ภาษาผู้ไทวันละคำ.......อิ้ ๊วผ้ ๊าย

วันนี้ขอเสนอภาษาผู้ไทด้วยคำที่มีความหมายถึงกรรมวิธีการแยกฝ้ายและเมล็ดฝ้ายออกจากกัน ซึ่งจะเป็นขั้นตอนแรกของการทำผ้าฝ้าย

          เมื่อได้ผลของฝ้ายซึ่งเราเรียกว่าดอกฝ้าย(ทั้งที่เป็นผลของฝ้ายต่างหาก)มาแล้วเมื่อจะแยกปุยฝ้ายและเมล็ดฝ้ายออกจากกันเราก็ต้องเอาดอกฝ้ายนี้ไปตากแดดให้ร้อนและฟูแล้วนำมาอิ้วเอาเมล็ดออกจากส่วนที่เป็นปุยโดยใช้อิ้วซึ่งทำด้วยไม้กลมสองอันสอดเรียงซ้อนกันผ่านเสาสองเสาที่ต่อเชื่อมเสาทั้งสองกับไม้อีกแผ่นให้ผู้ใช้นั่งทับเวลาใช้   ซึ่งด้านหนึ่งของท่อนไม้กลมทั้งสองจะทำเป็นเฟืองให้ท่อนไม้ทั้งสองประกอบติดกันเมื่อท่อนหนึ่งหมุนอีกท่อนจะหมุนด้วยอีกด้านหนึ่งไม้ท่อนล่างจะยาวออกเพื่อสวมมือหมุนอิ้วซึ่งเรียกว่ามืออิ้วเมื่อผลักมืออิ้วเป็นวงกลมไปเรื่อยๆ  มืออิ้วก็จะทำให้ไม้ท่อนล่างหมุนเมื่อไม้ท่อนล่างหมุนเฟืองที่อยู่อีกด้านของท่อนไม้ก็จะชักนำให้ไม้ท่อนบนหมุนด้วยดังนั้นเมื่อเราผลักมืออิ้วไปเรื่อยๆไม้ทั้งสองท่อนก็จะหมุนเข้าข้างในพร้อมกันเมื่อสอดฝ้ายเข้าไปด้านหน้าไม้ที่หมุนอยู่ก็จะดึงฝ้ายเข้าไปและไปโผล่ออกด้านหลังเมื่อเอาดอกฝ้ายไปสอดเข้าไปไม้ที่หมุนอยู่ก็จะดึงปุยฝ้ายออกไปด้านหลัง ส่วนเมล็ดฝ้ายไม้ท่อนไม่สามารถหมุนเข้าไปได้ก็จะตกอยู่ด้านหน้า เราก็จะแยกปุยฝ้ายออกจากเมล็ด แล้วนำไปเตรียมทำเส้นฝ้ายสำหรับทอเป็นผืนผ้าต่อไป หรือจะเอาไปเตรียมทำนวมผ้าห่มนวม   วิธีการอันนี้เราเรียกว่าอิ้วผ้ายหรือถ้าออกเสียงตามสำเนียงผู้ไทเสียงวรรณยุกต์ของทั้งสองพยางค์จะตรงกับเสียงวรรณยุกต์ของคำว่าพบซึ่งจะสูงกว่าเสียงโทแต่ตำ่กว่าเสียงตรี พูดว่าอิ้ ๊วผ้ ๊ายค่ะ


อิ้ว
            

เมื่อจะอิ้วก็เอาผ้ามาสอดเข้าช่องว่างใต้ไม้กลมดังรูปข้างล่าง

 ส่วนเส้นเชือกฝ้ายที่คาดข้างบนใส่ไว้กันปุยฝ้ายที่อิ้วแล้วติดไม้ขึ้นข้างบนค่ะถ้าฝ้ายหมุนขึ้นข้างบนมากระทบเชือกฝ้ายก็จะตกลงข้างล่างลงบนผ้าที่รองไว้แล้วตกลงในตะกร้า



ขอบคุณที่เข้ามาอ่านค่ะ

[ธิ]

ตอนเด็ก ๆ เคยเห็นย่าทำค่ะ

[สุภัทรา เจติโคตร]

ขอบคุณกำลังใจจากทุกท่านค่ะ

[tuknarak]

งานนี้ถนัดค่ะ