หลักการสังคมสงเคราะห์ตามแนวพุทธศาสนา

พระพุทธศาสนามองว่ามนุษย์และสรรพสิ่งต่างๆ ทั้งหลายเป็นทุกข์ หรือปัญหา และปัญหานั้นมนุษย์สามารถแก้ไขได้

ในทางปฏิบัติ พระพุทธศาสนามุ่งไปสู่การแก้ไข สังคมสงเคราะห์ นำหลักการสงเคราะห์ตามแนวพระพุทธศาสนามาปฏิบัติ ประมวลได้ 7 ประการ

• ต้องคำนึงถึงหลักเหตุผลเป็นสำคัญ เพราะสิ่งต่างๆดำเนินไปอย่างมีเหตุมีผล ดังเช่นหลักธรรมอริยสัจ 4 ได้แก่ ทุกข์ คือ สภาพที่ทนได้ยาก สมุทัย คือ สาเหตุที่ทำให้เกิดทุกข์ นิโรธ คือ ความดับทุกข์ ได้แก่ ดับสาเหตุที่ทำให้เกิดทุกข์ มรรค คือ แนวปฏิบัติที่นำไปสู่หรือนำไปถึงความดับทุกข์
• ต้องยึดหลักทางสายกลาง (มัชฌิมาปฏิปทา ดำเนินทางสายกลาง ไม่ตึงนัก ไม่หย่อนนัก) พระพุทธเจ้าได้ตรัสถึงวิธีการแก้ไขปัญหาที่ผิดพลาด 2 ประการ คือ
  • กามสุขัลลิกานโยค คือการหมกหมุ่นในความสุขทางกาม (ตามใจตัวเองมากเกินไป)
  • อัตตกิลมัตถานุโยค คือ การทรมานตนให้ลำบาก
• ต้องยึดหลักพึ่งตนเอง การสงเคราะห์นั้นต้องให้ความร่วมมือและปฏิบัติด้วยตนเอง
• ต้องเป็นไปอย่างสมดุล เน้นทางสายกลางเป็นหลัก ให้ปฏิบัติให้พอเหมาะพอดี ไม่เคร่งเกินไป ดังเช่นหลักธรรม อริยมรรค 8 (หนทางแห่งการดับทุกข์) ได้แก่
• ต้องค่อยเป็นค่อยไปตามความเหมาะสม
• ต้องสอดคล้องกับจุดหมายหลักของชีวิต กล่าวคือ ต้องมีจุดประสงค์เพื่อดับทุกข์
• ต้องไม่ก่อทุกข์ให้แก่ตนเองและผู้อื่น คือ ทำอย่างไรก็ได้ไม่ให้ความทุกข์เพิ่มขึ้นทั้งต่อตนเองและผู้อื่น ซึ่งเป็นไปเพื่อการป้องกัน แก้ไข ส่งเสริมพัฒนา ทั้งบุคคล กลุ่มชน และการพัฒนาสังคม

• สัมมาทิฐิ คือ ความเห็นที่ถูกต้อง หมายถึง ความรู้ - ปัญญา หรือมุมมอง ที่ถูกต้องตรงกับความจริง
• สัมมาสังกัปปะ คือ ความคิดที่ถูกต้อง หมายถึง ความคิดที่ต้องละเว้นจากความพอใจ ความพยาบาทและการเบียดเบียน
• สัมมาวาจา คือ เจรจาที่ถูกต้อง หมายถึง การพูดที่ต้องละเว้นจากการพูดเท็จ หยาบคาย ส่อเสียดและเพ้อเจ้อ
• สัมมากัมมันตะ คือ การปฏิบัติที่ถูกต้อง หมายถึง การกระทำที่ต้องละเว้นจากการฆ่าสัตว์ ลักทรัพย์และประพฤติผิดในกาม
• สัมมาอาชีวะ คือ การหาเลี้ยงชีพที่ถูกต้อง หมายถึง การทำมาหากินอย่างซื่อสัตย์สุจริต ไม่มีการทุจริตและเอาเปรียบผู้อื่น
• สัมมาวายามะ คือ ความเพียรที่ถูกต้อง หมายถึง ความอุตสาหะหรือความพยายามที่อยู่ในวิถีทางที่ดีงาม คือการละบาปอกุศลทางใจ และเจริญกุศลให้ยิ่งๆขึ้นไป
• สัมมาสติ คือ การมีสติที่ถูกต้อง หมายถึง การระลึกรู้ตัวอยู่ตลอดเวลา โดยกำจัดความฟุ้งซ่าน รำคาญ หดหู่ ง่วงซึม สงสัย และลังเล เป็นต้น
• สัมมาสมาธิ คือ การมีสมาธิที่ถูกต้อง หมายถึง การฝึกกายและอารมณ์ให้สงบ โดยกำจัดความคิดความจำและอารมณ์ออกไปชั่วขณะหนึ่ง

[พระอธิการเสงี่ยม ธนปาโล.]

การสังคมสงเคราะห์แนวพุทธ