หลักปฏิบัติเพื่อการพ้นทุกข์ ๓ (โพธิปักขิยธรรม ๓๗ ประการ)

๒.๑ หลักธรรมเพื่อการบรรลุธรรม

 

หลักธรรมคำสอนของพระผู้มีพระภาคเจ้ามีมากมาย แต่ที่จัดว่าเป็นหลักธรรมสำคัญเพื่อนำไปสู่มรรคผลนั้น ได้แก่ โพธิปักขิยธรรม ซึ่งหมายถึง ธรรมอันเป็นฝักฝ่ายของการตรัสรู้ คือ เกื้อกูลแก่การตรัสรู้ ธรรมที่เกื้อหนุนแก่อริยมรรค โพธิปักขิยธรรม ๓๗ ประการ แบ่งเป็น ๗ หมวด ดังนี้

 

๑.สติปัฏฐาน ๔

๒.สัมมัปปธาน ๔

๓.อิทธิบาท ๔

ูู๔.อินทรีย์ ๕

๕.พละ ๕

๖.โพชฌงค์ ๗

๗.มรรคมีองค์ ๘

 

รวม ๓๗ ประการ จึงเรียกว่า โพธิปักขิยธรรม ๓๗ ประการ ซึ่งในแต่ละหมวดมีความสมบูรณ์ในตัวอยู่แล้ว การปฏิบัติตามธรรมหมวดใดหมวดหนึ่งก็ได้ชื่อว่าปฏิบัติธรรมหมวดอื่น ๆ ด้วย

 

สาเหตุที่ท่านแบ่งไว้เป็น ๗ ประการอย่างนี้้ เป็นเพียงการจำแนกตามเกณฑ์ที่เอามาเป็นกรอบในการพิจารณา เช่นถ้าเอาสติเป็นเกณฑ์ก็เป็นสติปัฏฐาาน ๔ ถ้าเอากำลังในการปฏิบัติเป็นเกณฑ์ก็เป็นพละ ๕ ถ้าเอาองค์แห่งความรู้เป็นเกณฑ์ก็เป็นโพชฌงค์ ๗ ถ้าเอาแนวทางในการปฏิบัติเป็นเกณฑ์ก็เป็นมรรคมีองค์ ๘  เปรียบเสมือมนุษย์เรา ถ้าเราจะแบ่งความเป็นมนุษย์ก็สามารถแบ่งได้หลายอย่างเช่นกัน ถ้าเอาเพศเป็นเกณฑ์ก็มี ๒ คือเพศชายกับเพศหญิง ถ้าเอาอวัยวะเป็นเกณฑ์ก็มี ๓๒ ประการ มี เนื้อ หนัง กระดูก หัวใจ ตับ อาหารเก่า อาหารใหม่ เสลด น้ำเลือด น้ำเหลือง เป็นต้น ถ้าเอาระบบการทำงานของร่างกายก็มี ๗ ประการ เช่น ระบบหายใจ ระบบกล้ามเนื้อ ระบบประสาท ระบบต่อมไร้ท่อ เป็นต้น จะเห็นว่ามนุษย์ในความหมายที่เรารู้จัก สามารถแบ่งส่วนต่าง ๆ ให้เห็นได้ในหลายแง่มุม ในหลักธรรมเพื่อการบรรลุธรรมก็เช่นกัน สามารถแบ่งออกเป็นหลายอย่างเช่นเดียวกัน

 

ความสำคัญของโพธิปักขิยธรรม ที่พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงไว้มีดังนี้

โพธิปักขิยธรรม อันบุคคลเจริญ ทำให้มากแล้วย่อมเป็นไปเพื่อละสังโยชน์ เพื่อถอนอนุสัย เพื่อกำหนดรู้สังสารวัฏอันยืดยาว เพื่อความสิ้นอาสวะ.... และหวังผล ๒ อย่าง คือ อรหัตผลในปัจจุบัน หรือเมื่อยังมีความถือมั่นเหลืออยู่ เป็นพระอนาคามี..