลุ่มกิจกรรม และกระบวนการพัฒนาความรู้เพื่อการพัฒนาชีวิตที่จำเป็นจะต้องแตกต่าง แต่สอดประสานกับการศึกษาในโรงเรียนอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้

ในทางปฏิบัติแล้ว ไม่น่าจะเป็นห่วงว่า การศึกษานอกโรงเรียนจะไปทับซ้อนกับการศึกษาในโรงเรียน

เพราะจะเห็นได้ว่าเป็นคนละเรื่องกันเลย

ทั้งกลุ่มคน
กลุ่มความรู้
ลักษณะของกิจกรรมที่แตกต่างกันอย่างมากมาย ยกเว้นงานบางส่วนที่ กศน. ทำตัวเป็นสะพานเชื่อมให้คนที่ด้อยโอกาส มีโอกาสเลื่อนไหลตัวเองเข้าสู่ระบบการศึกษาในโรงเรียน ทั้งการเรียนลัด และสอบเทียบ

แต่ปัญหาที่ผ่านมา เท่าที่ทราบก็คือ บุคลากรบางส่วนไม่เคยชินกับการทำงานแบบ “นอกโรงเรียน” แต่ชินกับการทำงาน “ในโรงเรียน” แต่มาทำงาน “นอกโรงเรียน”

จึงเกิดประเด็นสำคัญที่ทำให้ผู้บริหารระดับสูงมองไม่ออกว่าจะเลี้ยงไว้ หรือจะต้มกินดี

เพราะเท่าที่ทราบก็ยังเป็นระบบในโรงเรียนของ กศน. อีกนั่นแหล่ะ ไม่เห็นจะเป็น “นอกโรงเรียน” ตรงไหน

แล้วตกลงว่า เราจะทำการศึกษานอกโรงเรียนหรือในโรงเรียนกันแน่ หรือจะเป็นการศึกษานอกโรงเรียนหนึ่ง แต่อยู่ในอีกโรงเรียนหนึ่งเท่านั้นเอง ยังงี้วุ่นวายตายเลยครับ ใครก็ไม่เข้าใจหรอกครับ

เห็นไหมครับ แค่นี้ก็เริ่มเห็นทางออกแล้ว

คราวนี้จะต้องมาดูว่า ถ้าจะทำการศึกษานอกโรงเรียนนั้น

เราจะต้องพัฒนาความสามารถของบุคลากรอย่างไรจึงจะสอดคล้องกับความต้องการของการศึกษานอกโรงเรียน

อันนี้เรื่องใหญ่พอสมควรครับ เพราะไม่มีใครกินเนื้อตัวเองแล้วโตได้ครับ

แปลว่า เราจะต้องระดมความรู้และความเข้าใจจากภายนอกเข้ามา ยอมรับความเห็นและแนวทางที่มีผู้เสนอแนะอย่างเหมาะสม

หรืออย่างน้อยก็ต้องลองดูว่าเราจะพัฒนาความสามารถของบุคลากรที่มีอยู่อย่างไร ไม่ใช่ทำแบบเดิมๆ แบบเหล้าเก่าในขวดใหม่ ยังไงรสชาติก็เหมือนเดิมแหล่ะครับ คนที่เขารู้แล้วว่าไม่อร่อย เขาไม่ซื้อหรอกครับ

ประเด็นสำคัญอีกประการหนึ่งก็คือ ต้องมีการพัฒนาระบบการทำงาน การเรียน การศึกษา เพื่อพัฒนาวิชาการให้เป็นวิชาชีพให้ได้ ซึ่งน่าจะเป็นเอกลักษณ์สำคัญของการศึกษานอกโรงเรียน ที่แตกต่างจากการศึกษาในโรงเรียนโดยสิ้นเชิง
อันนี้ต้องขอย้ำครับ ว่าเป็นแกนสำคัญของงาน กศน. ครับ ไม่งั้น กศน. จะไม่มีเอกลักษณ์และไปไม่ได้ครับ
ประเด็นสุดท้ายที่ผมจะขอเสนอ ก็คือการบริหารจัดการทั้งระบบของ กศน. และระบบประสานงานกับชุมชน ระบบเชื่อมโยงความรู้ ระบบการสร้างความรู้ ระบบการจัดการความรู้ เพื่อจะนำชุดความรู้ต่างๆ ทั้งในระดับภูมิปัญญา ระดับวิชาการ ทั้งในและต่างประเทศมาเชื่อมโยงให้เป็นชุดความรู้ที่เหมาะกับชุมชน
ในรูปแบบของการเรียนรู้เพื่อชีวิต และการเรียนรู้ตลอดชีวิต ซึ่งจะปิดช่องว่างของระบบการศึกษาในโรงเรียนได้อย่างสมบูรณ์แบบ

วิธีการแบบนี้ จึงต้องกลับมาคิดกันใน

เชิงยุทธศาสตร์
กลยุทธ์
ยุทธวิธี และ
เทคนิควิธีการในการทำงานในพื้นที่และลำดับชั้นต่างๆ ของสังคม

ตั้งแต่ชุมชนพื้นล่างจนถึงระดับพื้นที่หรือระดับประเทศ

ผมขออวยพรและตั้งความหวังว่า ขอให้ท่านดำเนินงานอย่างประสบผลสำเร็จ ด้วยกำลังใจที่เต็มเปี่ยม เพื่อบุคคลที่ตกทุกข์ได้ยากที่ไม่มีโอกาสจะพัฒนาตัวเองในระบบการศึกษาในโรงเรียน

และ คนส่วนใหญ่ของชาติที่อยู่นอกระบบการศึกษาปกติ กำลังรอความหวังจากท่าน ทุกเพศ ทุกวัย

ถ้าท่านทำสำเร็จ ประเทศชาติไปรอดแน่นอนครับ

ผมขอเป็นกำลังใจหนึ่งครับ

ถ้าท่านไม่ทำ ก็ไม่รู้ว่าใครจะทำ

เพราะทั้งวิทยาลัยการอาชีพ และวิทยาลัยชุมชนก็ยังมีกรอบงานที่ยังจำกัดอยู่มาก

“กศน.” นี่แหละ เหมาะสมที่สุดในโลกแล้วครับ

ขอบคุณมากครับ และถ้าใครมีประเด็นเพิ่มเติมอะไร ช่วยแจ้งมาเพิ่มเลยครับ

ผมเชื่อว่าครูนง ยินดีรับฟังครับ

เขียนใน GotoKnow โดย ดร. แสวง รวยสูงเนิน
ใน ความรู้เพื่อชีวิต

คำสำคัญ (Tags): #เครือข่ายเพื่อการพัฒนา#บูรณาการศาสตร์#นักวิชาการเดินดิน#ตัวป่วน#มหาชีวาลัยอีสาน#ความรู้เพื่อชีวิต#ความรู้สร้างโลก#ครูที่ดี

หมายเลขบันทึก: 68993เขียนเมื่อ 23 ธันวาคม 2006 18:43 น. ()แก้ไขเมื่อ 18 มิถุนายน 2012 14:36 น. ()สัญญาอนุญาต: จำนวนที่อ่าน

ความเห็น (37)

Handy

เขียนเมื่อ 23 ธันวาคม 2006 18:59 น. ()

กศน.ที่แท้ ก็ต้องไม่ไปทำ เรื่องที่เขาทำอยู่ในโรงเรียน ชัดเจน .. เห็นด้วยอย่างยิ่งครับ
ผลผลิตจากสถานศึกษา ในระบบ ยังต้องอาศัยการต่อยอดเติมเต็ม ความรู้แท้ ด้วยกระบวนการที่เหมาะสม โดย กศน. เพราะส่วนมากเขาหอบปริญญาออกมาพร้อมด้วย ความรู้ที่ใช้การไม่ได้ มากเหลือเกิน

ดร. แสวง รวยสูงเนิน