“ใบเสมา เครื่องหมายกำหนดเขตสีมาในพุทธสถาน”

เพื่อนหลายคนคงเคยไปวัดกันนะคะ แล้วเพื่อนๆคงเคยเห็น "ใบเสมา" หลายคนอาจจะมีคำถามว่าใบเสมามีขึ้นเพื่ออะไร วันนี้เราจะเพื่อนๆ ไปหาคำตอบกันคะ

• พระอุโบสถ อุโบสถ หรือโบสถ์ คือ อาคารหรือสถานที่เฉพาะสำหรับพระภิกษุสงฆ์ใช้ทำ “สังฆกรรม” (กิจที่สงฆ์พึงทำ) หมายถึง กิจกรรมทางพระวินัยที่พระสงฆ์ตั้งแต่ ๔ รูปขึ้นไปทำร่วมกัน เช่น การบวช  การกระทำอุโบสถ  สวดปาฏิโมกข์ ปวารณา และให้ผ้ากฐิน เป็นต้น
• การทำสังฆกรรมต้องทำภายในเขตสีมาซึ่งเป็นเขตที่กำหนดขึ้นมา ถ้าหากมีภิกษุล่วงเข้ามาภายในเขตสีมาขณะมีการทำสังฆกรรม ภิกษุรูปนั้นจะต้องเข้าร่วมสังฆกรรม แต่ถ้าภิกษุนั้นไม่ปรารถนาหรือไม่พร้อมที่จะเข้าร่วมทำสังฆกรรมแต่ได้ก้าวล่วงเขตสีมาแล้วจะทำให้สังฆกรรมในครั้งนั้นเป็นโมฆะทันที ด้วยเหตุนี้จึงต้องมีการกำหนดเขตที่ชัดเจนเป็นสัญลักษณ์ระวังไม่ให้ก้าวล่วงเข้าไปในเขต คัมภีร์อรรถกถาได้กล่าวถึงสิ่งหรือวัตถุซึ่งควรใช้เป็นตัวแสดงเขต ๘ ชนิด คือ ภูเขา, ศิลา, ป่าไม้, ต้นไม้, จอมปลวก, หนทาง, แม่น้ำ, และน้ำ วัตถุซึ่งเป็นที่นิยมและพบได้มากที่สุดในปัจจุบัน คือ ศิลา(หิน) โดยจะพบใบเสมาทำจากหินอยู่รอบอุโบสถในวัดต่างๆ 
• ในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ ชุมพร ได้เก็บรักษาใบเสมาหินทราย พบที่วัดประเดิม ตำบลตากแดด อำเภอเมืองชุมพร เป็นใบเสมาที่มีรูปแบบศิลปะในสมัยอยุธยา(พุทธศตวรรษที่ ๒๓) จากการค้นพบใบเสมาแสดงว่าในสมัยอยุธยาภายในวัดประเดิมมีสถาปัตยกรรม คือ อุโบสถ และอาจจะมีสิ่งก่อสร้างอื่นๆ ด้วย แต่สิ่งก่อสร้างเหล่านั้นอาจจะพังหรือถูกรื้อถอนไปแล้ว และได้ค้นพบหลักฐานทางโบราณคีอื่นๆ ในวัดประเดิมและบริเวณใกล้เคียง เช่น เศียรพระพุทธรูป, ชิ้นส่วนพระหัตถ์ของพระพุทธรูป, และแนวกำแพงวัด เป็นต้น ชุมชนวัดประเดิมจึงเป็นชุมชนโบราณที่มีมาตั้งแต่สมัยอยุธยาเป็นอย่างน้อย  

เอกสารอ้างอิง        

- สมคิด จิระทัศนกุล. รู้เรื่อง วัด วิหาร โบสถ์ เจดีย์ พุทธสถาปัตยกรรมไทย. กรุงเทพฯ: มิวเสียมเพรส, ๒๕๕๕.       

- วิสันธนี โพธิสุนธร. พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ ชุมพร. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร, ๒๕๔๒.