ธรรมาภิบาล คือจริยธรรม อยู่เหนือกฎหมาย

วงษ์ภูมิ วนาสิน หัวหน้าคณะทำงานเสนอนโยบายธรรมาภิบาลการศึกษา กมธ.ปฎิรูปการศึกษา (สปท.)

ความหมายใหม่ธรรมาภิบาล – คือ “การปฎิบัติในสิ่งถูกต้องด้วยเหตุผลที่ถูกต้อง” คือจริยธรรม ซึ่งอยู่เหนือกฎหมาย จากการสำรวจองค์กรห้าแท่งกระทรวงศึกษา พบว่าธรรมาภิบายที่ทำอยู่เป็นแค่เรื่องการจัดซื้อจัดจ้าง ยังไม่เข้าหน้าที่หลักของกระทรวงศึกษา คือ การเรียนการสอน หลักธรรมาภิบาลเป็นคุณค่าพื้นฐานที่ผู้บริหารสูงสุดขององค์กรต้องเป็นผู้กำหนดวิสัยทัศน์ขององค์กร

ธรรมาภิบาลไม่ได้เริ่มจากเรื่องทุจริต ตัวอย่างเช่น ในภาคธุรกิจ บริษัทใดประกาศวิสัยทัศน์ว่าเป็นองค์กรธรรมาภิบาลสูง ลูกค้าจะใช้บริการมากเนื่องจากมีความไว้วางใจว่าบริษัทจะผลิตสินค้าและบริการที่มีคุณภาพ ธุรกิจก็จะเจริญรุ่งเรือง อีกตัวอย่างหนึ่งคือ กองทัพอากาศสหรัฐอเมริกาต้องการให้การผลิตและดูแลเครื่องบินมีคุณภาพถึง ๙๙.๙๙๙ เปอร์เซ็น หลังแพ้สงครามเวียดนามและยุติสงครามเย็น พบว่าคุณภาพงานตกต่ำไป ๐.๐๐๙ หมายถึงความเสี่ยงที่จะสูญเสียชีวิตนักบินคุณภาพ ผู้ผลิตเครื่องบินจึงต้องลงทุนจำนวนมากให้ความรู้และฝึกอบรมสร้างธรรมาภิบาลขึ้นในองค์กร ผลคือจิตวิญญาณคนงานในการทำงานสูงขึ้นจนถึงระดับ ๙๙.๙๙๙ คุณภาพกองทัพอากาศสหรัฐจึงเพิ่มขึ้นสู่คุณภาพเดิม

เป้าหมายสูงสุดของการสร้างธรรมาภิบาลสถานศึกาษา คือ จัดระบบการศึกษาให้ดีที่สูดเพื่อให้นักเรียนและผู้ปกครองได้ประโยชน์สูงสุด ถ้าทำได้ผลดีที่จะเกิดกับสถาบันการศึกษาก็คือ ผู้ปกครองจะเชื่อมั่น บุคคลากรจะเกิดความรักสามัคคีและความไว้เนื้อเชื่อใจในองค์กร จะทำงานอย่างมีความสุข องค์กรก็จะเติบโตอย่างยั่งยืน

ตัวชี้วัดว่าจะข้ามเส้นธรรมาภิบาลองค์กรหรือไม่ขึ้นอยู่กับความรู้สึกของผู้กระทำการเป็นอย่างไร ผิดกฎหมายหรือไม่ ผิดวัฒนธรรมองค์กรหรือไม่ จะรู้สึกอย่างไรเมือตกเป็นข่าว ครอบครัวจะรู้สึกอย่างไร เพื่อนบ้านจะรู้สึกอย่างไร

ความเสี่ยงที่จะสูญเสียธรรมาภิบาล คือ รู้สึกว่าทำดีคนเดียวก็ไม่เกิดประโยชน์ คนอื่นเขาก็ทำ(ผิด)กัน เป็นช่องว่างของระบบงบประมาณเปิดให้ทำได้ เราซ่อนความผิดได้ ทำลายเอกสาร กำจัดคู่แข่ง

สรุปว่าหลักสร้างธรรมาภิบาล คือ ทำสิ่งที่ถูกต้องด้วยเหตุผลที่ถูกต้อง ธรรมาภิบาลเป็นเครื่องมือของผู้บริหารที่จะใช้กำกับการทำงานเพื่อความเจริญยั่งยืนขององค์กร ธรรมาภิบาลกระทบกับคนส่วนล่าง จึงต้องให้มีการวัดโดยคนทำงาน

สำหรับผู้กำหนดนโยบายหรือผู้บริหารสถาบันการศึกษาต้องเห็นคุณค่าเรื่องนี้ “อย่าบอกว่ามีความสำคัญ ต้องให้ความสำคัญ” การวัดธรรมาภิบาลองค์กรไม่ใช่แค่วัดจากสิ่งที่องค์กรประกาศ แต่จะวัดจากสิ่งที่องค์กรกระทำ

ระบบธรรมาภิบาล ต้องลงถึงข้างล่าง กำหนดข้างบนไม่ให้ออกนอกกรอบ ผู้บริหารต้องสนใจความต้องการของนักเรียน ผู้ปกครอง

ความคาดหวังของ สปท.ในการสร้างระบบธรรมาภิบาล คือ ให้มีความชัดเจนธรรมาภิบาลความหมายใหม่ ไม่ใช่แค่ควบคุมการจัดซื้อจัดจ้าง แต่สร้างคุณธรรมขึ้นในองค์กร จัดทำแผนสร้างธรรมาภิบาลระดับชาติที่ชัดเจน มีตัวชี้วัดธรรมาภิบาลและประเมินผล จะเสนอแผนให้รัฐบาลภายในสองเดือนนี้ คาดหวังว่า สนช.จะออกกฎหมายเพื่ออำนวยการสร้างธรรมาภิบาลในสถาบันการศึกษาและกลไกของกระทรวงศึกษา คาดหวังรัฐบาลสนับสนุนโดยมีการปฎิบัติการระดับประเทศ มีการอบรมขนานใหญ่ มีงบประมาณสนับสนุนเพียงพอ

สรุปการสัมมนาเรื่องธรรมาภิบาลในระบบการศึกษา จัดโดย อนุ กก.ปฎิรูปการศีกษา ร่วมกับ ป.ป.ท.

วันที่ ๑๔ ก.ค.๕๙ ณ ห้องประชุมสำนักงาน ป.ป.ท. ถนนแจ้งวัฒนะ