ชีวิตที่พอเพียง 3376. เล่าไว้ในวัยสนธยา ๕. ส้วมบ้านนอก

บันทึกที่ ๑ บันทึกที่ ๒  บันทึกที่ ๓   บันทึกที่ ๔

ที่จริงชีวิตบ้านนอกสมัยผมเป็นเด็กเมื่อ ๗๐ ปีที่แล้วไม่มีส้วมครับ    ตื่นเช้าขึ้นมาเมื่อปวดท้องอึ เราจะหลบไปไกลจากบ้านหน่อย ในพื้นดินโล่งๆ พร้อมกับจอบและกระดาษหนังสือพิมพ์    ใช้จอบขุดดินเป็นหลุมแล้วนั่งยองๆ   อึเสร็จทำความสะอาดด้วยกระดาษหนังสือพิมพ์ที่ขยำจนนุ่ม    แล้วกลบเป็นเสร็จพิธี    หลังจากนั้นอาจมีหมูของคนข้างบ้านที่เลี้ยงแบบปล่อยมาคุ้ยกิน  

การใช้กระดาษหนังสือพิมพ์เช็ดก้นถือว่าเป็นของสูง เพราะกระดาษหนังสือพิมพ์ไม่ใช่ของหาง่ายที่บ้านนอก    แต่บิดาของผมบอกรับหนังสือพิมพ์สยามรัฐรายวัน เราจึงมีกระดาษหนังสือพิมพ์ใช้เพื่อการนี้   

ญาติของผมคนหนึ่งมีวิธีเช็ดก้นที่แปลกมาก คือใช้ไม้ไผ่เก่าๆ ปาดก้น    ผมรู้สึกสยดสยอง และนึกไม่ออกว่ามันสะอาดได้อย่างไร   สิ่งของที่คนทั่วไปแถวบ้านผม รวมทั้งพ่อและแม่ของผม ใช้เช็ดก้นคือกาบมะพร้าวครับ   ผมลองครั้งเดียวแล้วเข็ด เพราะมันบาดก้น    ขออภัยที่นำเรื่องมีกลิ่นมาเล่า

แต่ที่กลิ่นแรงยิ่งกว่าคือส้วมหลุมครับ    สมัยโน้นบางช่วงเราก็มีส้วมอยู่นอกบ้าน ไกลออกไปหลายเมตร    เป็นส้วมหลุม มีหลังคาและสังกะสีล้อม พร้อมกับประตูสังกะสี    มีไม้กระดานสองแผ่นให้ขึ้นไปนั่งยองๆ เข้าใจว่าผมใช้ส้วมหลุมอยู่หลายปีเหมือนกัน    เข้าทีไรสยดสยองมาก   เพราะกลิ่นมันแรงมาก  แถมมองลงไปข้างล่างมีหนอนยั้วเยี้ย   เราก็ต้องทนนะครับ   เพราะนั่นคือวิถีชีวิตของคนจนบ้านนอก    ตอนอึกลางแจ้งสบายกว่ามาก  

เมื่อประมาณเกือบยี่สิบปีที่แล้ว ตอนผมเป็นผู้อำนวยการ สกว.   ศ. ดร. ธีระพันธุ์ เหลืองทองคำ ได้รับทุนวิจัย สกว. ไปทำวิจัยภาษาไท-กะไดที่แคว้นเซกองของลาว     คราวหนึ่งท่านชวนผมเดินทางไปด้วย    ไปนอนค้างคืนที่บ้านชาวเขาบนดอย   ตกกลางคืนเขาเลี้ยงเหล้า อุ และหมูย่าง (ลูกหมู) อร่อยติดใจมาจนบัดนี้   ผมถามหาส้วม เขาบอกว่าไม่มี    เขาอึกันตามพื้นดิน แล้วหมูก็มาทำหน้าที่เทศบาล    ตื่นเช้าขึ้นมายังไม่มีคนอื่นตื่น ผมลงจากบ้านไปหาที่อึ    แต่หมูเขาตามมารอ ทำให้ผมแหยง    เกรงว่าพออึออกมาเขาเข้ามางับผิดที่    ในที่สุดผมต้องกลั้นอึเก็บไว้จนเย็น กลับไปนอนที่โรงแรมจึงได้ถ่าย    ประทับใจไม่ลืม

 จนบิดาทำโรงสี และสร้างบ้านใหม่ เราจึงมีส้วมซึมเป็นครั้งแรก   โดยส้วมอยู่กลางบ้าน    เป็นส้วมนั่งยอง    รู้สึกว่าหรูหราอย่างยิ่ง   

มาเรียนหนังสือที่กรุงเทพ ในปี พ.ศ. ๒๕๐๐ และอาศัยพักที่คลินิกแพทย์ของอาที่เจริญผล ชื่อแพทยาศรม (เลิกกิจการไปนานแล้ว)    ส้วมก็เป็นส้วมนั่งยอง    ตอนไปอยู่หอที่ศิริราช ก็เป็นส้วมนั่งยองทั้งสิ้น   ไปรู้จักส้วมโถก็ตอนไปเรียนที่เมืองแอนน์ อาร์เบอร์ สหรัฐอเมริกา ในปี พ.ศ. ๒๕๑๐  

ตอนเรียนที่จุฬา จำได้ว่า ศ. ดร. ทองสุข พงศทัต สอนวิชาเคมี ท่านสอนวิธีใช้ส้วมโถ ว่าต้องอย่าขึ้นไปนั่งยอง  และต้องเช็ดที่รองนั่งก่อน   ป้องกันติดโรคผิวหนังจากผู้ใช้คนก่อน   แต่เราก็ไม่เคยเห็นส้วมโถอยู่ดี  

วิจารณ์ พานิช

๒๘ ม.ค. ๖๒

ห้อง ๔๕๒๒  โรงแรมเซนทารา แกรนด์