ถอดบทเรียน "บริการด้วยหัวใจ ก้าวไกลถึงชุมชน" (1)

บริการสาธารณสุข เป็นบริการที่เกี่ยวกับชีวิตและเลือดเนื้อของมนุษย์  เป็นบริการเชิงมนุษยธรรม ซึ่งจำเป็นต้องอาศัยคุณธรรมและจริยธรรมเป็น  เครื่องกำกับบริการสาธารณสุข  บริการสาธารณสุขจึงต้องเป็นบริการด้วยหัวใจของความเป็นมนุษย์ คือ มีความรัก ความเมตตา-กรุณา เป็นที่ตั้ง  บุคลากรสาธารณสุข ประชาชน และผู้ป่วยล้วนเป็นเพื่อนร่วมสังคมเดียวกัน ควรมีชีวิตอยู่ด้วยกันอย่างพึ่งพาอาศัย ช่วยเหลือเกื้อกูลกัน มิใช่อยู่เพื่อเอาจากกันให้ได้มากที่สุดเท่าที่จะมากได้

          "การบริการด้วยหัวใจของความเป็นมนุษย์" เป็นคำที่ลึกซึ้งกินใจสำหรับผู้ที่ทำงานด้านการให้บริการ ไม่ว่าจะเป็นงานประเภทใด หากทุกคนได้ทำหน้าที่ด้วยใจรักในงานบริการนั้นๆ เราจะสัมผัสได้ถึงความสุขที่แท้จริง  เริ่มง่ายๆ ด้วยการทักทายปราศรัย "สวัสดีค่ะ/ครับ" ยิ้มให้เป็น  ไม่ใช่เค้นยิ้ม แต่ยิ้มอย่างจริงใจ  ซึ่งบริการด้วยหัวใจความเป็นมนุษย์นั้น ไม่ใช่เรื่องอะไรที่ซับซ้อนหรือยุ่งยากหรือต้องให้บริการที่เหนือความคาดหวัง เพียงให้บริการตามความคาดหวังของผู้มารับบริการ  จะนึกถึงความต้องการ ความหวัง ของคนอื่นเสมอ เป็นความเมตตา ความรักที่ผู้ให้บริการคิดที่จะให้คนไข้อย่างแท้จริง  และต้องเป็นบริการที่มีชีวิต ไม่ใช่บริการที่ไม่มีชีวิตเสมือนเครื่องจักรที่ไม่สามารถสนองความคาดหวังขั้นต่ำของผู้มารับบริการได้ ที่สำคัญอีกประการหนึ่งก็คือว่า คนที่ให้บริการด้วยหัวใจความเป็นมนุษย์นั้น เขาไม่ต้องการรางวัลอะไรมากมายเป็นการตอบแทน แต่สิ่งที่เขาต้องการ คือ การยอมรับหรือการรับรู้ของเพื่อนร่วมงานต่อการกระทำของเขา แม้ว่าบางครั้งเขาจะต้องเสียสละบ้างก็ตาม

          การทำงานในชุมชน ต้องมีความรู้ในเรื่องของชุมชนอย่างลึกซึ้ง มีคุณธรรม มีความอดทน มีความอดกลั้น และมีความเพียรในการทำงานกับประชาชนให้เขาเห็นในศักยภาพเขาและจุดอ่อนของชุมชนให้ได้  การทำงานร่วมกับชุมชน ก่อให้เกิดการเรียนรู้อย่างมหาศาล เห็นคุณค่าของงานที่ทำ  ชุมชุนไม่ได้มีความหมายแคบแค่ในโรงพยาบาลเท่านั้น  ชุมชนในความหมายด้านสาธารณสุขในระบบสุขที่ต้องทำงานร่วมกันเสมอนั่นคือ “บวร” บ้าน วัด  โรงเรียน  โรงงาน  สถานบริการด้านสาธารณสุขทั้งภาครัฐและเอกชน   รวมถึง  องค์กรหรือภาคีต่างๆที่มีส่วนได้ส่วนเสีย  ดังนั้นการทำงานร่วมกับชุมชน  จึงต้องเป็นการทำงานที่เชื่อมต่อกันอย่างไร้รอยต่อ นั่นหมายความถึง ทั้งภายในโรงพยาบาลเองซึ่งไม่แยกส่วน ไม่มีเขา ไม่มีเรา ไม่มีช่องว่างระหว่าง โรงพยาบาลชุมชน โรงพยาบาลจังหวัด หรือสถานีอนามัย  จะเป็นระบบบริการที่เป็น "หนึ่งเดียว"  ซึ่งระบบสุขภาพที่ไร้รอยต่อ จึงหมายความถึงระบบสุขภาพที่เนียนเข้าไปทั้งความไร้รอยต่อระหว่างผู้ให้บริการและผู้รับบริการ ไม่สามรถแยกตัวเราออกมาจากคนไข้ได้ ไม่สามารถแยกองค์กรออกมาจากชุมชนหรือ หน่วยงานอื่นได้ จึงต้องมองออกไปแสวงหาความร่วมมือรอบตัว เอื้อมมือไปหาผู้ให้บริการที่อยู่ต้นทาง เอื้อมมือไปหาผู้ที่เราต้องการส่งคนไข้ไปรักษาต่อ  หรือเอื้อมมือไปหาความร่วมมือกับชุมชน

          สถานบริการด้านสาธารณุขแต่ละสถานบริการล้วนให้ความสำคัญในการจัดบริการที่มีการใช้มิติจิตใจและมิติจิตวิญญาณในการดูแลผู้ป่วย  ควบคู่กับการให้ความสำคัญในเรื่องราวของชีวิต  ธรรมชาติ  วัฒนธรรม  ประเพณี  และสิ่งแวดล้อม  ในการดูแลผู้ป่วยให้มีความสมดุลกันทั้งทางด้านร่างกายและจิตใจ

          จากการพัฒนาคุณภาพบริการและการจัดการ  การให้บริการแบบไร้รอยต่อจึงเกิดขึ้น  การดูแลผู้ป่วยไม่เพียงแต่ในโรงพยาบาลเท่านั้น  หากแต่ทุกย่างก้าว  ทุกช่วงเวลาของชีวิตที่เกิดและดับ  ตั้งแต่บ้านมาถึงโรงพยาบาล  และจากโรงพยาบาลถึงชุมชน  ซึ่งแต่ละสถานบริการต่างมีกลยุทธ์และกลวิธีในการจัดบริการที่แตกต่างกันไปตามบริบท หรือวัฒนธรรมประเพณี  ความเชื่อและศรัทธาของแต่พื้นที่  จากการได้เรียนรู้ผ่านการอ่านเรื่องราวการพัฒนาคุณภาพของแต่ละโรงพยาบาลพอสรุป “การบริการด้วยหัวใจ  ก้าวไกลถึงชุมชน”  ได้ดังนี้

        ด้านบุคลากรหรือตัวเจ้าหน้าที่เอง  ก็มีความตั้งใจและมุ่งในการให้บริการด้วยหัวใจ  โดยไม่หวั่นไหวต่ออุปสรรคและขวากหนาม  ใช้จิตวิญญาณแห่งการเป็นผู้ให้  ด้วยความรักและเมตตา ในการดูแลผู้ป่วย  อย่างเช่น เภสัชกรแกะดำ 

ที่หลายคนคิดว่าชอบทำอะไรที่ผิดแผกไปจากคนอื่น หรือเจ้าตัวคิดเช่นนั้นหรือไม่ก็ตาม  ได้มุ่งมั่นและตั้งใจทำงานตามที่ตนคิดว่าไม่เหมือนใคร  จึงเรียกตัวเอง  เภสัชกรแกะดำ  แห่ง รพ.อุบลรัตน์ ที่ให้บริการด้วยหัวใจอย่างแท้จริง ด้วยการสร้างศรัทธาในตนเองทำงานด้วยใจตามที่ใจอยากทำไม่ต้องมีใครสั่ง   แม้งานจะหนัก  เงินจะน้อย  บางครั้งไม่ได้รับการสนับสนุนด้านงบประมาณ  หรือยานพาหนะ  อีกทั้งเวลาก็มีน้อย  แต่นั่นไม่ใช่อุปสรรคและไม่ได้ยอมแพ้แต่อย่างใด เพราะถือว่า ได้ทำบุญ  ทำความดี  เพราะงานคือความดีที่หล่อเลี้ยงชีวิต และงานที่ทำนั้นมีคุณค่า ยิ่งนัก ซึ่งการทำงานในชุมชนนั้นนอกจากได้เยียวยากายเขาแล้วยังได้เยียวยาใจเราด้วยเนื่องจากได้ไปเห็นความทุกข์ยากลำบากของผู้ป่วยในชุมชน  ทำให้เกิดไฟในการทำงานมากขึ้น   งานที่ทำไม่เพียงแต่จ่ายยาให้ผู้ป่วยเท่านั้น  หากแต่ได้ใช้วิชาชีพเภสัชกรในการดูแลผู้ป่วย  ออกเยี่ยมบ้านผู้ป่วยในเวลาราษฎร  ในพื้นที่ของราษฎร  แม้จะเหนื่อยกายแต่สุขใจ  ใกล้ชิดกับประชาชนดุจญาติมิตร  เป็นทั้งหมอยา  หมออนามัย  นักกายภาพบำบัด  นักโภชนาการ ควบคู่ไปในตัวแบบ all in one  มีผู้ป่วยหนักในมือรายหลาย  หลายรายดีขึ้น  รายหลายก็จากลากันไป  แต่ด้วยอุดมการณ์  ศรัทธา  ใจที่ตั้งมั่น  เภสัชกรแกะดำยังคงทำงานบริบาล และปฐมภูมิต่อไป

        อีกคนหนึ่งที่จะขอกล่าวคือ "พยาบาลไร้หมวก"   ซึ่งหลายคนคงเคยได้รับทราบเรื่องราวของเธอ  เธอเขียนหนังสือ พยาบาลไร้หมวก ที่ใช้นามปากกาว่า หยดน้ำ  แต่ถ้าถามว่าพยาบาลไร้หมวกคือใคร  หลายคนบอกได้ว่าเธอคือ  คุณเพ็ญลักขณา  ขำเลิศ  ไม่เพียงแต่ทำงานด้วยใจเท่านั้นเรียกว่าเธอทำงานแบบอุทิศตนให้กับชุมชน  ที่การทำงานของเธอเหมือนการปฏิบัติธรรม  เธอกล่าวว่า “ ถ้าการทำงานของฉันทุกวัน  คือการเจริญเมตตา ฉันรู้สึกภูมิใจมากที่ทุกวันนี้ได้ทำงานที่รัก กับคนไข้ ที่เปรียบเสมือนญาติ ด้วยความเมตตาทุกวัน  ถึงแม้ชีวิตจะจบในเร็ววันฉันก็พร้อมที่จะไป  แต่เมื่อชีวิตยังไม่จบ ฉันก็พร้อมที่จะทำหน้าที่ ที่ฉันรักได้แก่ เป็นลุกที่ดี  เป็นแม่ที่ดี เป็นพยาบาลที่มีโอกาสทำความดี สำหรับชีวิตฉันในชาตินี้ฉันเพียงพอแล้วกับการได้เกิดมาพบผู้คนมากมายโดยเฉพาะ กัลยาณมิตร ทุกคน "

    ซึ่งงานที่เธอทำแบบปิดทองหลังพระนี้  ได้รับการกล่าวขานจากคนไข้รายแล้วรายเล่า จนทำให้เธอได้มีโอกาสรับรางวัลที่สำคัญมากมาย เช่น รางวัลผู้ให้บริการมิตรภาพดีเด่นของนายแพทย์ สงวน นิยารัมภ์พงศ์ รางวัล เพชรกาสะลอง พยาบาลดีเด่นประเภทปฏิบัติงานในชุมชน รางวัลคนดีศรีแผ่นดิน และอื่นๆมากมาย 

บันทึกที่เกี่ยวข้อง

http://gotoknow.org/blog/primarycarerx/321670    อย่ารีบหมดหวังกับคนไข้  อย่าสิ้นศรัทธาในตนเอง

http://gotoknow.org/blog/primarycarerx/369079?refresh_cache=true  ความลำบากของงานเยี่ยมบ้าน

http://gotoknow.org/blog/frxbaby/385411  ช่วยชีวิตนายตรีภพ ไตวายระยะสุดท้าย Reality Show

http://gotoknow.org/blog/primarycarerx/308361  การเตรียมตัวไปลุยชุมชน

http://gotoknow.org/blog/primarycarerx/302393  เภสัชกร เยี่ยมบ้านไปทำอะไร??

http://gotoknow.org/blog/primarycarerx/303036  ตาก็บอด ไตก็วาย แม้ไร้บ้าน แต่ไม่ขาดรอยยิ้มและความสุข

http://gotoknow.org/blog/primarycarerx/402783  น้องเภสัชทำผมเกือบร้องไห้ครับ

http://gotoknow.org/blog/primarycarerx/316189  ทำงานชุมชนหน้านาเกี่ยวข้าว

http://gotoknow.org/blog/shaduangsa/386936  พยาบาลที่ไร้หมวก  แต่ไม่ไร้ใจ 

[บุษรา]

• สวัสดีค่ะ
• บุษราแวะมาทักทายหลังจากห่างหายกันไปนานมาก ๆ พี่น้ำชาคงสบายดีนะค่ะ ส่วนบุษราสบายดีค่ะ
• "การบริการด้วยหัวใจ" ได้ยินประโยคนี้ทีไร อบอุ่นหัวใจอย่างบอกไม่ถูก.....
• ขอบคุณค่ะ

                               

[นาง...มณีวรรณ ตั้งขจรศักดิ์]

เรื่องราวที่พูดถึงได้เคยอ่านบ้างแล้วหลายบันทึก  ทราบถึงการทำงานเพื่อชุมชนด้วยหัวใจจริงๆ

แค่บันทึกแรกก็เยี่ยมแล้วคิดว่าคงมีบันทึกต่อไปใช่ไหมคะ

จะคอยติดตามค่ะ เชียร์ๆๆ

[อิงจันทร์ บ้านกลอนไฉไล]

ถ้าใช้ภาษาวัยรุ่นก็ต้องบอกว่า " โอ...ค่ะ" (โอเค)

คือว่า พี่อิงเอง ไม่ถนัดเรื่องการถอดบทเรียน ก็พยายามติดตามอ่านของทุกกลุ่มค่ะ

ใช่บ้าง ไม่ใช่บ้าง แต่ก็ให้กำลังใจทุกกลุ่มค่ะ 

สำหรับบันทึกนี้ อ่านแล้ว พิจารณาแล้ว  ขอบอกว่า นี่แหละ "ใช่เลย"ค่ะ

เป็นคำพูดของเราเอง ในส่วนที่เราเอาข้อความของเขามา ก็ใส่ไว้ในเครื่องหมายคำพูด

ดูเป็นวิชาการดีค่ะ  ขอบคุณค่ะ ที่ให้ตัวอย่างในการถอดบทเรียนสำหรับอิงจันทร์

[namsha]

สวัสดีค่ะ น้องนก บุษรา

สบายดีค่ะ  ทุกคนทางโน้นคงสบายดีเช่นกันนะคะ 

ขอบคุณน้องนกนะคะที่แวะมา  เป็นกำลังใจกันอย่างดี

[namsha]

สวัสดีค่ะพี่นาง นาง...มณีวรรณ ตั้งขจรศักดิ์

ใช่เลยค่ะพี่นางยังมีอีก  วันนี้วันสุดท้ายแล้วซินะสำหรับการบ้าน 

ขอบคุณค่ะพี่นางสำหรับกำลังใจ

สงกรานต์นี้หยุดยาวไปเที่ยวไหนคะ  ขอให้มีความสุขมากๆนะคะพี่ 

[namsha]

ขอบคุณค่ะ  อิงจันทร์ บ้านกลอนไฉไล

ตายละ หนูติดวิชาการไปรึเปล่าคะเนี่ย  อิอ

คำชมจากคุณครู  เป็นกำลังใจอย่างดีสำหรับหนูเลยค่ะ

มีความสุขวันปีใหม่ไทยนะคะคุณครู

[กานดาน้ำมันมะพร้าว]

คิดถึงนะคะ

[namsha]

ขอบคุณค่ะ พี่ กานดา น้ำมันมะพร้าว

และสวัสดีปีใหม่ไทย  มีความสุขมากๆนะคะพี่

[♥.`๏'-พร ทั้ง หล้า`๏'- ♥]

เย้....... lady ของเราสุดยอดมากๆ ค่ะ

สุขสันต์วันสงกรานต์ ค่า

[namsha]

เย้ๆ  หัวหน้าทีมเรามาให้กำลังใจกันแล้ว

ขอบคุณค่ะ  อ.♥paula .`๏'- ที่ปรึกษาตัวน้อย.`๏'-