การหา"เรื่อง" ทำ R2R ประสบการณ์จากกลุ่ม"นางฟ้า" สมุทธสงคราม

หา"เรื่อง" ทำ R2R ประสบการณ์จากกลุ่ม"นางฟ้า" สมุทธสงคราม

สุพัฒน์ สมจิตรสกุล

 

       เมื่อปี ๒๕๕๔ ผมมีโอกาสไปช่วยรับฟังการเสนอโครงงานเพื่อพัฒนาสุขภาพ ของกลุ่มอสม. ที่จังหวัดสมุทธสงคราม โดยหลัก "พี่เลี้ยง"จะต้องพา "อสม."ใช้กระบวนการวิจัย(โดยไม่รู้ตัว) ในการพัฒนาสุขภาพ ดังนั้นจึงเป็น"ความทุกข์"ของพี่เลี้ยงที่จะทำอย่างไร ที่จะทำให้ อสม.ในทีมได้เข้าสู่กระบวนการ วิเคราะห์สถานการณ์ของพื้นที่ เลือกและกำหนดปัญหาที่สำคัญในการพัฒนา(เป็นโจทย์วิจัย) ก่อนที่จะเก็บข้อมูลนำมาวิเคราะห์ และนำเสนอข้อมูลเพื่อให้เกิดการพัฒนาอย่างเป็นระบบ แค่คิดถึงกระบวนการก็"ลำบากใจ" เพราะเราเองก็พยายามบอก อสม.ให้ทำตามที่เราคิดว่า "ดี" แต่คราวนี้ต้องพา"อสม" คิดและวิเคราะห์และนำไปสู่การสร้างความร่วมมือในประเด็นที่พบในชุมชน

       "ทำอย่างไร" นี่เป็นโจทย์ใหญ่ที่ เราในฐานะเป็นพี่เลี้ยงที่จะพาทำ 

เริ่มต้นจาก "คำถาม" ให้เราเข้าใจในความเป็นเขา เราเริ่มถามว่า "ทำงานเป็น อสม. ทำอะไรบ้าง เล่าให้ฟังบ้างได้มั๊ย" เขาเล่าให้ฟังว่า 

อสม.กลุ่มนี้มีอยู่ 4 คน ทั้งหมดมีอาชีพเป็นแม่ค้าขายของชำ ของสวน มาทำงานอสม.มาหลายปี นอกจากนั้นยังทำงานช่วยชาวบ้าน ในเรื่องดูแลทุกข์สุขต่างๆ มีิอยู่รายหนึ่งที่ทีมได้ดูแล เป็นผู้สูงอายุ ไม่มีลูกหลานดูแล อสม.เขาจะไปเยี่ยม เอาอาหาร สิ่งของไปให้เป็นระยะๆ หลังๆก็มีคนอื่นๆเห็นก็เลยบริจาคสิ่งของมาให้ แต่หน้าที่หาข้าวปลาให้กิน ยังเป็นหน้าที่ อสม.อยู่ ด้วยความคิดที่ว่า ต้องการให้ทุนที่รับบริจาคยังคงอยู่ กลุ่มอสม.จึงนำเงินบริจาคมาทำทุนไข่เค็มหากำไรมาเป็นทุนดูแลคนทุกข์ยากเหล่านี้ในชุมชน ทั้งในยามปกติและเป็นค่ารักษาเมื่อยามเจ็บไข้ เพราะคุณลุงที่อสม.ดูแลไม่มีบัตรประชาชน ทั้งที่เกิดในชุมชน

เมื่อเดือนที่ผ่านมา อสม.ต้องเดินทางไปต่างจังหวัดและต้องค้างคืน ไม่มีได้ไปเยี่ยมส่งข้าวน้ำในตอนเย็นและตอนเช้า พอกลับมา อสม.ก็ได้ไปเยี่ยมในวนถัดมาอีก ทำให้ไม่ได้ส่งข้าวให้ 2 วัน อสม.บอก "คุณรู้มั๊ย ตอนที่ฉันไปถึง สภาพของลุงเขา นอนจมอยู่กับที่นอน ข้าวที่ฉันเอาไปวางให้ก็ยังอยู่ที่เดิม ลุงเขาบอกว่า ก็กินเท่าที่ฉันเอามาให้นี่แหละ ก็มันไปมาไม่ได้ ฉันน่ะน้ำตาร่วงเลย รำพึงกับตัวเองว่า ถ้าเกิดฉันเป็นอะไรไประหว่างเดินทาง ลุงเขาจะเป็นอย่างไร ทำอย่างไรฉันจะทำให้คนในหมู่บ้านฉันมาเห็น แล้วมาช่วยกัน ไม่ใช่ให้แต่ฉัน อสม.ทำตามลำพัง"

"..ทำอย่างไรฉันจะทำให้คนในหมู่บ้านฉันมาเห็น แล้วมาช่วยกัน ไม่ใช่ให้แต่ฉัน อสม.ทำตามลำพัง" เป็นคำถามที่โดนใจมาก เพราะสิ่งที่เขาเล่า มันเป็นบริบทที่เขาแผ่ออกให้เราเห็น พร้อมประโยคสุดท้ายที่บอกว่า "จะทำอย่างไรให้ชุมชนเข้ามีส่วนร่วมในการดูแลคนทุกข์ คนยาก"

หาวิธีการและเครื่องมือในการทำงาน

ถามต่อว่า "แล้วจะทำอย่างไร จึงจะให้คนในหมู่บ้าน เขามาเห็นแบบเรา" อสม.ตอบ "ก็นั่นสิ ฉันจะเอาอะไร ไปให้เขาอยากทำแบบฉัน ..... เห็นหมอเขาบอกว่า ...มาทำวิจัยแล้วจะได้ข้อมูลดีๆไปเล่าให้เขาฟัง ...ฉันก็ยังไม่รู้เลยว่า วิจัยเป็นยังไง ฉันไม่ใช่พวกอาจารย์ แต่เห็นเขาว่ามันยาก ...."

เราไม่ตอบเรื่อง วิจัย แต่เราถามต่อเขาว่า "แล้ว ไอ้ที่ข้อมูลดีๆไปเล่าให้เขาฟัง พี่(อสม.)คิดว่าควรจะเป็นอะไร" อสม.ตอบ "ฉันคิดว่า มันต้องมีข้อมูลคนที่ทุกข์ยากที่มีอยู่ในชุมชน ทั้งข้อมูลสุขภาพ ความทุกข์ยาก ของพวกเขาไปเล่าให้ฟัง"

เราถามต่อไปว่า "แล้วข้อมูลที่ว่า พวกเรา(อสม.)มีอยู่หรือเปล่า" 

อสม."ฉันจำได้ทุกหลัง ว่าใครเป็นใครในแถบบ้านฉัน ฺ.... ก็ตั้งแต่ทำงานมา 10 ปีแล้ว หลังๆหมอสำรวจ ผังเครือญาติ แผนที่เดินดิน พวกฉันก็ทำ ทำอย่างดีเลย นี่ๆๆฉันทำกับมือ ..". ว่าพลางก็ยกแผนที่เดินดินให้ดู

เราชวนคุยต่อ "ไอ้ที่ทำ บอกได้มั๊ยว่า ไอ้คนทุกข์ยากอยู่ตรงไหนบ้าง " อสม.ตอบ "มีๆ นี่ไงบ้านลุง .... ที่ฉันพูดถึง " เราดูตามก็เห็นการเขียนชื่อของคนที่อยู่ แต่ไม่ได้ลงรายละเอียด  เราจะถามต่อว่า "ถ้าจะไปเก็บข้อมูลให้มันลงรายละเอียดมากขึ้น จะได้มั๊ย เช่น ความทุกข์ยากอื่นๆ และต้องให้ความช่วยเหลืออะไร พอจะลงในแผนที่ได้มั๊ย " อสม.ตอบ "ได้สิ แต่ได้แล้วจะมาทำอะไรต่อล่ะคุณ" 

เราตอบไปว่า "ถ้าเก็บเสร็จแล้ว เราก็เอาแผนที่ไปให้ชาวบ้านดูร่วมกันสิ เผื่อเขาอยากช่วยอะไรบ้าง " 

"เอาลองดู ฉันจะลองทำดูตามที่บอกนะ แล้วคราวหน้าฉันจะมาเล่าให้ฟังต่อ"

ก่อนกลับ ผมได้คุยกับคุณมุนา ได้ทราบว่า ทางอสม.ได้เคยฝึกการใช้เครื่องมือ ๗ ชิ้นของอ.โกมาตร ผมจึงได้ฝากให้ช่วยอสม.

ผ่านไป ๒-๓ เดือน เราได้กลับไปช่วยทีม อสม.อีกครั้ง 

 

 

 

[ขจิต ฝอยทอง]

เริ่มทำจากเรื่องใกล้ตัว

เป็นปัญหาที่รีบด่วนก่อนครับ

มาให้กำลังใจครับ