อปท.กับการแก้ไขปัญหาโรค COVID-19

7 มีนาคม 2563

: หญ้าแห้งปากคอก [1]

ประเทศไทยประสบปัญหาเรื่องฝุ่นจิ๋วพิษ หรือฝุ่น PM 2.5 มาร่วม 3 ปีแล้วถือเป็น “วาระแห่งชาติ” [2]เป็นปัญหาสำคัญ พื้นที่ประสบมลพิษทางอากาศจากฝุ่น แผ่ขยายไปทั่วทุกภูมิภาค ไม่ว่ากรุงเทพมหานครหรือหลายจังหวัดทางภาคเหนือ กลาง อีสาน ใต้ ส่งผลกระทบต่อวิถีชีวิตทั้งทางสุขภาพกาย สุขภาพจิต สังคม เศรษฐกิจ การท่องเที่ยว ที่ทำลายระบบสิ่งแวดล้อม ทำให้อากาศเป็นพิษที่ถือว่าเป็นวิกฤติ

มาปีนี้มี “โรคอุบัติใหม่” ล่าสุดคือ “โรคไวรัสโคโรนาอู่ฮั่น” หรือ “โรคไวรัสโคโรนาสายพันธุ์ใหม่” หรือที่องค์การอนามัยโลกยกระดับเตือนภัย “โควิด-19” เป็นขั้นสูงสุดแล้ว [3] และตั้งชื่อว่า “Coronavirus Disease 2019”(COVID-19) หรือ “โรคไวรัสโควิด 19” กระทรวงสาธารณสุขได้ประกาศให้ กำหนดผู้ป่วยฉุกเฉินโรคติดต่ออันตรายตามกฎหมายว่าด้วยโรคติดต่อแล้ว [4] เป็นเหตุวิกฤติสำคัญที่คนท้องถิ่นต้องรับภาระมาติด ๆ กันหลายงาน เนื่องจากกระทรวงมหาดไทยสั่งการเมื่อปลายปี 2562 ให้ อปท. ดำเนินการฝึกอบรม “ชุดปฏิบัติการจิตอาสาภัยพิบัติ” [5] โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อเฝ้า ตรวจ เตือน และเตรียม การ รองรับ ภัยพิบัติ ทั้งที่เกิดจากธรรมชาติ และเกิดจากสาเหตุอื่นๆ ให้แล้วเสร็จภายในเดือน กรกฎาคม 2563 ประจวบกับการระบาดรุนแรงทั่วโลกของโรคไวรัสโควิด 19

กระทรวงมหาดไทยจึงสั่งการเมื่อ 17 กุมภาพันธ์ 2563 [6]ให้ อปท. ดำเนินการขับเคลื่อน “โครงการอบรมเชิงปฏิบัติการให้ความรู้ในการป้องกันโรคติดเชื้อไวรัสไคโรนา (COVID -19) ตาม "โครงการอบรมเชิงปฏิบัติการให้ความรู้ในการป้องกันโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) และการจัดทำหน้ากากอนามัยเพื่อการป้องกันตนเอง เพื่อสร้างทีมวิทยากร หรือทีม ครู ก. ในพื้นที่ฯ ให้แล้วเสร็จก่อนวันที่ 17 มีนาคม 2563 ซึ่งในที่สุดคณะรัฐมนตรีมีมติเมื่อ 3 มีนาคม 2563 [7] ตามที่กระทรวงมหาดไทย เสนอขอรับงบประมาณงบกลาง รายการเงินสำรองจ่ายเพื่อกรณีฉุกเฉินหรือจำเป็น เพื่อเป็นค่าวัสดุอุปกรณ์ในการจัดทำหน้ากากอนามัย เป็นเงินอุดหนุนแก่ อปท. 7,774 แห่ง (เทศบาลและ อบต.) ในวงเงิน 225 ร้อยล้านบาท เป็นการร่วมมือบูรณาการขับเคลื่อนการดำเนินการของ มท. โดย กรมส่งเสริมการปกครองท้องถิ่น (สถ.) กรมการปกครอง (ปค.) และกรมการพัฒนาชุมชน (พช.) พร้อมด้วยกระทรวงสาธารณสุข  ฉะนั้น ห้วงเวลาปัจจุบันนี้ อปท. จึงสาละวนอยู่กับการอบรมชาวบ้านที่สำคัญมากสองโครงการดังกล่าว

โรคระบาดเป็นสาธารณภัย

คำว่า “สาธารณภัย” “ภัยพิบัติ” “อุบัติภัย” “ภัยจากการก่อการร้าย” รวมทั้ง “โรคระบาดในมนุษย์ โรคระบาดสัตว์ โรคระบาดสัตว์น้ำ การระบาดของศัตรูพืช ตลอดจนภัยอื่น ๆ อันมีผลกระทบต่อสาธารณชน” ล้วนอยู่ในความหมาย “สาธารณภัย” ตาม พ.ร.บ.ป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย พ.ศ. 2550 [8] เมื่อมีสาธารณภัยใหญ่หรือภัยแปลกๆ มา จึงเป็นวิกฤติที่ไม่เคยพบเห็น ไม่ว่า ปัญหาภัยจากฝุ่นพิษ PM 2.5 มาถึง โรค COVID-19 ทำให้คนไทยอยู่ยากขึ้น ป่วยทั้งกายใจจากฝุ่น ไวรัส และโรคมะเร็งได้ เรียกว่าเป็น “สงครามสุขภาพ” [9]

อำนาจหน้าที่ อปท. [10]ตาม พ.ร.บ.เทศบาล พ.ศ. 2496 และที่แก้ไขเพิ่มเติม มาตรา 50 (4) เทศบาลมีอำนาจหน้าที่ในการป้องกันและระงับโรคติดต่อ มาตรา 54 (7) จัดทำกิจการ ซึ่งจำเป็นเพื่อการสาธารณสุข มาตรา 56 (3) กิจการอย่างอื่นซึ่งจำเป็นเพื่อการสาธารณสุข พ.ร.บ.สภาตำบลและองค์การบริหารส่วนตำบล พ.ศ. 2537 และที่แก้ไขเพิ่มเติม มาตรา 67 (3) องค์การบริหารส่วนตำบลมีอำนาจหน้าที่ในการป้องกันโรคและระงับโรคติดต่อ (4) ป้องกัน และบรรเทาสาธารณภัย พ.ร.บ.กำหนดแผนและขั้นตอนการกระจายให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น พ.ศ. 2542 มาตรา 16 (19) เทศบาล องค์การบริหารส่วนตำบล และเมืองพัทยามีอำนาจหน้าที่ในการสาธารณสุข การอนามัยครอบครัว และการรักษาพยาบาล

ถือเป็นเหตุการณ์ที่คนท้องถิ่นต้องร่วมผนึกกำลังกันอย่างเต็มที่ แม้ในความคิดในหลายเรื่องที่คนท้องถิ่นมีอคติทัศนคติเชิงลบต่อหน่วยราชการผู้กำกับดูแลค่อนข้างสูงก็ตาม แต่ภารกิจนี้ถือเป็นการวัดใจคนท้องถิ่นว่าความใกล้ชิดต่อคนในท้องถิ่นและความรับผิดชอบที่มีต่อท้องถิ่นจะกล้าไม่สนใจดูแลป้องกันฯคนท้องถิ่นเชียวหรือ เหตุกรณีดังกล่าวถือได้ว่าได้กลบกระแสต้าน “บ้าอบรมฯ” ลงหมด ไม่ว่าการส่งตัวเจ้าหน้าที่ไปอบรม หรือกรณีที่ อปท. จัดการอบรมฯเอง หรือ อปท. จัดร่วมกับ อปท.อื่น หรือ อปท. จัดกับร่วมกับส่วนราชการอื่นหรือหน่วยงานอื่นก็ได้ เพราะปกติลำพังภารกิจในการปฏิบัติราชการมักเกี่ยวข้องกับการฝึกอบรมอยู่ตลอดทั้งปี แทบจะเรียกว่ามีมากจนอาจเสียการพัฒนาอื่นในพื้นที่ลดลง สูญเสียงานหลัก และสิ้นเปลืองงบประมาณ นอกจากนี้อาจมีเสียงครหาเรื่องผลประโยชน์ ค่าใช้จ่าย ตัววิทยากร ค่าวัสดุฝึก ฯลฯ เป็นต้น

ข้อสังเกตห่วงใย

1. ข้อสั่งการฝึกอบรมฯ จัดทำหน้ากากอนามัยฯ ในครั้งนี้จะคล้ายการอบรม “ชุดปฏิบัติการจิตอาสาภัยพิบัติ” ไม่ว่าจะเป็นในลักษณะของจิตอาสา ในการป้องกันและต้านสาธารณภัย รวมถึงวิธีการงบประมาณที่ดำเนินการที่อาจมองว่าค่อนข้างสูง แต่สัมฤทธิผลที่ได้สูงคุ้มค่ากว่า ในวิธีการงบประมาณ สามารถใช้งบประมาณปกติ โดยการโอนมาตั้งจ่ายเป็นรายการใหม่ หรือ ใช้ “เงินสะสม” ได้ โดยปลัด มท. อาศัยข้อ 89/1 แห่งระเบียบว่าด้วย การรับเงิน การเบิกจ่ายเงิน การฝากเงินและการเก็บรักษาเงิน ฯ ยกเว้นการใช้เงินสะสมตามระเบียบข้อ 89 ให้ อปท.สามารถดำเนินใช้จ่ายเงินสะสมในการจัดฝึกอบรมจิตอาสาภัยพิบัติ และ การฝึกอบรมฯ จัดทำหน้ากากอนามัยฯ ได้ โดยไม่ต้องผ่านสภา ไม่ต้องมีในแผนพัฒนาท้องถิ่น และไม่ต้องกันเงิน

2. อปท.ทุกแห่งได้รับการกำชับจากจังหวัดให้เร่งรัดการอบรมเป็นกรณีเร่งด่วนมาก เช่นบางจังหวัด “ผู้กำกับดูแล” ขีดเส้นตายไว้ให้ อปท.ยืนยันปฏิบัติตามหนังสือสั่งการ ให้จงได้ภายในวันที่กำหนด เช่นกำหนดว่า ต้องอบรม วิทยากรครู ก. สอนให้ประชาชนทำหน้ากากอนามัยไว้ใช้เอง ให้แล้วเสร็จภายในวันที่ 7 มีนาคม 2563 ตามหนังสือสั่งการ และได้รายงานยืนยัน สถ.ไปแล้ว ในที่น่าสงสัยว่า ความเร่งด่วนมากขนาดนี้ท้องถิ่นก็ยังสามารถดำเนินการได้ แต่ อปท.บางแห่งอาจมีข้อจำกัดเรื่องงบประมาณบ้าง เพราะเงินสะสมมีน้อย เป็นต้น อนึ่งงบประมาณงบกลางอุดหนุน อปท. เพิ่งผ่านมติ ครม. เมื่อวันที่ 3 มีนาคม 2563 ซึ่งอีกเพียง 4 วันในวันที่ 7 มีนาคม 2563 ก็ต้องอบรมแล้วเสร็จ งบประมาณที่จัดสรรล่าช้าย่อมมีผลกระทบต่อ อปท.ที่มีเป้าหมายอบรมจำนวนมากต้องใช้งบประมาณสูง โดยเฉพาะงบประมาณค่าวัสดุอุปกรณ์ ต้องอย่างดีมีคุณภาพ

3. ถูกแล้วที่สั่งการให้นำเงินสะสมมาใช้จ่าย เพราะ เป็นกรณีเรื่องเร่งด่วนเกี่ยวข้องกับชีวิตของประชาชนการดำเนินการต้องรวดเร็วและคล่องตัว ที่ต้องมีการยกเว้นระเบียบ เป็นเงินด่วนทันใจ ที่มีไว้ช่วยสังคมก็คือเงินสะสม แต่ปัญหาจาก 2 ปีที่ผ่านมา มท.ให้ อปท.ใช้เงินสะสมจนเกือบหมดคลังแล้ว หลายแห่งอาจเหลือยอดเงินสะสมน้อย การฝึกอบรมในโครงการลักษณะเช่นนี้ ย่อมมีค่าตอบแทนวิทยากรด้วย ซึ่งค่าตอบแทนวิทยากรอาจมีจำนวนที่สูงกว่าปกติ เพราะ ต้องใช้วิทยากรมืออาชีพ หรือหากเป็นวิทยากรจิตอาสาก็ต้องมีคุณวุฒิและประสบการณ์ที่สูง

4. งานอบรมภัยพิบัติของ ปภ. ก็ให้ท้องถิ่น งานสอนชาวบ้านทำหน้ากากอนามัย งานถนัดของ พช. ก็ให้ท้องถิ่น งาน PM 2.5 ของ สธ. ก็ให้ท้องถิ่น นั่นหมายความว่าทุกสิ่งทุกอย่างในพื้นที่ต้อง อปท. มาถึงตรงนี้ คนท้องถิ่นบางคนเห็นถึง องค์กรที่ต้องมารับผิดชอบดูแลท้องถิ่นเป็นการเฉพาะ เช่น “กระทรวงท้องถิ่น” เป็นต้น การต่อว่าด่าทอหากทำไม่ทันหรือทำไม่ได้หาว่าท้องถิ่นไม่ดูแลเอาใจใส่ประชาชนต้องลดลง ส่วนกลาง มท. และ สถ. รวมจังหวัดสั่งอย่างเดียว สั่งปุ๊บก็ขอเอาผลงานไปทันที ซึ่งรู้ทราบกันดีตลอดมาว่าส่วนกลางและภูมิภาคคอยสั่งการเอาผลงานเพียงอย่างเดียว คนสั่งมีเยอะสั่งได้ง่าย แต่คนทำมีนิดเดียวยากด้วยเพราะ อปท.ไม่มีคนและขาดงบประมาณ อย่างไรก็ตาม ยามวิกฤตท้องถิ่นต้องช่วยกันผนึกกำลังทำจนสำเร็จ ใครจะคิดว่าอย่างไรก็ตาม เพราะเป็นการ “สร้างวิกฤตให้เป็นโอกาส” แล้วจะทำให้ท้องถิ่นได้รับการยกย่องชมเชยกว่าหน่วยงานใดๆ ที่สำคัญกว่าอื่นใดก็คือ ราชการส่วนภูมิภาคจะด้อยค่าลงไปมาก เป็นข้ออ้างในอนาคตว่าต่อไปจะเหลือเพียง “ราชการส่วนกลาง และ ราชการส่วนท้องถิ่น” เท่านั้น อยากให้ใช้วิกฤตเป็นโอกาส รัฐบาลจะได้เห็นคุณค่าของ “การกระจายอำนาจ” การยุบหน่วยงานราชการส่วนภูมิภาคที่มอบงานมาให้ท้องถิ่นจะไม่มีอีกต่อไป “อยากสะท้อนว่า คิดอะไรไม่ออกบอกใครไม่ได้ ให้มาลงที่ท้องถิ่น”

5. มท.ทำเรื่องให้ยุ่งยากไปหรือไม่ เพราะเหตุใดจึงไม่เอาเงินไปจ้างโรงงานมืออาชีพทำหน้ากากอนามัยที่ได้มาตรฐาน การให้ท้องถิ่นทำแน่นอนว่าจะไม่ได้มาตรฐาน เพราะการผลิตสินค้าต้องมีการรับรองมาตรฐานผลิตภัณฑ์ที่เรียกว่า “QC = Quality Control” [11] ที่สำคัญการยอมรับของประขาชนที่ อปท.ผลิตทำออกไป เขาจะยอมรับหรือไม่ ปกติสินค้าหน้ากากอนามัยธรรมดากันฝุ่น กล่องละ 45 บาท(50ชิ้น) ราคาขึ้นสูงถึง 800-1,200 บาท แถมหาซื้อไม่ได้ หน้ากากอนามัยป้องกันเชื้อฯ ทั่วไปอยู่ที่ชิ้นละ 15-20 บาท [12] วิทยากรอบรมก็หายาก แถมวิทยากรไม่รับประกันในสินค้า เกรงว่าจะเอาเงินงบประมาณไปทิ้งเสียเปล่า และเมื่อถึงเวลาแต่ละแห่งจะทำการผลิต ปัญหาที่ตามมาคือวัสดุการผลิตราคาสูง ยกตัวอย่างที่เห็น เช่น โครงการทำดอกไม้จันที่วิธีการทำไม่ยุ่งยากซับซ้อน วัสดุก็ขาดตลาดได้ หากเป็นหน้ากากอนามัยที่มีคุณภาพจะต้องเจอปัญหาขนาดไหนต้องพิจารณาด้วย

6. มีหลักการว่าโครงการส่งเสริมอาชีพที่ยั่งยืนต้อง ไม่มีเงินแจกให้ อะไรที่ควรสอนวิธีตกปลา อย่าซื้อปลามาให้ อะไรที่ควรซื้อปลามาให้ อย่าจะสอนวิธีตกปลา ลองย้อนทบทวนมีใครจำ “โครงการ 9101” [13] ได้บ้าง โดยกระทรวงเกษตรและสหกรณ์เป็นโครงการตามพระราชดำริ (ตามรอยเท้าพ่อ ภายใต้ร่มพระบารมี) เพื่อฟื้นฟูอาชีพด้านการเกษตรแก่เกษตรกรที่ประสบอุทกภัย ปี 2560 เพื่อพัฒนาการเกษตรที่ยั่งยืน สร้างความเข้มแข็ง สร้างรายได้ให้เกษตรกรและ ชุมชน ในพื้นที่ทั่วประเทศ เน้นดำเนินการเอง คิดเองร่วมกันภายในชุมชน ใช้วัสดุในชุมชนให้เกิดประโยชน์ เกิดความร่วมมือร่วมใจในการดำเนินการ โดยใช้ ศูนย์เรียนรู้การเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตสินค้าเกษตร (ศพก.) และเครือข่าย เป็นศูนย์กลางในการพัฒนาภาคการเกษตรของชุมชนมีส่วนร่วมแบบประชารัฐ Smart Farmer, Young Smart Farmer ให้มีความ มั่นคง มั่งคั่ง อย่างยั่งยืน

7. เหตุใดจึงไม่สั่งให้ใช้งบภัยพิบัติฉุกเฉินโรคระบาด จากกองทุน สปสช. ที่ตั้งไว้สำหรับกรณีแบบนี้โดยเฉพาะ ลงมือทำได้เลยไม่ต้องมีแผน คือ เงินประเภท 5 ด้านภัยพิบัติฉุกเฉิน [14] คณะกรรมการกองทุนฯ จัดแบ่งงบประมาณไว้แล้ว ก็เหมือนงบกลาง(เงินสำรองจ่ายฉุกเฉิน) ทำบันทึกขออนุมัติต่อประธานกองทุนฯใช้อบรมทำหน้ากากอนามัย/เจลแอลกอฮอล์ล้างมือได้

8. มีผู้ห่วงใยว่ารัฐสภาควรมีมาตรการเร่งด่วนเพื่อควบคุมและป้องกันแพร่ของเชื้อ COVID-19 นี้ในเรื่องนี้ การควบคุมการกักกันตัวแรงงานผิดกฎหมายไทย (ผีน้อย) ที่กลับมาจากเกาหลีใต้ [15] การควบคุมการชุมนุมชองนักศึกษาฯ การแจกหน้ากากอนามัยแก่ประชาชนโดยเร่งด่วน โดยเฉพาะการขาดแคลนหน้ากากอนามัยสำหรับบุคคลากรทางการแพทย์ รวมถึง การใช้กฎหมายพิเศษควบคุมโดยการตรา “พระราชกำหนด” แต่เห็นว่า กฎหมายปกติคือ พ.ร.บ. โรคติดต่อ พ.ศ. 2558 มาตรา 34 [16] ให้อำนาจเจ้าหน้าที่กักตัวได้ ก็สามารถควบคุมในกรณีผีน้อยได้ เป็นต้น

เตรียมพร้อมรับมือกับเชื้อ COVID-19 กับ 5 วิธีดูแลตัวเองให้ปลอดภัย

ฝากคนไทยทุกคนดูแลตัวเองให้ดี ก็ใช้ชีวิตได้อย่างแฮปปี้ [17](1) งดเดินทางไปในพื้นที่ที่มีการระบาดของโรค (2) ควรสวมหน้ากากอนามัยทุกครั้ง เมื่ออยู่ในสถานที่มีผู้คนแออัด (3) ล้างมือบ่อย ๆ หรือใช้เจลล้างมือที่มีส่วนผสมของแอลกอฮอลล์ (4) ระวังการสัมผัสของกับผู้ที่มีความเสี่ยง เช่น น้ำลาย น้ำมูก คือควรหลีกเลี่ยงเลย หากเห็นคนไอหรือจาม (5) อย่าใช้มือขยี้ตา แคะจมูก เพราะเชื้อโรคจะเข้าสู่ร่างกายได้ง่ายมาก และถ้ามีอาการป่วยควรรีบไปหาหมอโดยด่วน

ด้วยความปรารถนาดี

[1]Phachern Thammasarangkoon & Ong-art Saibutra & Watcharin Unarine, ทีมงานคนท้องถิ่น “หญ้าแห้งปากคอก” (นามแฝง), หนังสือพิมพ์สยามรัฐสัปดาห์วิจารณ์ ปีที่ 67 ฉบับที่ 25 วันเสาร์ที่ 7 - วันศุกร์ที่ 13  มีนาคม 2563, บทความพิเศษ หน้า 9, การแก้ไขปัญหาโรค covid-19 เมื่อทุกเรื่องถูกโยนมาที่ท้องถิ่น, สยามรัฐออนไลน์, 7 มีนาคม 2563, https://siamrath.co.th/n/137256 

[2]ปัญหาฝุ่นพิษเป็นวาระแห่งชาติ, 15 กุมภาพันธ์ 2563, http://www.gotoknow.org/posts/675588 

& หนังสือกระทรวงมหาดไทย ด่วนที่สุด ที่ มท 0624/ว7552 ลงวันที่ 13 ธันวาคม 2562 เรื่อง การป้องกันและลดผลกระทบจากกรณีค่าฝุ่นละอองขนาดเล็ก(PM2.5), http://122.155.1.141/site6/cms-download_content.php?did=32006  

& แผนปฏิบัติการขับเคลื่อนวาระแห่งชาติ “การแก้ไขปัญหามลพิษด้านฝุ่นละออง”, กรมควบคุมมลพิษ กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม, กันยายน 2562, http://air4thai.pcd.go.th/webV2/download_book.php?bookid=35   

[3]องค์การอนามัยโลกยกระดับการเตือนภัยสถานการณ์การแพร่ระบาดของเชื้อไวรัสโคโรนาสายพันธุ์ใหม่ “โควิด-19” เป็นขั้นสูงสุด, 29 กุมภาพันธ์ 2563, https://www.dailynews.co.th/foreign/760221   

[4]ประกาศไวรัส “โควิด-19” เป็นโรคติดต่ออันตรายลำดับที่ 14, 24 กุมภาพันธ์ 2563, https://www.thebangkokinsight.com/296748/

& ประกาศกระทรวงสาธารณสุข เรื่อง กำหนดผู้ป่วยฉุกเฉินโรคติดต่ออันตรายตามกฎหมายว่าด้วยโรคติดต่อ กรณีโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 หรือโรคโควิด 19 (Coronavirus Disease 2019 (COVID-19), ประกาศราชกิจจานุเบกษา เล่ม 137 ตอนพิเศษ 51 ง วันที่ 4 มีนาคม 2563 หน้า 1, http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2563/E/051/T_0001.PDF 

& ประกาศกระทรวงสาธารณสุข เรื่อง หลักเกณฑ์ วิธีการ และเงื่อนไขการช่วยเหลือเยียวยาแก่ผู้ป่วยฉุกเฉินโรคติดต่ออันตรายตามกฎหมายว่าด้วยโรคติดต่อ กรณีโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 หรือโรคโควิด 19 (Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)) การระดมทรัพยากรและมีส่วนร่วมในการช่วยเหลือเยียวยา และการจัดให้มีการส่งต่อผู้ป่วยไปยังสถานพยาบาลอื่น, ประกาศราชกิจจานุเบกษา เล่ม 137 ตอนพิเศษ 51 ง วันที่ 4 มีนาคม 2563 หน้า  2-5, http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2563/E/051/T_0002.PDF 

สำหรับโรคติดต่ออันตราย 13 โรคที่ประกาศไปก่อนหน้านี้ ได้แก่ (1) กาฬโรค (2) ไข้ทรพิษ (3) ไข้เลือดออกไครเมียนคองโก (4) ไข้เวสต์ไนล์ (5) ไข้เหลือง (6) โรคไข้ลาสซา (7) โรคติดเชื้อไวรัสนิปาห์ (8) โรคติดเชื้อไวรัสมาร์บวร์ก (9) โรคติดเชื้อไวรัสอีโบลา (10) โรคติดเชื้อไวรัสเฮนดรา (11) โรคทางเดินหายใจเฉียบพลันรุนแรงหรือโรคซาร์ส (12) โรคทางเดินหายใจตะวันออกกลาง หรือโรคเมอร์ส (13) วัณโรคดื้อยาหลายขนานชนิดรุนแรงมาก

[5]หนังสือกรมส่งเสริมการปกครองท้องถิ่น ด่วนที่สุด ที่ มท 0808.2/ว 5329 ลงวันที่ 26 ธันวาคม 2562 เรื่อง แนวทางการจัดฝึกอบรมชุดปฏิบัติการจิตอาสาภัยพิบัติ, http://www.dla.go.th/upload/document/type2/2019/12/22858_1_1577351831643.pdf?time=1583376511687

อ้างถึง หนังสือกระทรวงมหาดไทย ด่วนที่สุด ที่ มท 0229/ว 7367 ลงวันที่ 4 ธันวาคม 2562

[6]หนังสือ กระทรวงมหาดไทย ด่วนที่สุด ที่ มท 0808.2/ว 1066 ลงวันที่ 17 กุมภาพันธ์ 2563 การดำเนินการขับเคลื่อน “โครงการอบรมเชิงปฏิบัติการให้ความรู้ในการป้องกันโรคติดเชื้อไวรัสไคโรนา (COVID -19)และแนวทางการจัดทำหน้ากากอนามัยเพื่อป้องกันตนเอง “โครงการอบรมเชิงปฏิบัติการให้ความรู้ในการป้องกันโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) และการจัดทำหน้ากากอนามัยเพื่อการป้องกันตนเอง”, http://www.localthai.org/st/dnm_file/st/18517_side1.PDF 

&  หนังสือ กระทรวงมหาดไทย ด่วนที่สุด ที่ มท 0808.2/ว1353 ลงวันที่ 4 มีนาคม 2563 เรื่อง ยกเว้นการใช้จ่ายเงินสะสมขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น, http://www.dla.go.th/upload/document/type2/2020/3/23162_1_1583382330986.pdf?time=1583571668164

[7]สรุปข่าวการประชุมคณะรัฐมนตรี 3 มีนาคม 2563, เศรษฐกิจ-สังคม เรื่องที่ 17. เรื่อง ขอรับการจัดสรรงบประมาณรายจ่ายประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2563 งบกลางรายการเงินสำรองจ่ายเพื่อกรณีฉุกเฉินหรือจำเป็น เพื่อเป็นค่าวัสดุอุปกรณ์ในการจัดทำหน้ากากอนามัยในการดำเนินโครงการพลังคนไทยร่วมใจป้องกันไวรัสโคโรนา (Covid-19), https://www.thaigov.go.th/news/contents/details/26866

[8]พรบ.ป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย พ.ศ. 2550

มาตรา 4ในพระราชบัญญัตินี้

“สาธารณภัย”หมายความว่า อัคคีภัย วาตภัย อุทกภัย ภัยแล้ง โรคระบาดในมนุษย์โรคระบาดสัตว์ โรคระบาดสัตว์น้ำ การระบาดของศัตรูพืช ตลอดจนภัยอื่น ๆ อันมีผลกระทบต่อสาธารณชน ไม่ว่าเกิดจากธรรมชาติมีผู้ทำให้เกิดขึ้น อุบัติเหตุ หรือเหตุอื่นใด ซึ่งก่อให้เกิดอันตรายแก่ชีวิต ร่างกายของประชาชน หรือความเสียหายแก่ทรัพย์สินของประชาชน หรือของรัฐ และให้หมายความรวมถึงภัยทางอากาศ และการก่อวินาศกรรมด้วย

[9]ดู จากหน้ากากป้องกันฝุ่น PM 2.5 สู่ ‘หน้ากากป้องกันไวรัสโคโรนา’ กับเรื่องจริงที่ต้องรู้ ‘ใส่หน้ากากอนามัย ป้องกันได้แค่ไหน’, Salika.co, สาลิกาคาบข่าว, By Praornpit Katchwattana, 27 มกราคม 2563, https://www.salika.co/2020/01/27/howto-choose-mask-prevent-corona-virus/& จาก “สงครามโลก” สู่ “สงครามโรค”, ประชาชาติธุรกิจ, 15 กุมภาพันธ์ 2563, https://www.prachachat.net/columns/news-421678 

& โรคอุบัติใหม่ คืออะไร? มีโรคอะไรที่อันตรายบ้าง?, 11 กรกฎาคม 2561, https://www.sanook.com/health/11773/ 

โรคอุบัติใหม่ หรือโรคติดต่ออุบัติใหม่หมายถึง โรคติดต่อชนิดใหม่ๆ ที่พบผู้ป่วยเพิ่มขึ้นในระยะ 20 ปีที่ผ่านมา หรือโรคติดต่อที่มีแนวโน้มว่าจะพบผู้ติดเชื้อเพิ่มมากขึ้นในอนาคตอันใกล้ รวมไปถึงโรคที่เกิดขึ้นใหม่ในที่ใดที่หนึ่ง หรือโรคที่เพิ่งจะแพร่ระบาดเข้าไปสู่อีกที่หนึ่ง และยังรวมถึงโรคติดเชื้อที่เคยควบคุมได้ด้วยยาปฏิชีวนะ แต่เกิดการดื้อยาในภายหลัง

ตัวอย่างโรคติดเชื้ออุบัติใหม่เช่น โรคเอดส์ ไข้หวัดใหญ่ โรคติดต่อจากสัตว์ปีกหรือไข้หวัดนก และวัณโรคที่ดื้อยา เป็นต้น

[10]หนังสือ กระทรวงมหาดไทย ด่วนที่สุด ที่ มท 0808.2/ว 1066 ลงวันที่ 17 กุมภาพันธ์ 2563, อ้างแล้ว

[11]การประกันคุณภาพ หรือ QA (Quality Assurance)คือ กระบวนการในการการันตีสินค้าและบริการ ให้มีคุณลักษณะตรงกับความต้องการของลูกค้าและดูแลแก้ไข ปรับปรุง พัฒนาให้ได้มาตรฐานอยู่เสมอ เพื่อสร้างความพึงพอใจสูงสุดกับลูกค้า โดยอาศัยขั้นตอนการตรวจสอบและการควบคุมคุณภาพ (QC) นั่นเอง

การตรวจสอบและการควบคุมคุณภาพ หรือ QC (Quality Control)คือ การควบคุมคุณภาพโดยมีวิธีการดำเนินการโดยตรวจสอบสินค้าในระหว่างการผลิตทุกขั้นตอนให้เป็นไปตามมาตรฐานที่กำหนดค่ะ โดยเป็นการกำกับตรวจสอบ ก่อน ระหว่าง และหลังการผลิต

สรุป QC (Quality Control) หมายถึง การควบคุมคุณภาพสินค้าให้เป็นไปตามคุณสมบัติที่กำหนดไว้ และสามารถสร้างความพึงพอใจให้กับลูกค้าสูงสุด ด้วยกระบวนการ Inspection คือกระบวนการการตรวจสอบตำหนิและจุดบกพร่องของผลิตภัณฑ์ เพื่อที่จะทำการส่งกลับไปแก้ไขหรือคัดทิ้ง จากนั้นจึงทำการบันทึกและเก็บสถิติของลักษณะรวมทั้งจำนวนผลิตภัณฑ์ต่างๆที่เกิดการบกพร่อง สำหรับนำไปวิเคราะห์สาเหตุปัญหาต่างๆที่เกิดขึ้น แล้วจึงทำการแก้ไขปรับปรุงเพื่อให้ผู้ผลิตสามารถทำการผลิตสินค้าที่มีคุณภาพใกล้เคียงกับคุณสมบัติที่ตั้งไว้มากที่สุดต่อไป

ดู QA&QC คืออะไร? ทำความรู้จักการประกันคุณภาพและการควบคุมคุณภาพกันเถอะ, By wathoothorn wathoothorn, 13 ธันวาคม 2562, https://www.wathoothorn.com/blog/qa-qc

& เรื่องน่ารู้เกี่ยวกับการควบคุมคุณภาพ (Quality Control–Q.C.), บริษัท ไชยเจริญเทค จำกัด, https://www.chi.co.th/article/article-1138/ 

[12]ส่องราคาหน้ากากอนามัย อีคอมเมิร์ซ​พุ่งกว่า 15 เท่า, 5 กุมภาพันธ์ 2563, https://www.thereporter.asia/th/02/2020/mask-price/

TheReporterAsia​ ได้ทำการสำรวจราคาหน้ากากอนามัย ในตลาดอีคอมเมิร์ซ​ใหญ่ที่มีอยู่ในประเทศไทย ซึ่งพบว่าราคาหน้ากากอนามัยธรรมดา สำหรับป้องกันการติดเชื้อทางการแพทย์​พุ่งขึ้นสูงกว่า 15 เท่า เพียงช่วงเวลาไม่กี่สัปดาห์ที่ผ่านมา หลังการระบาดของเชื้อไวรัสโคโรนา

& ไวรัสโคโรนา : ดรามาหน้ากากอนามัย ขาดตลาด-แจกฟรี-รีไซเคิล, 3 มีนาคม 2563, https://www.bbc.com/thai/thailand-51717574

รมว.พาณิชย์ระบุว่าด้วยว่า หน้ากากอนามัยเป็นสินค้าควบคุม ซึ่งกำหนดราคาไว้ที่ 2.50 บาท/ชิ้น แม้ราคาต้นทุนของโรงงานผลิตจะสูงขึ้นจากวัตถุดิบที่แพงขึ้นก็ตาม โดย ครม. จะอุดหนุนต้นทุนส่วนเกินของโรงงานต่อไป

[13]คู่มือการดำเนินงานโครงการ 9101 ตามรอยเท้าพ่อภายใต้ร่มพระบารมีเพื่อการฟื้นฟูอาชีพด้านการเกษตรแก่เกษตรกรผู้ประสบอุทกภัยปี 2560, กระทรวงเกษตรและสหกรณ์, กรมส่งเสริมการเกษตร, 27 กันยายน 2560, https://ssnet.doae.go.th/wp-content/uploads/2017/09/คุ่มือการดำเนินงานโครงการ-9101-ฟื้นฟูอาชีพ-2709.pdf  

[14]แนะ อบต.- เทศบาล ใช้งบกองทุนสุขภาพตำบล ป้องกันโรคระบาดช่วงน้ำท่วมได้, 16 สิงหาคม 2560, https://mgronline.com/qol/detail/9600000083706

& https://www.nhso.go.th/frontend/NewsInformationDetail.aspx?newsid=MjIwNA==

อบต.และเทศบาลที่เข้าร่วมกับ สปสช.ในการก่อตั้งกองทุนหลักประกันสุขภาพระดับท้องถิ่นหรือกองทุนสุขภาพตำบล 7,755 แห่ง สามารถใช้งบประมาณจากกองทุนเพื่อสนับสนุนและส่งเสริมกิจกรรมในการป้องกันและแก้ไขปัญหาสาธารณสุขได้ตามความจำเป็น เหมาะสม และทันต่อสถานการณ์ “ที่ผ่านมาทุกครั้งที่เกิดสถานการณ์อุทกภัยหรือภัยพิบัติต่างๆ อบต.และเทศบาลที่ประสบเหตุก็ได้ใช้งบประมาณจากกองทุนนี้ในการดำเนินการ เช่น โครงการส่งเสริม ป้องกัน ฟื้นฟูและช่วยเหลือประชาชนในสถานการณ์อุทกภัยตำบล

ตามประกาศคณะกรรมการหลักประกันสุขภาพแห่งชาติปี 2557 เรื่อง การกำหนดหลักเกณฑ์เพื่อสนับสนุนให้ อปท.ดำเนินงานและบริหารจัดการกองทุนฯ ข้อ 7 (5) ที่ระบุว่า เงินกองทุนหลักประกันสุขภาพระดับท้องถิ่นหรือพื้นที่สามารถใช้จ่ายเพื่อสนับสนุนหรือส่งเสริมเป็นค่าใช้จ่ายตามแผนงาน หรือโครงการ หรือกิจกรรม ที่คณะกรรมการกองทุนอนุมัติกรณีเกิดโรคระบาดหรือภัยพิบัติในพื้นที่ได้  

ดู แนะ อบต.- เทศบาล ใช้งบกองทุนสุขภาพตำบล ป้องกันโรคระบาดช่วงน้ำท่วมได้, 16 สิงหาคม 2560, https://mgronline.com/qol/detail/9600000083706

& https://www.nhso.go.th/frontend/NewsInformationDetail.aspx?newsid=MjIwNA==

& ประกาศคณะกรรมการหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ เรื่อง หลักเกณฑ์เพื่อสนับสนุนให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นดำเนินงานและบริหารจัดการระบบหลักประกันสุขภาพในระดับท้องถิ่นหรือพื้นที่ พ.ศ. 2561, ประกาศราชกิจจานุเบกษา เล่ม 135 ตอนพิเศษ 261 ง วันที่ 18 ตุลาคม 2561 หน้า 25-33, https://dhes.moph.go.th/wp-content/uploads/2018/11/ประกาศ๖๑-ราชกิจจา.pdf

& คู่มือบริหารกองทุนหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ ปี 2562, (จำนวน 180 หน้า), http://uckkpho.com/index.php/download/finish/1-/630-2562/0

ข้อ 3 ให้ยกเลิก

(1) ประกาศคณะกรรมการหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ เรื่อง การกำหนดหลักเกณฑ์เพื่อสนับสนุนให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นดำเนินงานและบริหารจัดการกองทุนหลักประกันสุขภาพในระดับท้องถิ่นหรือพื้นที่ พ.ศ. 2557 ...

ข้อ 7เงินหรือทรัพย์สินในกองทุนหลักประกันสุขภาพ ประกอบด้วย

(1) เงินที่ได้รับจัดสรรแต่ละปีจากกองทุนหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ

(2) เงินสมทบจากองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น

(3) รายได้อื่น ๆ หรือทรัพย์สินที่ได้รับมาในกิจการของกองทุนหลักประกันสุขภาพ

นอกจากเงินที่ได้รับจัดสรรจากกองทุนหลักประกันสุขภาพแห่งชาติตาม (1) แล้ว ให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่มีความพร้อม ความเหมาะสม ซึ่งได้แสดงความจำนงเข้าร่วมและสำนักงานเห็นชอบได้รับเงินเพิ่มจากกองทุนหลักประกันสุขภาพแห่งชาติในส่วนค่าบริการสาธารณสุขสำหรับผู้สูงอายุที่มีภาวะพึ่งพิงโดยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นไม่ต้องสมทบเงิน หรือค่าบริการอื่นตามที่คณะกรรมการหลักประกันสุขภาพแห่งชาติกำหนด

ข้อ 10เงินกองทุนหลักประกันสุขภาพตามข้อ 7 วรรคหนึ่ง ให้ใช้จ่ายเพื่อสนับสนุนและส่งเสริมเป็นค่าใช้จ่ายตามแผนงาน โครงการ หรือกิจกรรม ที่คณะกรรมการกองทุนอนุมัติ ดังต่อไปนี้ ...

(5) เพื่อสนับสนุนและส่งเสริมกิจกรรมกรณีเกิดโรคระบาดหรือภัยพิบัติในพื้นที่ ในการป้องกันและแก้ไขปัญหาสาธารณสุขได้ตามความจำเป็น เหมาะสม และทันต่อสถานการณ์ได้ ...

[15]จับตาผีน้อยกลับไทย “โคราช”เยอะสุด!!, เดลินิวส์, 4 มีนาคม 2563, https://www.dailynews.co.th/politics/761023 

[16]พระราชบัญญัติโรคติดต่อ พ.ศ. 2558, ศูนย์กฎหมาย กรมควบคุมโรค, พฤศจิกายน 2558, https://www.rbpho.moph.go.th/eoc2020/file/5_lawcd.pdf& โทษหนัก “ปกปิดข้อมูลเดินทาง” เสี่ยงคุก1ปี ปรับ1แสน, 26 กุมภาพันธ์ 2563, https://www.thansettakij.com/content/world/422834 

มาตรา 4ในพระราชบัญญัตินี้

“แยกกัก”หมายความว่า การแยกผู้สัมผัสโรคหรือพาหะไว้ต่างหากจากผู้อื่นในที่เอกเทศ เพื่อป้องกันมิให้เชื้อโรคแพร่โดยทางตรงหรือทางอ้อมไปยังผู้ซึ่งอาจได้รับเชื้อโรคนั้น ๆ ได้จนกว่าจะพ้นระยะติดต่อของโรค

“กักกัน”หมายความว่า การควบคุมผู้สัมผัสโรคหรือพาหะให้อยู่ในที่เอกเทศ เพื่อป้องกันมิให้เชื้อโรคแพร่โดยทางตรงหรือทางอ้อมไปยังผู้ซึ่งอาจได้รับเชื้อโรคนั้น ๆได้จนกว่าจะพ้นระยะฟักตัวของโรคหรือจนกว่าจะพ้นความเป็นพาหะ

“คุมไว้สังเกต”หมายความว่า การควบคุมดูแลผู้สัมผัสโรคหรือพาหะโดยไม่กักกัน และอาจจะอนุญาตให้ผ่านไปในที่ใด ๆ ก็ได้โดยมีเงื่อนไขว่าเมื่อไปถึงท้องที่ใดที่กำหนดไว้ผู้นั้นต้องแสดงตัวต่อเจ้าพนักงานควบคุมโรคติดต่อประจำท้องที่นั้นเพื่อรับการตรวจในทางแพทย์ เพื่อป้องกันมิให้เชื้อโรคแพร่โดยทางตรงหรือทางอ้อมไปยังผู้ซึ่งอาจได้รับเชื้อโรคนั้น ๆ ได้

“เจ้าพนักงานควบคุมโรคติดต่อ”หมายความว่า ผู้ซึ่งรัฐมนตรีแต่งตั้งให้ปฏิบัติการตามพระราชบัญญัตินี้

...

มาตรา 34เพื่อประโยชน์ในการป้องกันและควบคุมโรคติดต่อ เมื่อเกิดโรคติดต่ออันตรายหรือโรคระบาดหรือมีเหตุสงสัยว่าได้เกิดโรคติดต่ออันตรายหรือโรคระบาดในเขตพื้นที่ใด ให้เจ้าพนักงานควบคุมโรคติดต่อในพื้นที่นั้นมีอำนาจที่จะดำเนินการเองหรือออกคำสั่งเป็นหนังสือให้ผู้ใดดำเนินการ ดังต่อไปนี้

(1) ให้ผู้ที่เป็นหรือมีเหตุอันควรสงสัยว่าเป็นโรคติดต่ออันตรายหรือโรคระบาด หรือผู้ที่เป็นผู้สัมผัสโรคหรือเป็นพาหะ มารับการตรวจหรือรักษา หรือรับการชันสูตรทางการแพทย์และเพื่อความปลอดภัยอาจดำเนินการโดยการแยกกักกักกัน หรือคุมไว้สังเกต ณ สถานที่ซึ่งเจ้าพนักงานควบคุมโรคติดต่อกำหนดจนกว่าจะได้รับการตรวจและการชันสูตรทางการแพทย์ว่าพ้นระยะติดต่อของโรคหรือสิ้นสุดเหตุอันควรสงสัย ทั้งนี้หากเป็นสัตว์ให้เจ้าของหรือผู้ครอบครองสัตว์เป็นผู้นำสัตว์มารับการตรวจหรือรักษา หรือรับการชันสูตรทางการแพทย์

(2) ให้ผู้ที่มีความเสี่ยงที่จะติดโรคได้รับการสร้างเสริมภูมิคุ้มกันโรคตามวัน เวลา และสถานที่ซึ่งเจ้าพนักงานควบคุมโรคติดต่อกำหนดเพื่อมิให้โรคติดต่ออันตรายหรือโรคระบาดแพร่ออกไป ทั้งนี้หากเป็นสัตว์ให้เจ้าของหรือผู้ครอบครองสัตว์เป็นผู้นำสัตว์มารับการป้องกันโรค ...

(7) ห้ามผู้ใดเข้าไปหรือออกจากที่เอกเทศ เว้นแต่ได้รับอนุญาตจากเจ้าพนักงานควบคุมโรคติดต่อ…

[17]บมจ.เมืองไทยประกันชีวิต, https://www.muangthai.co.th/