แลกเปลี่ยนเรียนรู้การดำเนินงานทันตฯ ในผู้สูงอายุ (4) รวมกลุ่มผู้สูงอายุจัดกิจกรรม (ตอนที่ 2 รพ.แจ้ห่ม)

ตอนแรกที่ทำไป ก็คิดว่าผู้สูงอายุจะคิดไม่ออก ไม่แน่ใจว่าจะเขียน หรือคิดได้หรือไม่นะคะ ก็เตรียมเผื่อไว้แล้วว่า ถ้าคิดไม่ได้จริงๆ ก็อาจจะแนะให้บ้าง แต่ว่าผลที่ได้ เกินความคาดหมาย

คุณหมอธาริณี แสงแก้ว เป็นหมอฟันน้องใหม่ เพิ่งมาทำงานที่ รพ.แจ้ห่มได้ไม่นานนะคะ เมื่อมีโครงการผู้สูงอายุมาลง เธอก็พร้อมที่จะลุย ลองมาฟังคำบอกเล่าของเธอนะคะ ...

ที่ รพ. มีทันตแพทย์ 2 คน ก็เลยช่วยทำโครงการด้วยกัน เราตั้งชื่อโครงการของเราว่า โครงการสุขภาพฟันดีเพื่อผู้สูงวัย วัตถุประสงค์ก็คือ

เพื่อให้แกนนำผู้สูงอายุมีความรู้เรื่องสุขภาพช่องปาก และสามารถนำไปเผยแพร่แก่บุคคลอื่นได้

เพื่อให้เกิดกิจกรรมในการดูแล และเผยแพร่ความรู้เรื่องสุขภาพช่องปาก

กลุ่มเป้าหมาย จะเป็นผู้สูงอายุ ต.แจ้ห่ม 44 คน และ ต.แม่สุก 35 คน (ตอนแรกจะเอาแค่ 30 ค่ะ แต่พอมาวันจริง ผู้สูงอายุบอกว่า อยากมารู้กันมั่ง เลยได้มากกว่าเป้าหมายที่ตั้งไว้)

ชมรมผู้สูงอายุ ต.แจ้ห่ม มีสมาชิกทั้งหมดประมาณ 315 คน มีสมาชิกสมทบ (อายุน้อยกว่า 60) ประมาณ 10 คน เข้ามาร่วมด้วย ประธานชมรมมีอาชีพเดิม รับราชการครู ก่อตั้งชมรม เมื่อ 20 กพ.34 ชมรมตั้งมานานแล้ว และมีความเข้มแข็งมาก

เนื่องจากชมรมอยู่ในเขตเทศบาล จึงได้รับงบฯ สนับสนุนจากเทศบาล เทศบาลจะมีรถรับส่ง เมื่อจะประชุมที่ไหนขอรถจากเทศบาลได้ สถานที่ตั้งคือ วัดที่ ต.แจ้ห่ม และจะเป็นที่ทำการถาวรเพื่อชมรมผู้สูงอายุเฉพาะเลย

ในเรื่องสุขภาพช่องปากที่ชมรมทำมาก่อนหน้านี้ คือ ทุกปีจะเชิญวิทยากรจากเครือข่ายไปให้ความรู้ ทั้งด้านร่างกาย ด้านช่องปากมานานแล้ว

ส่วนชมรมแม่สุก ต.แม่สุกจะเป็นผู้สูงอายุบ้านทุ่งคาน มีสมาชิกทั้งหมด 230 คน ประธานชมรม มีอาชีพก่อนเข้าชมรมเป็นครู สถานที่ตั้งของชมรม คือ วัดทุ่งคานเหมือนกัน แต่ว่าชมรมเพิ่งก่อตั้งเมื่อ 14 สค.47 เพิ่งตั้งไปได้แค่ 1-2 ปี แต่ก็ถือว่าเป็นกลุ่มเป็นก้อน ส่วนกิจกรรมสุขภาพช่องปากยังไม่มีอะไรเลย ทาง รพ. จะมีแต่พยาบาลที่รับผิดชอบในงานสูงอายุเท่านั้น

วิธีการดำเนินงานของพวกเราทันตบุคลากร ก็คือ

ครั้งแรก เราเข้าไปคัดเลือกแกนนำ ประสานงานกับชมรมผู้สูงอายุ

มาถึงก็มีการชี้แจงวัตถุประสงค์ของโครงการ

ให้ความรู้เรื่อง การดูแลสุขภาพช่องปากเล็กๆ น้อยๆ ว่าผู้สูงอายุต้องทำอะไรบ้าง ต้องดูแลอะไรบ้าง การเปลี่ยนแปลงช่องปากเป็นอย่างไร

ทำกิจกรรมกลุ่ม เรื่อง การดำเนินกิจกรรมด้านทันตสุขภาพ มีคำถามง่ายๆ อันแรกถามว่า ท่านจะจัดกิจกรรมอะไรให้ผู้สูงอายุในชมรม และนอกชมรม เพื่อให้มีสุขภาพช่องปากที่ดี ส่วนข้อสอง ถามว่า ท่านจะจัดกิจกรรมอะไรให้ผู้อื่นมีสุขภาพช่องปากที่ดี

ตอนแรกที่ทำไป ก็คิดว่าผู้สูงอายุจะคิดไม่ออก ไม่แน่ใจว่าจะเขียน หรือคิดได้หรือไม่นะคะ ก็เตรียมเผื่อไว้แล้วว่า ถ้าคิดไม่ได้จริงๆ ก็อาจจะแนะให้บ้าง แต่ว่าผลที่ได้ เกินความคาดหมาย พอแบ่งกลุ่มเป็น 3 กลุ่ม จะให้แต่ละกลุ่มมีประธาน เลขาฯ ประธานก็เหมือนกับว่า จะควบคุมคนในกลุ่มให้มีแสดงออก และแสดงความคิดเห็นร่วมกัน พอเขาคิดมาก็ให้เขียนไว้ในกระดาษ ก็มีคุณยายคนหนึ่ง เราคิดว่าเขาจะเขียนไม่ได้ แต่ว่าคุณยายก็เขียนได้สวยกว่าคนอายุน้อยๆ เสียอีก ทึ่งละค่ะ เพราะว่าเขาก็คิดได้

ดูสิคะ เขียนตรงมากค่ะ มีสมุดเป็นไม้บรรทัดค่ะ

เวลานำเสนอมีการให้ตั้งชื่อกลุ่ม และตอนออกมานำเสนอ เขาก็จะมีคนมานำเสนอ ว่า มีใครมาคุยกันบ้าง บางกลุ่มก็ออกมาร้องเพลง เพราะว่าบางกลุ่มก็มีคุณครูอยู่ และนำเสนอว่าจะทำอะไรกัน ... มีบางคนก็มีอายุ 50+ เป็นสมาชิกสมทบ จะมีหลากหลายสไตล์แตกต่างกันไปที่ออกมานำเสนอ

ภาพการนำเสนอค่ะ

กิจกรรมกลุ่ม เขาคิดได้หลากหลายมากค่ะ ตั้งแต่

เขาอยากให้มีการอบรมให้ความรู้ในกลุ่ม

จัดประกวดฟันในกลุ่มผู้สูงอายุ

เปิดโอกาสให้สมาชิกในกลุ่ม ที่มีความรู้เรื่องการดูแลปากและฟันได้ ถ่ายทอดประสบการณ์

จัดให้มีการสาธิตการดูแลรักษาปากและฟันภายในกลุ่ม พร้อมการปฏิบัติจริง

จัดบอร์ดให้ความรู้แก่บุคคลทั่วไปได้อ่าน

แนะนำให้สมาชิกในกลุ่มช่วยเหลือในด้านการให้ความรู้ ในเรื่องการดูแลรักษาปากและฟัน เมื่อมีปัญหาเบื้องต้นกับคนทั่วไป บุตรหลาน และทุกคนในครอบครัว

เดิน หรือปั่นจักรยานออกไปแนะนำผู้สูงอายุ เรื่อง การรักษาฟัน

สาธิต และร่วมกันฝึกการแปรงฟันที่ถูกต้อง

จับคู่กันตรวจฟันให้กัน

พอเราได้กิจกรรมนี้ เราก็บอกทุกชมรมว่า ให้ชมรมช่วยบอกมาเลยว่า จะจัดกิจกรรมยังไง วันไหน เขาก็จะกำหนดมาให้เลยว่า ทำวันไหน และเชิญเราไปเมื่อไร ต่อไปเราก็ไปดำเนินกิจรรมให้กับเขา พร้อมกับได้รับสื่อสนับสนุนจากศูนย์อนามัยฯ เป็นหนังสือ / โปสเตอร์ และจัดส่งไปให้ผู้สูงอายุ ให้งบประมาณไปนิดหน่อยสำหรับจัดทำบอร์ด เขาก็จัดทำเองเลย โดยเราไม่ต้องทำอะไรเลย เขามีการจัดบอร์ดที่หน้าหอประชุม เพื่อให้คนทั่วไปได้ดู

ตอนที่ได้หนังสือความรู้มา เรารู้จักคุณตา ที่เหมือนเป็น Key person ในชมรม ประมาณว่าเขาเป็นครูเก่า เราก็เลยให้หนังสือเขาไป เขาก็จะมีการประชุมบ่อย และมีการออกกำลังกายด้วยกันทุก จันทร์ พุธ ศุกร์ เขาไปอ่านหนังสือของเรา และก็จะมาถ่ายทอดให้กับสมาชิกชมรมฯ เขาก็รับปากว่า จะทำเรื่อยๆ

ความรู้เรื่องการแปรงฟันที่ให้ก็จะมีทั้ง สาธิตการแปรงฟัน และการใช้ไหมขัดฟัน แปรงซอกฟัน แปรงกอเดียว และมีอีกหลายๆ วิธี ที่เป็นการแนะนำ มีการแนะนำการทำความสะอาดฟันเทียม และฟันแท้ สาธิตการแปรงฟัน ย้อมเม็ดสี

ให้ความรู้ โดย ดูว่าเขาตรวจความสะอาดช่องปากยังไง และมานำเสนอ เราก็ดูอีกทีว่า ตรวจเป็นยังไง ถูกหรือไม่ มีการฝึกแปรงฟัน ย้อมเม็ดสีทุกคน

เรามีการบอกผู้สูงอายุไป ว่า ถ้าเขานำไปสอนลูกหลานได้คงจะดี เขาก็จะมีสมุดเขียนบรรยายไว้ว่า วันนี้เขาไปตรวจฟันได้กี่คน ไปตรวจที่ไหนบ้าง บ้านอยู่ที่ไหน และให้คำแนะนำอะไรไปบ้าง

ทึ่งค่ะ มีบันทึกไปให้ความรู้กับใคร วันไหน ที่ไหน เรื่องอะไรด้วยนะคะ

ตอนนี้ยังไม่รู้ว่าจะประสบความสำเร็จหรือเปล่า แต่ที่ได้เห็นนั้น เกินคาด คิดว่า เขาคิดเองทำเอง และก็ยังมีอีกหลายกิจกรรมที่ยังไม่เกิดขึ้น ทาง รพ. ก็จะไปทำอย่างต่อเนื่องต่อไป เพื่อให้ขยับไปให้มากขึ้น

ผู้สูงอายุฟันดี อ.แจ้ห่มค่ะ

ตอนที่ประกวดฟันผู้สูงอายุ ก็ถามเขาว่า จะเอาเมื่อไรดีนะ เขาก็บอกว่าเอาวันที่ 11 สค. ดีไหม เพราะว่าเขาจะทำเกี่ยวกับวันแม่ ก็เลยบอกว่า จะเชิญคนมาเยอะ ก็เลยมีการทำกัน และลงทะเบียนว่า จะมีใครมากันบ้าง และในวันนั้นก็จะมีการทำพิธีวันแม่ ก็จะมีคุณหมอให้ความรู้นิดหน่อย มีการตอบปัญหานิดหน่อย มีการตรวจสุขภาพช่องปากให้คะแนนประกวด ร่วมกันออกกำลังกาย ฝึกบริหารใบหน้า ผู้สูงอายุที่นำไทเก้กเป็นคนนำ และบอกว่าทุกครั้งที่มีการออกกำลังกาย เขาก็จะมีการบริหารใบหน้าด้วย มีการมอบรางวัลฟันดี อันดับ 1, 2 และชมเชย พอได้รางวัลคุณยายคนหนึ่งก็ได้มอบเงินกลับให้กับประธานชมรมไปใช้งานต่อไป

นี่ไงคะ กิจกรรมบริหารใบหน้า

และมีการถ่ายรูปรวบรวมภาพกิจกรรมที่ชมรมได้ทำ เขาก็จะนำไปจัดบอร์ดให้คนทั่วไปได้รู้

ในการทำงานครั้งนี้มีหัวเรี่ยวหัวแรง คือ คุณนันทริกา เลิศเชวงกุล เป็นพยาบาลวิชาชีพ ผู้ประสานงานที่ดูแลในเรื่องผู้สูงอายุ ซึ่งเราได้รับความช่วยเหลือในการประสานงานนี้มาก มาก ช่วยเหลืองานทันตฯ โดยเราไม่ต้องลงไปประสานเอง เพียงแต่บอก เขาก็จะจัดการให้หมด เพราะเขาจะคล่องในเรื่องนี้มาก มีคนรู้จักกันมาก เราก็จะไม่ต้องห่วงเท่าไร โชคดีที่มีท่านนี้ รวมทั้งบุคลากรทันตสาธารณสุข

รวมเรื่อง แลกเปลี่ยนเรียนรู้การดำเนินงานทันตฯ ในผู้สูงอายุ ครั้งที่ 1