เรื่องเล่า ดร.ผึ้ง ตอนที่ 23 การดำเนินงานการป้องกันการพลัดตกหกล้มในผู้สูงอายุ โรงพยาบาลมหาราชนครศรีธรรมราช

วันที่ 27 กพ. 63 มีโอกาสมาแลกเปลี่ยนเรียนรู้การดำเนินการป้องกันการพลัดตกหกล้มในผู้สูงอายที่ รพ. มหาราชนครศรีธรรมราช ซึ่งเป็นหนึ่งใน รพ.นำร่องเรื่องการพลัดตกหกล้ม โดยทางทีมงานเล่าว่า ช่วงราวปี 2557-2558 นั้นรับแนวทางมาจาก สำนักโรคไม่ติดต่อ มีแนวทางตรวจคัดกรองทั้งผู้ป่วยนอกและผู้ป่วยใน โดยกลุ่มเป้าหมายที่อายุ 40 ปีขึ้นไป ต่อมาพบว่า กลุ่มเป้าหมายมีจำนวนมากเกินกำลังของเจ้าหน้าที่ (บุคลากรไม่เพียงพอ) ในปี 2559 เป็นต้นมา จึงได้ปรับเปลี่ยนมาคัดกรองในผู้ที่มีอายุ 60 ปีขึ้นไป ซึ่งกลุ่มการพยาบาลได้กำหนดให้การป้องกันการพลัดตกหกล้มเป็นหนึ่งในจุดเน้นการพัฒนาคุณภาพ

ต่อมาปี 2561 ได้ขยายการดำเนินงานเพิ่ม secondary prevention ป้องกันการหักซ้ำในผู้ป่วย Fracture around hip ด้วย

กรณีที่มีคนไข้กระดูกสะโพกหักต้องได้รับการผ่าตัด ทางทีมจะเตรียมความพร้อมก่อนผ่าตัด โดยทีมสหวิชาชีพประเมินสภาพผู้ป่วย  หากผู้ป่วยมีความผิดปกติหรือมีหลายโรคโดยเฉพาะผู้สูงอายุ ก็จะส่งปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเฉพาะด้าน

ภายหลังผ่าตัดแล้ว เมื่อคนไข้มีอาการคงที่ จะย้ายเข้ามาดูแลต่อที่ lock geriatric unit และทำการประเมิน การพลัดตกหกล้ม ด้วย (Thai FRAT)

และมีการสอนผู้ป่วยและญาติที่ดูแล ในเรื่องการปรับสภาพที่อยู่อาศัยที่เหมาะสม ด้วยห้องเรียนรู้ก่อนจำหน่าย ซึ่งมีเตียงนอนที่เหมาะสำหรับผู้ป่วยหลังผ่าตัด (นอนแล้วที่นอนไม่ยุบ) ความสูงของเตียงอยู่ในระดับเหมาะสม พื้นห้องน้ำมีที่ปูกันลื่นล้ม มีราวจับในห้องน้ำ ข้างโถชักโครก ข้างอ่างล้างมือ (ดังภาพประกอบ)

ภายหลังเมื่อผู้ป่วยกลับบ้านแล้ว ทีมสหวิชาชีพจะทำการไปเยี่ยมที่บ้านเพื่อติดตามผลการรักษาต่อไป

นอกจากนี้มีทีมกลุ่มงานพยาบาลชุมชน ที่ดูแลงานด้านการดำเนินงานการดูแลระยะยาวผู้สูงอายุในชุมชน โดย รพ.มหาราช นครศรีธรรมราชนั้น รับผิดชอบ 12 ตำบล (ยกเว้นตำบลบางจาก) บทบาทการดำเนินงานผู้สูงอายุในชุมชน คือ

1. 1. การคัดกรองสุขภาพ
2. 2. การส่งเสริมและป้องกัน
3. 3. การดูแลต่อเนื่อง

สำหรับการเยี่ยมบ้านในชุมชนนั้น หากพบว่าบ้านหลังใด ต้องมีการปรับเปลี่ยนสภาพแวดล้อมในบ้าน เพื่อให้เหมาะกับผู้สูงอายุหรือผู้ป่วยหลังผ่าตัด ก็จะให้บ้านหลังนั้นเป็นบ้านตัวอย่างในพื้นที่นั้นๆ ซึ่งส่วนนี้ต้องอาศัยความร่วมมือ เครือข่าย อสม.ในชุมชน ประชาสัมพันธ์ให้บ้านใกล้เรือนเคียง คนในชุมชนมาดูบ้านหลังนี้เป็นแนวทาง ซึ่งก็ช่วยสร้างความตระหนักเรื่องการพลัดตกหกล้มและการปรับเปลี่ยนสภาพที่อยู่อาศัยได้

ทั้งนี้ ทีมเยี่ยมบ้านเป็นทีมสหวิชาชีพ โดยสาขาหลักที่ออกเยี่ยมบ้าน คือแพทย์ศัลยกรรมกระดูก  พยาลบาลเวชกรรมกระดูก พยาบาลเวชกรรมสังคมและนักกายภาพบำบัด อย่างไรก็ตามจะไม่กำหนดตายอาจจะเพิ่มสาขาอื่นมาด้วย ขึ้นสภาพของผู้ป่วยแต่ละราย อาทิ บางรายอาจจะต้องมีโภชนากร ไปเยี่ยม หรือบางราย ต้องมีด้านจิตวิทยาเข้าไปช่วยด้วยก็จะเชิญบุคลากรด้านนั้น ไปเยี่ยมผู้ป่วยที่บ้านด้วย  ซึ่งการลงเยี่ยมบ้านโดยสหวิชาชีพนี้ได้บรรจุให้นักศึกษาแพทย์ปี 5 เรียนด้วย เพื่อให้ นักศึกษาแพทย์ปี 5 ได้มองคนไข้แบบองค์รวม  

นอกจากนี้ได้รวบรวมกรณีศึกษาที่ประสบความสำเร็จในการดูแล จัดทำเป็น VDO หรือสื่อต่างๆ เผยแพร่สู่สาธารณะต่อไป

ไม่เพียงเท่านี้ ทางทีมงานเล่าให้ฟังว่า มีการสร้าง line  group เชื่อมเครือข่ายหมอทั้งจังหวัด สำหรับติดต่อประสานงาน ปรึกษา case ในกลุ่ม line กรณีมีคนไข้เข้ามา ก็จะเข้าสู่กระบวนการรักษาผ่าตัดให้เร็วที่สุด โดยพยายามสร้างเป็นวัฒนธรรมแบบพี่น้อง หากเกิดปัญหาขึ้นในขั้นตอนใดขั้นตอนหนึ่ง ซึ่งอาจจะเกิดความขัดแย้งในกลุ่ม จะไม่ใช้วิธีหาคนผิดหรือตำหนิกันในกลุ่ม line แต่จะหาวิธีแก้ไขปัญหาร่วมกัน ส่วนหากเป็นข้อดี ก็จะชื่นชมในกลุ่ม

สิ่งที่ยากสำหรับการดำเนินนโยบายคือการปรับ mind set ให้ญาติคนไข้และคนไข้ เห็นว่า การหกล้มเป็นเรื่องป้องกันได้  ซึ่งเดิมคนไข้และญาติจะนึกเสมอว่า ล้มแล้วเดินไม่ได้ก็เป็นเรื่องปกติสำหรับคนสูงอายุ เพราะสูงวัยแล้ว ดังนั้นจะทำไปทำไมให้เหนื่อย

ภัทรพร คงบุญ

7 มีนาคม 2563

1 เตียงตัวอย่างสำหรับผู้ป่วยผ่าตัดข้อสะโพก

2 เก้าอี้นั่งอาบน้ำ

3 ราวจับข้างอ่างล้างมือ

4 พื้นห้องน้ำปูแผ่นยางกันลื่น

5 แผ่นปูกันลื่นในห้องน้ำที่ยกมาถอดล้างทำความสะอาดได้

6 เอกสารเกี่ยวกับการป้องกันการพลัดตกหกล้ม (แจก) และตัวอย่างจำลองกระดูกพรุน