ทำอย่างไรคนถือบัตรเลขศูนย์จะมีบัตรประชาชนและมีเอกสารทำงาน ?? มาช่วยกันแนะนำคุณฟ้ากันค่ะ
ตอบคุณฟ้าเรื่องสิทธิในบัตรประชาชนและสิทธิทำงานในประเทศไทยของคนถือบัตรบุคคลไม่มีสถานะทางทะเบียน หรือ “คนถือบัตรเลขศูนย์” หรือ “ราษฎรไทยในทะเบียนประวัติประเภทบุคคลที่ไม่มีสถานะทางทะเบียน (ท.ร.๓๘ ก)”
โดย รศ.ดร.พันธุ์ทิพย์ กาญจนะจิตรา สายสุนทร
เมื่อวันที่ ๒ มีนาคม พ.ศ.๒๕๕๙
---------
คำถาม
---------
คุณฟ้า โพสต์ใน https://www.gotoknow.org/posts/314147?3047132 เมื่อวันที่ ๒๗ กุมภาพันธ์ พ.ศ.๒๕๕๙ เข้ามาถาม อ.แหววว่า “สวัสดีค่ะอ.แหวน หนูมีบัตรบุคคลไม่มีสถานะทางทะเบียน หนูจะร้องขอบัตรประชนได้อย่างไรค่ะ และถ้าหนูขอเอกสารทำงาน หนูสามารถทำงานอะไรได้บ้างค่ะเช่นทำงานเซ่เว่นหรืองานใยห้างโลตัสได้หรือป่าวค่ะ”
------------------
ประเด็นที่ถาม
------------------
คุณฟ้าน่าจะอยากได้คำตอบ ๒ เรื่อง กล่าวคือ (๑) คนถือบัตรบุคคลไม่มีสถานะทางทะเบียน หรือที่เรียกกันโดยทั่วไปว่า “บัตรเลขศูนย์” อาจร้องขอบัตรประชาชนได้หรือไม่ ? อย่างไร ? และ (๒) คนดังกล่าวอาจร้องขออนุญาตทำงานได้หรือไม่ ? อย่างไร ?
------------------
ตอบคำถามแรก - คนถือบัตรบุคคลไม่มีสถานะทางทะเบียน หรือที่เรียกกันโดยทั่วไปว่า “บัตรเลขศูนย์” อาจร้องขอบัตรประชาชนได้หรือไม่ ? อย่างไร ?
------------------
“บัตรประชาชน” เป็นเอกสารที่ออกตาม พ.ร.บ.บัตรประชาชน พ.ศ.๒๕๒๖ เพื่อให้คนที่มีสิทธิในสัญชาติไทยในทะเบียนราษฎรไทยใช้แสดงสิทธิในสัญชาติไทย ดังนั้น คุณฟ้าจะร้องขอถือบัตรประชาชนได้ คุณก็จะต้องมีสิทธิในสัญชาติ และคุณจะต้องมีชื่อในทะเบียนบ้านประภทคนอยู่ถาวร (ท.ร.๑๔) ตามกฎหมาไทยยการทะเบียนราษฎร
จึงต้องมาพิจารณาต่อมาว่า คนถือบัตรเลขศูนย์จะมีสิทธิในสัญชาติไทยได้หรือไม่ ?
คำตอบเบื้องต้น ก็คือ โดยหลักกฎหมายระหว่างประเทศ มนุษย์จะมีสิทธิในสัญชาติโดยการเกิดตามบุพการี และตามสถานที่เกิด มนุษย์ทุกคนย่อมมีสิทธิในสัญชาติของ (๑) รัฐเจ้าของดินแดนที่ตนเกิด (๒) รัฐเจ้าของสัญชาติของบิดา และ (๓) รัฐเจ้าของสัญชาติของมารดา ดังนั้น คุณฟ้าก็ต้องบอกข้อเท็จจริงมาด้วยค่ะว่า คุณน่าจะเกิดที่ไหน บิดาและมารดาเป็นใครกันค่ะ คงต้องเล่าความเป็นมาของตนเองให้ได้ในระดับหนึ่ง ลองเล่าให้ทราบได้ไหมคะ
แต่อย่างไรก็ตาม มนุษย์อาจประสบปัญหาความไร้รัฐไร้สัญชาติ หากไม่ปรากฏว่า มีรัฐใดเลยบนโลกรับรองสถานะบุคคลตามกฎหมายการทะเบียนราษฎรให้เลย และในสถานการณ์นี้ การกำหนดสิทธิในสถานะบุคคลตามกฎหมายสัญชาติก็เกิดขึ้นไม่ได้ มนุษย์ที่ประสบปัญหาความไร้รัฐโดยสิ้นเชิง ก็ย่อมประสบปัญหาความไร้สัญชาติตามไปด้วย จึงต้องย้อนกลับมาถามว่า มารดาของคุณฟ้าได้เคยแจ้งการเกิดของคุณฟ้าในทะเบียนราษฎรของรัฐใดรัฐหนึ่งแล้วหรือยัง ?
สิ่งที่คุณฟ้าจะต้องทราบ ก็คือ บัตรเลขศูนย์ที่กรมการปกครองออกให้แก่รัฐไทยย่อมหมายถึงการรับรองสถานะบุคคลตามกฎหมายการทะเบียนราษฎรให้แก่คุณฟ้าในสถานะ “บุคคลที่ประสบปัญหาความไร้การรับรองสถานะบุคคลตามกฎหมายการทะเบียนราษฎร” ทั้งนี้ เพราะรัฐไทยมีพันธกรณีตามกฎหมายระหว่างประเทศที่จะรับรองสถานะบุคคลตามกฎหมายให้แก่มนุษย์ คุณฟ้าจึงมีสถานะเป็น “คนมีรัฐ” แต่ “ยังไร้สัญชาติ” เป็นราษฎรไทยใน ท.ร.๓๘ ก
จึงขอแนะนำให้คุณฟ้าไปร้องขอพิสูจน์สัญชาติกับรัฐต้นทางของคุณฟ้าเอง กล่าวคือ (๑) รัฐเจ้าของดินแดนที่เกิด หรือ (๒) รัฐเจ้าของสัญชาติของบิดา หรือ (๓) รัฐเจ้าของสัญชาติของมารดา ไม่ว่ารัฐดังกล่าวจะเป็นประเทศไทยหรือไม่ ก็ขอให้เคารพความจริงของรัฐเอง การกล่าวอ้างเรื่องที่ไม่จริงจะนำเราไปสู่ความเดือดร้อนมากมายในภายหลัง ก็เป็นได้ทีเดียว
แม้สัญชาติโดยการเกิดของคุณฟ้าจะมิใช่สัญชาติไทย คุณฟ้าก็ยังมีสิทธิในสัญชาติไทยได้ ซึ่งเป็นสัญชาติไทยที่เรียกว่า “สัญชาติไทยภายหลังการเกิด” ซึ่งมีที่มาจากหลายเหตุที่สำคัญ กล่าวคือ (๑) มีคู่สมรสตามกฎหมายเป็นคนที่มีสถานะคนสัญชาติไทย หรือ (๒) เป็นคนที่อาศัยอยู่ในประเทศไทยมาจนกลมกลืนกับสังคมไทย
ในประเด็นนี้ ลองเล่าความเป็นมาของคุณฟ้าชัดๆ แล้ว อ.แหววจะช่วยคิดต่อนะคะ
------------------
ตอบคำถามที่สอง - คนถือบัตรบุคคลไม่มีสถานะทางทะเบียน หรือที่เรียกกันโดยทั่วไปว่า “บัตรเลขศูนย์” อาจร้องขอใบอนุญาตได้หรือไม่ ? อย่างไร ?
------------------
เมื่อคุณฟ้าถือบัตรเลขศูนย์ ก็เท่ากับว่า รัฐไทยยังรับฟังไม่ได้ว่า คุณฟ้ามีสถานะคนสัญชาติไทย คุณฟ้าจึงมีสถานะเป็นคนต่างด้าวในประเทศไทย ซึ่งการทำงานของคนดังกล่าวจะต้องเป็นไปตาม พ.ร.บ.การทำงานของคนต่างด้าว พ.ศ.๒๕๕๑ ซึ่งยอมรับให้คนถือบัตรเลขศูนย์อาจใช้สิทธิขอใบอนุญาตทำงานได้ตามมาตรา ๑๓ ซึ่งบัญญัติว่า
“คนต่างด้าวซึ่งไม่อาจขอรับใบอนุญาตตามมาตรา ๙ เพราะเหตุดังต่อไปนี้อาจขอรับใบอนุญาตต่อนายทะเบียนเพื่อทำงานตามประเภทที่คณะรัฐมนตรีกำหนดโดยประกาศในราชกิจจานุเบกษาตามข้อเสนอแนะของคณะกรรมการ โดยคำนึงถึงความมั่นคงของชาติและผลกระทบต่อสังคม
(๑) ถูกเนรเทศตามกฎหมายว่าด้วยการเนรเทศและได้รับการผ่อนผันให้ไปประกอบอาชีพ ณ ที่แห่งใดแทนการเนรเทศหรืออยู่ในระหว่างรอการเนรเทศ
(๒) เข้ามาหรืออยู่ในราชอาณาจักรโดยไม่ได้รับอนุญาตตามกฎหมายว่าด้วยคนเข้าเมืองแต่ได้รับอนุญาตให้อยู่ในราชอาณาจักรเป็นการชั่วคราวเพื่อรอการส่งกลับออกไปนอกราชอาณาจักรตามกฎหมายว่าด้วยคนเข้าเมือง
(๓) ถูกถอนสัญชาติตามประกาศของคณะปฏิวัติ ฉบับที่ ๓๓๗ ลงวันที่ ๑๓ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๑๕ หรือตามกฎหมายอื่น
(๔) เกิดในราชอาณาจักรแต่ไม่ได้รับสัญชาติไทยตามประกาศของคณะปฏิวัติ ฉบับที่ ๓๓๗ ลงวันที่ ๑๓ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๑๕
(๕) เกิดในราชอาณาจักรแต่ไม่ได้รับสัญชาติไทยตามกฎหมายว่าด้วยสัญชาติ
ประกาศตามวรรคหนึ่ง คณะรัฐมนตรีจะกำหนดเงื่อนไขอย่างใดไว้ด้วยก็ได้
การขอรับใบอนุญาตและการออกใบอนุญาตตามวรรคหนึ่ง ให้เป็นไปตามวิธีการที่กำหนดในกฎกระทรวง”
จะเห็นว่า ถ้าคนถือบัตรเลขศูนย์มีหลักฐานว่า เกิดในประเทศไทย ก็จะมาสิทธิทำงานในประเทศไทยตามมาตรา ๑๓ (๓) หรือ (๔) หรือ (๕) แต่ถ้ายังฟังไม่ได้ว่าเกิดในประเทศไทย สิทธิทำงานก็จะเป็นไปตามมาตรา ๑๓ (๒) แต่ก็สรุปได้ว่า มีสิทธิทำงานค่ะ ทั้งนี้ เพราะรัฐไทยก็มีหน้าที่ในการรับรองสิทธิทำมาหาเลี้ยงชีพให้แก่มนุษย์ในสังคมไทย ไม่ว่ามนุษย์นั้นจะมีสถานะเป็นคนสัญชาติอะไร หรือยังไร้สัญชาติ ก็ตาม
อ.แหววแนะนำให้คุณฟ้าไปหารือสำนักงานจัดหางาน ซึ่งสังกัดกรมการจัดหางาน กระทรวงแรงงาน ในจังหวัดที่อาศัยอยู่นะคะ เพื่อตรวจสอบถึงอาชีพที่ทำได้
แต่ที่สำคัญ ก็จะต้องมีนายจ้างที่อยากรับคุณฟ้าทำงานค่ะ ลองหารือนายจ้างอีกด้วยนะคะ
หากคุณฟ้าอยากทำงานในร้านค้าของบริษัทโลตัส หรือบริษัทซีพีออล ก็ลองเขียนจดหมายสมัครงานไปที่บริษัทดังกล่าวดีไหมคะ และทำเป็นจดหมายเปิดผนึกเผยแพร่ในเฟซบุ๊คหรือทวิตเตอร์เลยนะคะ สาธารณชนจะได้สนับสนุนคุณฟ้าไงนะคะ ดีไหมคะ
ความเห็น (1)
นายภัทรพล
ผมอยากทราบว่าถ้าตอนเกิดไม่ได้แจ้งเกิดและไม่ได้อยู่ในทะเบียนบ้าน สามารทำและเข้าไปอยู่ในทะเบียนบ้านได้หรือไม่ครับ แต่บิดามารดาอยู่ในใทยมาจะตก30ปีได้แล้วครับ ในตอนนี้หนูอายุได้22แล้วเกิดในไทยพ่อมีทะเบียนบ้านและสามารเข้าไปในทะเบียนบ้านของพ่อได้ไหมคะ