ชุมชนบ้านงิ้วรายกับการเสด็จประพาสต้นของรัชกาลที่ ๕ ร.ศ.๑๒๓ (พ.ศ.๒๔๔๗)

ชุมชนบ้านงิ้วรายมีความเกี่ยวข้องกับการเสด็จประพาสต้นของรัชกาลที่ ๕ ครั้งแรกใน ร.ศ.๑๒๓ (พ.ศ.๒๔๔๗) ซึ่งรัชกาลที่ ๕ ทรงเสด็จมาประทับแรมที่บ้านงิ้วรายเมื่อวันที่ ๑ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๔๗

ชุมชนบ้านงิ้วรายกับการเสด็จประพาสต้นของรัชกาลที่ ๕ ร.ศ.๑๒๓ (พ.ศ.๒๔๔๗)

การเสด็จประพาสต้นนั้นเป็นพระราชกรณียกิจส่วนพระองค์ที่สมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงมีพระราชประสงค์ที่จะบำรุงดูแลทุกข์สุขราษฎร เพื่อที่จะทอดพระเนตรว่าราษฏรมีความเป็นอยู่เช่นไร และถือเป็นการพักผ่อนผ่อนคลายพระอริยาบถจากงานบริหารราชการแผ่นดิน การเสด็จประพาสต้นมี ๒ ครั้ง คือ ร.ศ.๑๒๓ และ ร.ศ. ๑๒๗

ชุมชนบ้านงิ้วรายเกี่ยวข้องกับการเสด็จประพาสต้นของรัชกาลที่ ๕ ครั้งแรกใน ร.ศ.๑๒๓ (พ.ศ.๒๔๔๗)

จดหมายเหตุเสด็จประพาสต้น พระนิพนธ์ของ สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ กล่าวถึงชุมชนบ้านงิ้วราย ซึ่งทรงเสด็จประพาสต้นผ่านและประทับแรมที่บ้านงิ้วรายในวันที่ ๑ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๔๗ ไว้ในจดหมายฉบับที่ ๖ (เขียนที่บ้านผักไห่ วันที่ ๖ สิงหาคม ร.ศ. ๑๒๓)

วันที่ ๓๐ กรกฎาคม ร.ศ. ๑๒๓ เวลาเช้าเสด็จกระบวนต้นจากเมืองสมุทรสาครไปจอดที่บ้านงิ้วราย แขวงเมืองนครไชยศรี เสด็จแวะทำครัวที่วัดตีนท่า กลางคืนได้ออกเรือแจวตามน้ำใกล้ บ้านท่านา พ่วงเรือไฟจนถึงพลับพลา ประทับแรม ๕ ทุ่ม

วันที่ ๑ สิงหาคม ร.ศ. ๑๒๓ เสด็จรถไฟไปประพาสพระปฐมเจดีย์ ทำครัวเช้าที่ลานพระ แล้วลงเรือล่องมาที่ท่าพระประโทน แล้วประทับทำครัวที่บ้านพระยาเวียงไนยที่บ้านธรรมศาลา เสด็จกลับมาทางเรือถึงบ้านงิ้วราย ประทับแรมที่บ้านงิ้วราย เวลา ๒ ทุ่ม

วันที่ ๒ สิงหาคม ร.ศ. ๑๒๓ (จากที่ประทับแรมบ้านงิ้วราย) เสด็จประพาสคลองภาษี ประทับแรมที่บ้านสองพี่น้อง

ที่มา : http://valuablebook2.tkpark.or.th/2015/4/document4...

สถานที่ประทับแรมจากการสอบถามข้อมูล สันนิษฐานว่าน่าจะเป็นบ้านขุนภักดี บริเวณบ้านโรงหวด แถบศาลเจ้าโรงหวด

การศึกษาวิจัยและสำรวจข้อมูล ตามรอยเสด็จประพาสต้น ร.ศ. ๑๒๓

รองศาสตราจารย์ ดร.วรรณศิลป์ พีรพันธุ์ ภาควิชาการวางแผนภาคและเมือง คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

การเสด็จประพาสต้นครั้งนี้ใช้เวลาทั้งสิ้น ๒๕ วัน มีจุดเริ่มต้นจากพระราชวังบางปะอิน เมื่อวันที่ ๑๔ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๔๗ และ สิ้นสุดที่พระบรมมหาราชวัง กรุงเทพมหานคร เมื่อวันที่ ๗ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๔๗ ผ่านพื้นที่ ๑๑ จังหวัด ได้แก่ ปทุมธานี นนทบุรี กรุงเทพมหานคร สมุทรสาคร ราชบุรี สมุทรสงคราม เพชรบุรี นครปฐม สุพรรณบุรี อ่างทอง และพระนครศรีอยุธยา

เส้นทางและสถานที่เสด็จประพาสต้นของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อ ร.ศ. ๑๒๓ (พ.ศ. ๒๔๔๗) เพื่อลงพิมพ์ใน. หนังสือ “ทวีปัญญา” ซึ่งออกเป็นรายเดือนในในปี พ.ศ.๒๔๔๘ เรื่อง“จดหมายเหตุเสด็จประพาสต้น” พระนิพนธ์ของ สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ เพื่อให้สามารถเล่าเรื่องที่ขบขันได้สะดวก สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพได้ทรงพระนิพนธ์หนังสือ “จดหมายเหตุเสด็จประพาสต้น” ให้เป็นจดหมายของนาย ทรงอานุภาพ หุ้มแพรมหาดเล็กที่ได้ไปตามเสด็จ มีถึงมิตร ชื่อว่านายประดิษฐ์ หนังสือเรื่องนี้เดิมทรงพระนิพนธ์เป็น จดหมาย ๗ ฉบับ และมาเพิ่มเติมภายหลังอีก ๑ ฉบับในปี พ.ศ. ๒๔๕๔ รวมเป็น ๘ ฉบับ

๓๑ กรกฎาคม ๒๔๔๗ เสด็จกระบวนต้นจากเมืองสมุทรสาครไป ตามลำน้ำท่าจีน พักทำครัวเช้าที่วัด บางปลา แวะทำครัวเย็นที่วัดเชิงเลน (ในจดหมายเหตุประพาสต้นระบุว่าเป็นวัดตีนท่า แต่จากการตรวจสอบจากแผนที่เก่า และการสำรวจภาคสนาม พบว่าเป็นวัดเชิงเลนตามที่ระบุในจดหมายเหตุพระราชกิจรายวัน) พ่วงเรือไฟจากบ้านท่านาถึงที่ ประทับแรมที่บ้านงิ้วราย

๑ สิงหาคม ๒๔๔๗ เสด็จรถไฟประพาสพระปฐมเจดีย์ เสด็จลง เรือล่องมาประพาสที่วัดพระประโทน ประทับทำครัวที่บ้านพระยาเวียงไนย นฤบาลที่บ้านธรรมศาลา เสด็จกลับทาง เรือถึงบ้านงิ้วราย

๒ สิงหาคม ๒๔๔๗ เสด็จจากที่ประทับงิ้วรายขึ้นไปตามลำน้ำ เมืองนครชัยศรี เสด็จประพาสคลองภาษี แล้วเสด็จเข้าคลองสองพี่น้อง ไปจอดประทับแรมที่หน้าที่ว่าการอำเภอสองพี่น้อง

ที่มา : www.arch.chula.ac.th/journal/files/article/f6f8DSfhg8Thu84813.pdf

สารคดี เสด็จประพาสต้น ตอนที่ ๖ ร ศ ๑๒๓ ประพาสต้น นครปฐม สุพรรณบุรี

กล่าวถึงการเสด็จจากบ้านงิ้วรายในวันที่ ๑ สิงหาคม ๒๔๔๗ โดยเสด็จรถไฟประพาสพระปฐมเจดีย์ เสด็จลงเรือล่องมาประพาสที่วัดพระประโทน เสด็จกลับทางเรือถึงบ้านงิ้วราย ประทับแรมที่บ้านงิ้วราย

ต่อจากนั้น ในวันที่ ๒ สิงหาคม ๒๔๔๗ เสด็จจากที่ประทับงิ้วรายขึ้นไปตามลำน้ำ เมืองนครชัยศรี เสด็จประพาสคลองภาษี อำเภอบางเลน และสรุปปิดท้ายถึงความสำคัญของบ้านงิ้วรายที่เป็นชุมชนสำคัญ เพราะเป็นท่าเรือเดินทางไปสถานที่ต่างๆ และประวัติบ้านงิ้วราย

ที่มา : https://www.youtube.com/watch?v=aoh4XlbKhfo

ขอขอบคุณภาพจากสารคดี เสด็จประพาสต้น ตอนที่ ๖ ร.ศ.๑๒๓ ประพาสต้น นครปฐม สุพรรณบุรี

ขอขอบคุณ : อ.บุญครอง คันธฐากูร เฟสบุคกลุ่ม "‎สุพรรณบ้านเรา" ภาพจาก หอจดหมายเหตุแห่งชาติ สถานีวัดงิ้วราย ราวปี พ.ศ.2490 ไปสุพรรณฯ ขึ้น ลง เรือ ที่นี่ ตั้งอยู่ ตำบลงิ้วราย อำเภอนครชัยศรี จังหวัดนครปฐม ด้านบนของภาพจะมองเห็นแม่น้ำท่าจีน มีอาคารท่าเรือเมล์แดงไปสุพรรณบุรี

แผนที่งิ้วราย มหาสวัสดิ์ พ.ศ.2457 โดยกรมแผนที่ทหาร (ภาพจาก หนังสือเล่าขานตำนานศาลายา เปิดบันทึกเรื่องเก่าๆ ไม่เล่าก็ลืม, อภิลักษณ์ เกษมผลกูล บรรณาธิการ. 2552)

ขอขอบคุณ อาจารย์มณี อิสโร และคณะกรรมการชมรมงิ้วราย นครชัยศรี ผู้ให้ข้อมูลเบื้องต้นสำหรับการศึกษาค้นคว้า