KM เรื่องความปลอดภัยด้านสารเคมี
<p>
สกว. ฝ่ายสวัสดิภาพสาธารณะ ให้ทุนวิจัยเรื่อง “การจัดการความรู้เรื่องความปลอดภัยด้านสารเคมี” โดยมี รศ. ดร. วราพรรณ ด่านอุตรา สถาบันวิจัยสภาวะแวดล้อม จุฬาฯ เป็นหัวหน้าโครงการ ระยะเวลาตั้งแต่ ก.ค.45 – พ.ค.48</p>“”–<p>
โครงการนี้ระบุวัตถุประสงค์ดังนี้ “ทำหน้าที่เป็นหน่วยจัดการความรู้ (knowledge platform) เรื่องความปลอดภัยด้านสารเคมี โดยมีวัตถุประสงค์ดังนี้
1. ประสานข้อมูลสารเคมีเพื่อสร้างความรู้และสมรรถนะของการพัฒนาอย่างยั่งยืน
2. ให้ข้อความรู้เกี่ยวกับสารเคมีและความปลอดภัยแก่สังคมอย่างต่อเนื่อง เพื่อสร้างความตระหนักและการพึ่งพาตนเอง
3. บริหารข้อมูลและความรู้เพื่อใช้ในการตอบคำถามเฉพาะหน้าและเพื่อการตัดสินใจ
4. สังเคราะห์ความรู้เพื่อเสนอแนะทางนโยบาย”</p><p>
รศ. สุชาตา ชินะจิตร ผอ.ฝ่ายสวัสดิภาพสาธารณะของ สกว. คงจะเห็นว่าเป็นเรื่องเกี่ยวกับ
การจัดการความรู้ จึงส่งรายงานผลการวิจัยมาให้ผมช่วยประเมิน โดยมีโจทย์ของการประเมินว่า “หน่วยจัดการความรู้เรื่อง ‘ความปลอดภัยด้านสารเคมี’ เป็นกลไกสะสมความรู้และกลุ่มนักวิจัยไว้ล่วงหน้าเพื่อให้สามารถตอบคำถามของสังคมได้ทันเวลาที่ต้องการได้แล้วหรือไม่ หรือควรมีการปรับปรุงกระบวนการวิจัยในส่วนใดบ้าง”</p><p>
ผมเป็นคนประเภท “คนแก่หัวดื้อ” ไม่ค่อยชอบตอบโจทย์ประเภทที่อยู่ในรูปแบบ ชอบแต่โจทย์นอกรูปแบบ จึงชอบใจมากที่คำถามประโยคสุดท้าย “ควรมีการปรับปรุงกระบวนการในส่วนใดบ้าง”</p><p>
ที่จริงพลิก ๆ ดูเอกสารรายงานซึ่งมีความหนากว่าครึ่งฟุตแล้ว โครงการนี้ได้ทำงานวิจัยและพัฒนาสร้างระบบความปลอดภัยด้านสารเคมีอย่างน่าชื่นชมมาก เป็นงานเชิงพัฒนาระบบ พัฒนาความคิดด้านการปฏิบัติในกระบวนทัศน์ใหม่ที่มองเรื่องความปลอดภัยด้านสารเคมีว่าจะเกิดขึ้นได้ จะต้องมีการดำเนินการร่วมมือกันเป็นเครือข่ายของหน่วยงานหลายหน่วยงาน ไม่ใช่แยกกันทำเป็นส่วนๆ ผมไม่ได้ค้นลงดูในรายละเอียดของส่วนนี้ที่จะให้ข้อสังเกตได้ ผมเดาว่าน่าจะทำได้ดีและถ้าจะประเมินส่วนนี้ น่าจะหาคนที่มีความรู้เชิงเทคนิคมาเป็นผู้ประเมิน ผมไม่อยู่ในฐานะที่จะประเมินได้ เพราะไม่มีความรู้</p><p>
แต่ผมจะให้ข้อสังเกตในภาพใหญ่ โดยเฉพาะประเด็นด้าน “การจัดการความรู้”</p><p>
การจัดการความรู้เป็นกิจกรรมของ “คุณกิจ” ซึ่งในกรณีของการจัดการความรู้เรื่องความปลอดภัยของสารเคมี “คุณกิจ” คือคนในหน่วยงานที่เป็นผู้ควบคุมการนำเข้า การขนส่ง การจัดเก็บ และการใช้สารเคมีอันตราย คนในหน่วยงานที่เป็นผู้ใช้สารเคมีอันตราย และคนที่เป็นผู้อาจได้รับอันตรายจากสารเคมี คนเหล่านี้คือ “คุณกิจ” ผู้ทำกิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับการจัดการความรู้เรื่องความปลอดภัยด้านสารเคมี</p><p>
การจัดการความรู้เพื่อความปลอดภัยด้านสารเคมี เป็นเรื่องที่ “คุณกิจ” ร่วมกันสร้างความรู้ขึ้นใช้ และเมื่อใช้ความรู้นั้นแล้วก็นำความรู้จากประสบการณ์มาแลกเปลี่ยนเรียนรู้กัน และร่วมกันดูดซับความรู้จากภายนอกมาทดลองปรับใช้</p><p>
ผู้ดำเนินการวิจัยน่าจะทำหน้าที่ “คุณอำนวย” ทำหน้าที่อำนวยความสะดวกในการจัดการความรู้โดย“คุณกิจ”</p><p>
ถ้าดำเนินการ KM ตามที่ผมเล่าข้างบน จะเป็น KM ที่เน้น demand – side</p><p>
แต่พิเคราะห์ตามรายงานที่ดำเนินการไปแล้ว การจัดการความรู้เรื่องความปลอดภัยด้านสารเคมีดูจะเน้นที่ supply – side นักวิจัยเป็นผู้ดำเนินการหลัก</p><p>
ใน phase แรก เป็น supply – side KM สัก 80 – 90% ก็คงไม่ผิด แต่ถ้าจะดำเนินการต่อเป็น phase ที่ 2 ส่วนที่เป็น supply – side KM น่าจะเหลือสัก 20 – 30% ให้เป็น demand – side KM สัก 70 – 80% น่าจะเหมาะสม นั่นคือใน phase ที่ 2 (ถ้าจะมี) ควรมีการออกแบบ KM ใหม่ เริ่มด้วยตลาดนัดความรู้ด้านความปลอดภัยจากสารเคมี เล่าเรื่อง (storytelling) ความสำเร็จของ “คุณกิจ” ในหน่วยงานต่าง ๆ และสกัด “ขุมความรู้” ในการจัดการระบบความปลอดภัยจากสารเคมี เอามาใช้คิดวางระบบจัดการความรู้แบบใหม่ที่ “คุณกิจ” ในหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเป็นผู้ดำเนินการหลัก นักวิจัยทำหน้าที่ “คุณอำนวย”
ถ้าจะดำเนินการเช่นนี้ สคส. ยินดีช่วยเป็นวิทยากรและให้คำแนะนำในการจัดตลาดนัดความรู้ โดยที่ฝ่ายสวัสดิภาพสาธารณะของ สกว. ต้องเป็นผู้จัดตลาดนัด ซึ่งจะต้องมีการเตรียมการต่าง ๆ อย่างรอบคอบ ใช้เวลาเตรียมการณ์ประมาณ 2 เดือน ทาง สคส. จะมีคุณอุรพิณ ชูเกาะทวด เป็นวิทยากรหลัก ผมเป็นกองหนุน
วิจารณ์ พานิช
27 มิ.ย.48
</p>
