ชีวิตที่พอเพียง 3588. เล่าต่อ เรื่อง HPA Axis กับความเครียดเรื้อรังในวัยเด็ก

ผมเล่าเรื่อง HPA Axisไว้ที่ (๑), (๒) ซึ่งเป็นบันทึกเมื่อ ๕ ปีมาแล้ว

วันนี้ได้อ่านหนังสือ Childhood Disrupted (๓) ช่วยให้เข้าใจเรื่อง HPA Axis ชัดเจนขึ้น    จึงนำมาเล่าต่อ      

หนังสือเล่มนี้อธิบายเรื่อง ACE (Adverse Childhood Experiences) ที่มีทั้งคุณและโทษ    แต่หนังสือเล่มนี้กล่าวเรื่องโทษมากกว่า    ที่ ACE นำไปสู่โรคเรื้อรังในชีวิตตอนเป็นผู้ใหญ่    เพราะมันทำให้ HPA อ่อนแอ    หรือปิดสวิตช์ไปเลย    โดยกระบวนการที่เรียกว่า epigenetics    คือเกิดการปิดสวิตช์ยีนใน hypothalamus ที่สร้างสารเคมีไปกระตุ้นต่อมใต้สมอง (pituitary) ด้วยการบวนการทางเคมีที่เรียกว่า methylation    ทำให้ยีนตัวนี้ไม่ทำหน้าที่     มีผลให้ HPA Axis ไม่ทำงาน    กลายเป็นคนที่ผ่อนคลายไม่เป็น  

เมื่อเป็นเช่นนี้ เด็กคนนั้น ก็คล้ายเป็นคนที่มีความเครียดเป็นเจ้าเรือนโดยไม่รู้ตัว     มีการปล่อยฮอร์โมนความเครียดออกมาในสมองและร่างกายอยู่ตลอดเวลา     ไปกระตุ้นระบบอิมมูน ให้ปล่อยสารกระตุ้นการอักเสบ (cytokines) ออกมา     นำไปสู่โรคเรื้อรัง และโรคของระบบอิมมูนสารพัดชนิด   

หนังสือเสนอ ACE Score โดยให้ตอบคำถามเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์ในวัยเด็ก ๑๐ ข้อ    ที่เขาบอกว่า คนอเมริกันร้อยละ ๖๔ ประสบเหตุการณ์ ACE หนึ่งข้อขึ้นไป    ร้อยละ ๔๐ มีค่า ACE Score สองข้อขึ้นไป    ร้อยละ ๑๒.๕ สี่ข้อขึ้นไป     ยิ่งมี ACE Score สูง โอกาสเกิดโรคเรื้อรังในวัยผู้ใหญ่ก็ยิ่งมาก    อ่านเรื่องราวของตัวอย่างคนที่มี ACE แล้วน่าสลดใจ    โชคดีที่ผมมี score เป็นศูนย์     เดาว่าของสาวน้อยก็น่าจะเป็นศูนย์เช่นเดียวกันกับของลูกๆ ๔ คนของผม    แต่ลูกๆ บางคนอาจตอบไม่ตรงกับผมก็ได้    โดยผมอาจเป็นสาเหตุโดยไม่รู้ตัว  

ACE มักเกิดจากเหตุการณ์ภายในครอบครัว    และส่วนใหญ่เกิดจากพ่อหรือแม่หรือคนในครอบครัวเป็นตัวการ    เช่นติดเหล้า  หรือสิ่งเสพติดอื่น  เป็นโรคซึมเศร้า  ไบโพลาร์ เป็นต้น    แต่ที่เกิดจากการสูญเสียหัวหน้าครอบครัวก็มี      

ที่น่าสนใจคือ ร่างกายมนุษย์มีกลไกต่างๆ ซับซ้อนมาก    กลไกสำคัญอย่างหนึ่งคือ กลไกปกป้องอันตรายที่มองไม่เห็นตัว    คือเชื้อโรคต่างๆ    ที่เรียกว่า ระบบอิมมูน    ความละเอียดและซับซ้อนของระบบ ทำให้มันเกิดความผิดปกติง่าย     คือมันควรจะทำงานในยามจำเป็นเท่านั้น    เมื่อหมดความจำเป็นควรกลับสู่สภาพปกติ    แต่มีหลายสาเหตุที่หลอกให้ระบบอิมมูนทำงานมากโดยไม่มีสาเหตุที่แท้จริง    

ACE เป็นตัวหนึ่งที่หลอกระบบอิมมูน    ให้ปล่อยสารกระตุ้นการอักเสบออกมา     ร่างกายต้องประสบสภาพอักเสบเรื้อรัง เป็นเวลาสิบ ยี่สิบ หรือสามสิบปี    ในที่สุดเกิดอาการทั้งโรคแปลกๆ  และโรคเรื้อรังที่พบบ่อย    เช่น irritable bowel syndrome, โรคออโตอิมมูน, fibromyalgia, chronic fatique, เนื้องอกในมดลูก, แผลในกระเพาะอาหาร, ไมเกรน, หอบหืด, มะเร็ง,  กินไม่ยั้ง,  รวมทั้งการมี executive functions อ่อนแอ       

แต่เราสามารถลบล้างผลร้ายจาก ACE ได้นะครับ    โดยเทคโนโลยีของคนในซีกโลกตะวันออก    คือสมาธิภาวนา    ซึ่งเป็นเทคโนโลยีเพื่อความผ่อนคลาย

จะเห็นว่า ความอ่อนแอของ HPA Axis ก่อผลร้ายทั้งต่อ การเรียนรู้  และต่อสุขภาพ    การฝึกสมาธิภาวนาให้แก่เด็ก อย่างที่โรงเรียนลำปลายมาศพัฒนา ดำเนินการ ในชื่อ จิตศึกษา    จึงน่าจะมีคุณค่ายิ่งต่อการเรียนรู้สู่สุขภาวะของนักเรียน    ในการเยียวยาผลร้ายของ ACE ที่เด็กบางคนอาจได้รับมา   

วิจารณ์ พานิช

๑๑ พ.ย. ๖๒