๕ บทเรียนสำคัญ ผลักดันชมรมผู้สูงอายุ

เมื่อวันที่ ๔ สิงหาคม ๒๕๖๐ ที่ผ่านมา  ผมมีโอกาสเดินทางไปเข้าร่วมกิจกรรมและเยี่ยมเยียนศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ เทศบาลตำบลหนองบัววง อำเภอลำทะเมนชัย จังหวัดนครราชสีมา และชมรมผู้สูงอายุได้มาร่วมกิจกรรมประจำเดือน ประกอบด้วยการสวดมนต์ไหว้พระ การฟังธรรมเทศนาจากเจ้าคณะอำเภอ การผูกข้อไม้ข้อมือบายศรีสู่ขวัญวันเกิด การแสดงความสามารถของผู้สูงอายุ และปิดท้ายด้วยการรับประทานอาหารเย็นร่วมกัน 

 

ในวันดังกล่าวผมสัมผัสได้ถึงความสุขของผู้สูงอายุเกือบร้อยคนที่มารวมตัวกัน ทุกคนยิ้มแย้มแจ่มใส สนุกสนาน เต็มไปด้วยเสียงหัวเราะ ผมได้มีโอกาสพูดคุยกับคุณแม่เตือนใจ พวงไธสง ประธานชมรมผู้สูงอายุ และสมาชิกชมรม  คุณรัตน์ดาพรณ์ โคตจันทึก นายกเทศมนตรี รวมถึง คุณวรรณา พรมมา เจ้าหน้าที่ของเทศบาลที่รับผิดชอบ ทำให้เห็นปัจจัยสำคัญในการส่งเสริมคุณภาพชีวิตและการรวมตัวของชมรมผู้สูงอายุที่นี่ ดังนี้ 

๑. ประธานชมรมมีจิตอาสา และเป็นที่เคารพนับถือ 

คุณแม่เตือนใจ พวงไธสง อายุ ๗๓ ปี ข้าราชการครูบำนาญ เป็นผู้มีจิตอาสา เสียสละตนเองทำหน้าที่ประธานชมรมผู้สูงอายุ รวบรวมชักชวนให้ผู้สูงอายุมาร่วมกิจกรรม ทำหน้าที่ประสานงานกับเทศบาลและกลุ่มต่างๆ ในชุมชนเพื่อให้ผู้สูงอายุและชมรมได้รับการพัฒนาขึ้นมาตามลำดับ ความทุ่มเททำงานของคุณแม่เตือนใจ ประกอบกับการเป็นข้าราชการครูบำนาญ ทำให้ได้รับการยอมรับจากชาวบ้านและผู้สูงอายุด้วยกันเอง การชักชวนทำกิจกรรมต่างๆ ทั้งการทำพวงหรีด ดอกไม้จันทร์ ยาดมสมุนไพร พิมเสนน้ำ ออกจำหน่ายจึงได้รับความร่วมมือจากสมาชิกเป็นอย่างดี ทั้งที่สมาชิกที่มาทำไม่ได้รับค่าแรงหรือค่าตอบแทนจากการขายสินค้า แต่รายรับนั้นจะนำไปสมทบกองทุนผู้สูงอายุเพื่อใช้ในกิจกรรมและจัดสวัสดิการของชมรมในอนาคต

๒. เชื่อมโยงกลุ่มอาชีพในชุมชน สร้างรายได้ให้ผู้สูงอายุ

นอกจากผลิตภัณฑ์ที่รวมกลุ่มกันทำในนามชมรม ผู้สูงอายุจำนวนหนึ่งยังมีบทบาทสำคัญในกลุ่มปลูกหม่อนเลี้ยงไหม กลุ่มทอผ้า กลุ่มทอเสื่อกก ซึ่งเป็นภูมิปัญญาดั้งเดิมในชุมชน การดึงศักยภาพของภูมิปัญญาที่มีอยู่มาใช้ ประกอบกับการสนับสนุนของเทศบาลและองค์กรภายนอก ช่วยให้สามารถยกระดับคุณภาพและสร้างเอกลักษณ์ของผลิตภัณฑ์ให้มีความโดดเด่นขึ้นมาได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งลายผ้าไหม และลายของเสื่อกกที่ได้รับการพัฒนาจนเป็นที่รู้จักของผู้คนในจังหวัด

แม้ผู้สูงอายุจะไม่ได้เป็นแกนนำหรือหัวเรี่ยวหัวแรงทั้งหมดของกลุ่มอาชีพ แต่ผู้สูงอายุก็มีบทบาทสำคัญในกระบวนการผลิตตามศักยภาพที่ตนเองยังมีอยู่ ทำให้ผู้สูงอายุยังคงมีงาน(อดิเรก)ทำ มีรายได้ และที่สำคัญกว่านั้นคือ ไม่เหงา ไม่ติดบ้าน มีสุขภาพจิตที่ดีขึ้นกว่าการอยู่บ้านเพียงอย่างเดียว

๓. กิจกรรมสมวัย ถูกใจผู้สูงอายุ

ที่ศูนย์ฯ มีกิจกรรมสำหรับผู้สูงอายุทุกวันจันทร์ พุธ และศุกร์ ให้ผู้สูงอายุได้ผลัดเปลี่ยนกันมาทำกิจกรรมร่วมกันในช่วงเช้าถึงเที่ยง มีกิจกรรมทั้งด้านการส่งเสริมสุขภาพ การทำผลิตภัณฑ์ การสวดมนต์ไหว้พระ  และทุกต้นเดือนผู้สูงอายุทั้งตำบลจะมาร่วมกันทำกิจกรรมในช่วงบ่ายตามวันที่เทศบาลกำหนดขึ้นเพื่อสวดมนต์ไหว้พระ ฟังธรรมเทศนาจากเจ้าคณะอำเภอ บายศรีผูกข้อไม้ข้อมือผู้สูงอายุที่เกิดในเดือนนั้น บางช่วงเวลาก็ให้ผู้สูงอายุมาแสดงความสามารถร้องหมอรำกลอน สร้างความสนุกสนาน รอยยิ้ม และเสียงหัวเราะ จบท้ายด้วยการรับประทานอาหารเย็นแบบพาแลงร่วมกัน

 

กิจกรรมทั้งหมดที่จัดขึ้นมีความหมายต่อจิตใจของผู้สูงอายุทั้งสิ้น ไม่ว่าจะเป็นการสวดมนต์ไหว้พระ การฟังธรรมเทศนา ช่วยกล่อมเกลาจิตใจให้มีความสุขสงบ การบายศรีผูกข้อไม้ข้อมือผู้สูงอายุเนื่องในเดือนเกิดก็ทำให้ผู้สูงอายุเห็นว่าตนเองยังเป็นคนสำคัญ มีคนที่ยังใส่ใจจดจำวันเกิดของตนเองได้ การเปิดโอกาสให้ผู้สูงอายุออกมาแสดงความสามารถ มีเสียงปรบมือ รอยยิ้ม และเสียงหัวเราะจากคนฟัง ก็ทำให้ผู้แสดงมีความภาคภูมิใจในตนเอง ส่วนการรับประทานอาหารเย็นร่วมกันเป็นการสังสรรค์พูดคุยสารทุกข์สุกดิบแบบสบายๆตามประสาคนสูงอายุที่นานๆจะได้มีโอกาสมาพบเจอกัน

 

กิจกรรมต่างๆ ที่จัดขึ้น ทั้งการทำผลิตภัณฑ์ หรือแม้กระทั่งการแสดงความสามารถ ไม่ได้มุ่งเน้นที่ผลงานว่าจะต้องสวยงามที่สุด ดีที่สุด แต่มุ่งเน้นที่ความภาคภูมิใจ มุ่งเน้นที่คุณค่าทางจิตใจที่ผู้สูงอายุจะได้รับมาเป็นอันดับแรก

๔. ท้องถิ่นให้ความสำคัญ ผลักดันและส่งเสริม

คุณรัตน์ดาพรณ์ โคตจันทึก นายกเทศมนตรี ถือเป็นบุคคลสำคัญที่ผลักดันให้เทศบาลตำบลหนองบัววงมีนโยบายและพันธกิจในการดูแลกลุ่มผู้เปราะบางทางสังคมในพื้นที่ กลุ่มผู้สูงอายุก็ได้รับการสนับสนุนจนสามารถจัดตั้งเป็นชมรมผู้สูงอายุตั้งแต่ปี ๒๕๕๒ และเทศบาลได้มอบหมายให้คุณวรรณา พรมมา บุคลากรของเทศบาลเป็นพี่เลี้ยงในการจัดกิจกรรมให้แก่ชมรม

 

เทศบาลเข้ามาสนับสนุนการพัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมชมรมผู้สูงอายุในหลายๆ ด้าน ทั้งด้านของอาคารสถานที่ในการรวมกลุ่ม ด้านการจัดกิจกรรม ซึ่งปัจจุบันกำลังอยู่ระหว่างการยกระดับกิจกรรมประจำสัปดาห์สู่หลักสูตรโรงเรียนผู้สูงอายุ สนับสนุนรถรับส่งผู้สูงอายุจากหมู่บ้านมายังศูนย์ฯ เพื่อเปิดโอกาสให้ผู้สูงอายุทุกคนสามารถเข้าถึงบริการได้ ทำหน้าที่เชื่อมประสานโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพประจำตำบลให้เข้าตรวจสุขภาพ  เชื่อมประสานหน่วยงานภายนอกให้เข้ามาสอนและพัฒนาผลิตภัณฑ์ให้แก่ชมรมผู้สูงอายุ ซึ่งนายกเทศมนตรีได้ให้ทัศนะว่าการพัฒนาผลิตภัณฑ์ต้องเข้าใจศักยภาพของผู้สูงอายุ จะใช้มาตรฐานเดียวกับสินค้าโอท็อปมาวัดไม่ได้ เพราะข้อจำกัดและวัตถุประสงค์ของชมรมผู้สูงอายุและสินค้าโอท็อปมีความแตกต่างกัน

  จะเห็นได้ว่า การส่งเสริมชมรมหรือผลิตภัณฑ์ของผู้สูงอายุ เทศบาลต้องมีความเข้าใจ มีวิธีคิด และความคาดหวังที่เหมาะสมกับกลุ่มผู้สูงอายุเป็นลำดับแรก จากนั้นจึงทำหน้าที่ทั้งภายใน คือ การส่งเสริมคุณภาพชีวิตและชมรมผู้สูงอายุให้มีความเข้มแข็ง  ขณะเดียวกันก็ทำหน้าที่ภายนอก คือ เป็นหน่วยเชื่อมประสานระดมทรัพยากรภายนอกให้เข้ามาหนุนเสริมให้ชมรมผู้สูงอายุมีความเข้มแข็งในด้านต่างๆมากยิ่งขึ้น 

๕. ส่งเสริม ไม่ใช่สงเคราะห์

การทำงานส่งเสริมคุณภาพชีวิตและชมรมผู้สูงอายุ ต้องคำนึงถึงคุณค่าและศักดิ์ศรีของผู้สูงอายุเป็นสำคัญ ไม่มองผู้สูงอายุแบบสงเคราะห์ ด้วยเหตุนี้ กิจกรรมต่างๆ ที่เทศบาลจัดขึ้นจะใช้หลักการส่งเสริม คือให้ผู้สูงอายุมีส่วนร่วมดำเนินการ ไม่ใช่การสงเคราะห์ หรือปล่อยให้เทศบาลเป็นผู้ทำให้เพียงฝ่ายเดียว ยกตัวอย่างกิจกรรมประจำเดือน การนำสวดมนต์ไหว้พระ การบายศรีสู่ขวัญ การแสดงของผู้สูงอายุ ก็ให้ผู้สูงอายุดำเนินการเอง รวมไปถึงการรับประทานอาหารเย็นแบบพาแลง ก็ให้ผู้สูงอายุโชว์ฝีมือ นำอาหารจากที่บ้านใส่ถุง ใส่ปิ่นโต ใส่ตระกร้ามาแบ่งปันกันรับประทาน มีแบบไหนก็นำมาแบบนั้น โดยเทศบาลทำหน้าที่กางเต็นท์ ปูเสื่อ จัดสถานที่ให้ โดยนายกเทศมนตรีและเจ้าหน้าที่ ก็ได้ใช้กำลังทรัพย์ส่วนตัวและกำลังแรงกายคนละเล็กคนละน้อยปรุงอาหารมาสบทบและรับประทานอาหารร่วมกับผู้สูงอายุด้วยเช่นกัน

  นับว่าอาหารเย็นมื้อนี้ เป็นการร่วมมือร่วมใจของทุกฝ่าย ใครมีอะไรก็มาแบ่งกันกิน และผมขอแอบกระซิบว่า ขนมต้ม ขนมเทียนไส้เค็ม และขนมตาล ฝีมือผู้สูงอายุที่นี่อร่อยมาก ถ้าใครมีโอกาสก็ลองไปเยี่ยมเยียนและหาซื้อผลิตภัณฑ์ของชมรมผู้สูงอายุได้ที่ศูนย์ฯ ซึ่งตั้งอยู่หน้าอาคารเทศบาลตำบลหนองบัววง แต่ถ้าใครอยากชิมของอร่อยก็ต้องมาชิมในวันที่ผู้สูงอายุมารวมตัวกันทำกิจกรรมประจำเดือนกันครับ