ฟักทองกับปรากฏการณ์เถาองุ่นในองค์กร
ฟักทองกับปรากฏการณ์เถาองุ่น
ในการบริหารจัดการองค์กรอย่างมีส่วนร่วม
เมื่อไม่กี่เดือนมานี้เอง ครอบครัวของลูกสาวและลูกเขยของลุงและป้า มีศักดิ์เป็นลูกผู้พี่แต่รุ่นวัยเป็นน้องของผม ได้ทำบุญที่บ้านแถวแม่วาง ผมกับภรรยาไปร่วมงาน พอเสร็จและจะกลับบ้าน น้องๆก็ให้พันธุ์ผักติดมือกลับไปด้วยหลายอย่าง มีทั้งมะเขือหลากชนิด พริกหลากชนิด และมะเขือเทศ ผมนำกลับไปทำแปลงปลูก ถึงตอนนี้ ก็งอกงามและออกดอกออกผล เก็บกินไม้ทันเลยทีเดียว
ดินปลูกที่นำมาทำแปลงปลูกพริกและมะเขือนั้น ผมขุดขึ้นมาจากดินที่ย่อยสลายจากหลุมที่ผมนำเอาเศษผัก ใบไม้ วัสดุและของที่ย่อยสลายได้ ไปทิ้งสะสมไว้มาปีกว่า ในดินเหล่านี้เลยมีเมล็ดพืชผักผสมอยู่ด้วย พอนำมาทำดินปลูกพริกกับมะเขือ เลยนอกจากทำให้พริกกับมะเขืองามดีมากแล้ว ก็กลับมีผักกินได้งอกขึ้นมาเป็นผลพลอยได้หลายอย่าง โดยเฉพาะมะเขือเทศ ฟักทอง และตำลึง
พองอกขึ้นมาด้วยแล้ว แทนที่จะปล่อยปละละเลยให้เกิดและเติบโตไปอย่างตามมีตามเกิด แผ่กระจายไปทั่ว ซึ่งนอกจากจะเปล่าประโยชน์แล้ว ก็จะทำให้พริกมะเขือถูกแย่งพื้นที่สำหรับเติบโต อดกินไปหมดพอดีกัน ผมก็เลยต้องทำร้านให้เติบโตงอกงามไปอย่างเป็นสัดเป็นส่วน หลังจากนั้น ก็พบว่า ผักที่งอกขึ้นเองอย่างสะเปะสะปะเหล่านี้ กลับงอกงามเขียวสะพรั่ง แตกช่อสัปดาห์ละเป็นสิบยอด แบ่งเด็ดจิ้มน้ำพริกสักทีละครึ่งในแต่ละสัปดาห์ก็ยังไหว อีกทั้งเป็นเฟอร์นิเจอร์สีเขียวของบ้านที่ดูสวยงาม เป็น เปลี่ยนสิ่งที่ขึ้นมาเองโดยไม่ได้อยู่ในความต้องการมาก่อน ให้กลายเป็นสิ่งดี ที่แม้แต่เราปลูกสร้างขึ้นเองแต่เพียงลำพัง ก็ยากที่จะมีความงอกงามดังที่ปรากฏขึ้นเองตามกระบวนการธรรมชาติ
เห็นฟักทองและมะเขือเทศแล้ว ก็นึกถึงปัญหาในการบริหารจัดการอย่างมีส่วนร่วมในองค์กรอย่างหนึ่ง ที่ผมเคยสอนทีม ฝึกทักษะนักศึกษาและผู้มาอบรมกับผม อันได้แก่ ปัญหาและปรากฏการณ์เถาองุ่นในองค์กร ซึ่งเป็นมุมมองด้านการสื่อสารและการจัดการการไหลเวียนของข้อมูลและข่าวสาร (Communication and Information Flow) ในระดับองคค์กร และเป็นมิติชุมชนในสื่อ เพื่อใช้สื่อและกระบวนการสื่อสาร ให้เป็นเครื่องมือบริหารจัดการอย่างมีส่วนร่วม และพัฒนาความเป็นองค์กรแห่งการเรียนรู้
ลักษณะปรากฏการณ์แบบเถาฟักทองและเถาองุ่นในองค์กรก็คือ การที่คนในองค์กร จะมีธรรมชาติอย่างหนึ่งซึ่งมีอยู่ทั่วไปคือการสื่อสารไปเรื่อย ผ่านการพบปะกันในการทำงานหรือผ่านกิจกรรมสังคมต่างๆที่เกิดขึ้น หากคนทำงาน ไม่ถูกฝึกให้มีทักษะในการสื่อสาร รวมทั้งผู้บริหารระดับต่างๆ ไม่มีสายตาแลเห็นบทบาทและความสำคัญของกระบวนการสื่อสารผ่านสื่อบุคคล ที่เกิดขึ้นในลักษณะดังกล่าว ปรากฏการณ์ทางสังคมและกระบวนการสื่อสารต่างๆที่เกิดขึ้นในองค์กร ก็จะมีพลวัตรแบบเถาองุ่นและการทอดยอดของฟักทอง กล่าวคือ เลื้อยและเกี่ยวเกาะสิ่งรอบข้าง ให้พัลวันพันตูไปเรื่อยๆ ปากต่อปาก
เมื่อเกิดการติดต่อพูดคุยกันไปถึงไหน การสื่อสารต่างๆก็สะพัดแผ่ขยายตามไปด้วย ซึ่งสิ่งที่ไม่ได้ตั้งใจ ก็จะเกิดขึ้นได้บนกระบวนการที่เกิดขึ้นดังกล่าวนี้ เช่น ข่าวลือ การปล่อยข่าวและผลิตทัศนคติ ตลอดจนความคิดและข้อมูลที่ไม่พึงประสงค์ให้เกิดขึ้นในองค์กร เกิดบัตรสนเท่ห์ การให้ภาพเชิงลบบั่นทอนกันข้างหลัง การก่อให้เกิดความสับสนต่อความคิดและความเชื่อมั่นที่เชื่อมโยงกับกระบวนการทำงาน เหล่านี้เป็นต้น
ลักษณะอย่างนี้ สำหรับคนทำงานที่ย่อมมีบทบาทต่อกระบวนการสื่อสารองค์กรในโอกาสต่างๆ ทั้งโดยตรงและโดยอ้อม ตลอดจนผู้บริหารระดับต่างๆขององค์กร ทั้งในภาครัฐและเอกชน ที่เห็นพลังของการสื่อสารและความเป็นสื่อบุคคล ว่าเป็นเครื่องมือในการบริหารจัดการอย่างมีส่วนร่วม ที่สำคัญมากอย่างหนึ่ง ที่อยู่เบื้องหลังความสำเร็จขององค์กร และอยู่เบื้องหลังปัญหาการขาดประสิทธิภาพของการดึงศักยภาพต่างๆในองค์กรออกมาให้ปรากฏ ก็จะต้องตระหนักว่าสิ่งเหล่านี้ จะต้องมีวิธีแปรวิกฤติให้เป็นโอกาส และจะต้องเป็นมิติหนึ่งที่จะต้องพัฒนาระบบปฏิบัติการ ให้เหมาะสมกับธรรมชาติขององค์กรนั้นๆด้วย
เสมือนกับเถาองุ่น มะเขือเทศ และฟักทอง หากปล่อยไปโดยขาดการแลเห็น พริกมะเขือก็จะไม่งอกงาม อีกทั้งสิ่งที่งอกขึ้นมากก็จะกลายเป็นส่วนเกิน กลายเป็นวัชพืช แต่พอมีวิธีจัดการที่เหมาะสม ก็กลายเป็นมีพืชผักมากมาย งอกงามหลากหลาย กลายเป็นสิ่งดี เกินกว่าการที่เราจะทำได้เองแต่โดยลำพังเสียอีก
ในการแก้ปัญหาลุกลามแบบเถาองุ่นอย่างนี้ ในทางการสื่อสารและในทางการบริหารจัดการอย่างมีส่วนร่วมในระดับองค์กร ก็จะต้องให้ความสำคัญกับบรรยากาศและสภาพแวดล้อมในการสื่อสารกับผู้บริหารและทีมได้อย่างหลากหลาย ทั่วถึง ครอบคลุมหลายมิติ มีวิธีประชุมและการพบปะกลุ่มทำงาน โดยเฉพาะในกลุ่มที่กุมพลังกลไกการปฏิบัติและการดำเนินงาน ที่ส่วนใหญ่เป็นการปฏิบัติ แต่ขาดพื้นที่ในการพูดสื่อสารที่สะท้อนออกมาจากผู้ปฏิบัติ มีที่แขวนความคิดและมุมพบปะสื่อสารแบบข้ามกรอบระบบและโครงสร้างหลากหลายในองค์กร
ตัวอย่างเช่น ทำบอร์ดเผยแพร่สื่อสาร กระจายอยู่อย่างหลากหลายในองค์กร มีพื้นที่สำหรับเขียนหรือฝากความคิดถึงกันอย่างไม่เป็นทางการ ทำและใช้อินทราเน็ตในองค์กร มุมกาแฟและมุมสนทนา สร้างมุมนั่งพบปะสนทนา มุมอ่านหนังสือและหลุดออกจากวงจรการทำงานชั่วคราวแต่ไม่ต้องวางมือไปไกลจากการทำงาน มีเวทีถอดบทเรียนข้ามกลุ่มงานหลากหลาย ฝึกการพูดสนทนาและสื่อสารการทำงาน แลกเปลี่ยนเรียนรู้การทำงานกันทุกระดับ เป็นระยะๆ การเสวนาและนำเสนอผลงานข้ามกลุ่มงาน การจัดวาระการนำเสนองานในที่ประชุมบริหารระดับต่างๆ เชื่อมโยงกันไป เหล่านี้เป็นต้น
สิ่งเหล่านี้ เป็นพื้นที่การสื่อสารและสร้างปฏิสัมพันธ์เป็นชุมชนทางจินตภาพของการทำงาน คนในองค์กรจะสามารถเห็นความเคลื่อนไหวโดยรอบและได้ใคร่ครวญตรวจสอบความคิดความเข้าใจต่างๆ ด้วยตนเอง การไหลและสะพัดไปของเรื่องต่างๆ ที่เกื้อหนุนพลังความริเริ่มสร้างสรรค์ขององค์กร จะมีระบบจัดการตนเองอย่างเป็นธรรมชาติ
เปรียบเสมือนการทำร้านให้เถาองุ่น ฟักทอง และมะเขือเทศ แปรความเป็นวัชพืช หรือสภาพปัญหาจากวิธีคิดและวิถีปฏิบัติ ให้เป็นพลังสร้างสรรค์อย่างมีส่วนร่วม ซึ่งก็จะนำไปสู่การก่อเกิดสิ่งดีๆที่เราคาดไม่ถึงอีกหลายอย่างตามมา แต่ด้วยการจัดการที่อยู่บนความตระหนักและเห็นความสำคัญอย่างนี้ สิ่งที่เกิดขึ้นดังกล่าว แทนที่จะเป็นปัญหาที่คาดไม่ถึงและจัดการไม่ได้ในองค์กร ก็จะกลายเป็นเกิดสิ่งดีๆ ขึ้นมามากกว่า นั่นเอง.
ความเห็น (8)
เห็นพืชผักอุดมสมบรูณ์ก็รู็สึกยินดี
ยิ่งได้อ่า่นรายละเอียดทางแนวความคิดของท่าน
ที่กลมกลืนกับธรรมชาติด้วยแล้ว
นับว่าเป็นบุญ ขอบคุณค่ะ
เข้าใจเปรียบเทียบนะครับ
ต้องการพันธุ์ผักชนิดอื่นไหมครับ
เอาเห็ดมาฝากครับ
สวัสดีค่ะอาจารย์วิรัตน์ที่เคารพ
ที่บ้านหนูก็ปลูกฟักทอง และมีตำลึงขี้นเองนะคะ เห็นภาพชัดเจน อ่านเพลินมากค่ะ
หนูได้ใช้แน่ ๆ ค่ะอาจารย์ เป็นประโยชน์มาก ๆ ต่อการสื่อสารในโรงพยาบาล
ขอบพระคุณมากค่ะ
สวัสดีครับคุณครู krutoiting ครับ
ยอดฟักทองและผักที่ปลูกงามดีจริงๆครับ แต่ผลนี่ก็ไม่แน่เหมือนกัน มะนาวกับกล้วย เพกาหรือมะลิ้นฟ้า ฝรั่ง และลูกหว้า เหล่านี้นี่ใช้ได้ครับ งามดีจริงๆ แต่มะเขือกับพริกแมลงชอบเจาะกินก่อน ต้องแย่งให้ทันอยู่เรื่อยครับ
เห็ดนี่สงสัยต้องทำโรงเพาะชำอย่างเป็นเรื่องเป็นราวเลยใช่ไหมครับอาจารย์ขจิตครับ
กำลังคิดจะทำอยู่เหมือนกันครับ เจอแมลง เพลี้ย บวกกับเจอแล้งมากปีนี้นี่ หากไม่ทำโรงเพาะชำให้เป็นสัดส่วน ก็สงสัยจะดูแลและสู้ไม่ไหวครับ เลยคิดจะทำเรือนเพาะชำและโรงเพาะปลูกกางมุ้งเสียเลย กำลังเดินเลาะๆหามุม และหาจังหวะดีๆอยู่ครับ
สวัสดีครับอาจารย์หมอธิรัมภาครับ
เป็นแนวหนึ่งที่จะช่วยสร้างบรรยากาศการทำงานที่ได้ใช้ Leadrship Style และ Communication Tools ในอีกแนวหนึ่ง ที่น่าจะเหมาะกับคนที่ไม่ถนัดกับการใช้อำนาจแบบแข็งๆ แต่ถนัดไปในทางบริหารจัดการสถานการณ์ต่างๆด้วยงานความรู้และงานสร้างความเข้าใจ ให้ผู้คนแสดงภาวะผู้นำออกมาอย่างมีส่วนร่วมด้วยตัวเขาเองแบบ Active participant เลยนำมาแบ่งปันกันครับ
แนะนำว่า ทำผักกางมุ้งง่ายๆคครับอาจารย์ รอดูๆๆครับ
ขอบพระคุณที่ช่วยหนุนให้ความมั่นใจครับ
คิดว่าจะทำครับอาจารย์ ประเดี๋ยวจะเอามาอวด