๗๒๗.กลุ่มคนปลูกผักกินได้ : ปลูกผักแล้วได้อะไร (๑๒)


อาจารย์Handyและ หนานเกียรติ  กับความสุขคนละแบบ

 

            อาจารย์Handyและ หนานเกียรติ  ไม่ได้ใส่คำสำคัญของคำว่า  ”คนปลูกผัก” แต่ฉันเคยอ่านบันทึก จึงต้องตระเวนหาบันทึกของทั้งสองท่าน  ซึ่งบันทึกของอาจารย์Handy เป็นบล็อกรวม หาค่อนข้างยาก และอาจได้มาไม่ครบ  ส่วนบันทึกของหนานเกียรติ  อยู่ในบล็อกเฌวา  จึงหาได้สะดวก 

       “กล้วยนำว้า” น้ำใจแบบกล้วยกล้วย   นำความสุขที่มีคุณค่าทางใจมาให้อาจารย์ Handy ด้วยการแบ่งปันให้กับนกกาบินมาโฉบจิกกิน  และแจกจ่ายเพื่อนบ้าน ทำให้อิ่มใจกับ “รอยยิ้ม” ของผู้รับ 

 

         วิถีความเป็นไทยแท้  เกิดขึ้นได้ทุกหนทุกแห่ง  แม้ว่าสังคมจะเปลี่ยนแปลงไป  ส่งผลให้ผู้คนปากอ้า  ไม่ทันจะงับ  จะกัดแทะ  แถมเท้าก็ไม่มีเรี่ยวแรงที่จะถีบจะยัน  เพราะการแก่งแย่งแข่งขันกันในสังคมสูงมาก  หากเราเข้าถึงและลดละอัตตาในตัวเอง  จะทำให้เราพบความจริงที่ละเอียดอ่อน งดงาม หลงเหลือความเป็นวิถีไทยให้เห็นเสมอ    เพราะคนไทยมีคุณลักษณะมีเมตตา เอื้ออาทร  และยิ้มแย้มแจ่มใส  เช่นที่สังคมแห่งหนึ่งของอำเภอไชยา สุราษฏร์ธานี  และยังมีอีกมากมายในสังคมประเทศไทย

 

        เรื่องกล้วย  ทำให้ฉันต้องย้อนอดีตในวัยละอ่อนอีกเช่นกันที่บ้านคุณย่าอยู่ใกล้กับตลาดกิตติกร   ยามเช้าจะมีแม่ค้านำผักพื้นบ้าน และผัก ผลไม้มาขาย  คุณย่าจะพาหลาน ๆ ออกไปตลาดสด  จับจ่ายใช้สอยและซื้อกล้วยหลายหวีและบอกกับแม่ค้าว่า “บ้านฉันมีหลานหลายคน  ซื้อกล้วยน้ำว้านี่แหละ  ไปแขวนไว้ให้พวกมันกินเล่นยามหิว”  ฉันยังแอบไม่พอใจที่คุณย่าขี้ตระหนี่ตังค์ไม่ยอมซื้ออย่างอื่นให้กิน  พอมาถึงบ้านยังต้องพูดอบรมสั่งสอนอีกว่า “กินกล้วยน้ำว้านี่แหละทำให้ร่างกายแข็งแรง”  ฉันก็เชื่อบ้างและไม่เชื่อบ้าง แต่ก็ติดทานกล้วยน้ำว้ามาจนเดี๋ยวนี้ 

 

        ส่วนบ้านคุณยายอยู่ตำบลบ้านนอก  หากเสียตังค์ซื้อกล้วยถือว่าเป็นเรื่องน่าอาย  เพราะทุกบ้านมีต้นกล้วย  มีสวนกล้วยเอง  เวลาไปบ้านคุณยายจะได้กินข้าวต้มมัดไส้กล้วย  ขนมกล้วยห่อใบตอง  ขากลับแถมให้มาทำบวชชีที่บ้านอีกด้วย 

 

        ปัจจุบันกล้วยน้ำว้า   หากซื้อที่ตลาดบางแห่งแทบจะนับลูกขาย  ตกหวีละ    ๒๐ ถึง ๓๐ บาท   วันก่อนฉันไปทานกล้วยบวชชี  ราคาถ้วยละ ๑๒  บาท  มีกล้วยอยู่เพียง  ๕ ชิ้นประมาณ ๑ ลูก  และอีกเศษ ๑ ส่วน ๔

         คิดคำนวณดูแล้ว  กล้วยน้ำว้า ๕ ผล  สามารถทำกล้วยบวชชีได้ถึง  ๔  ถ้วย  ราคาถ้วยละ ๑๒  บาท  ขายได้เงิน ๔๘ บาท  รวมน้ำตาลและมะพร้าวเจือจางกว่าเดิม    แต่อีกมุมมอง  ฉันไม่แน่ใจว่าคนปลูกกล้วยจะขายวัตถุดิบได้ราคาสูงขึ้นไหม 

 

        มีร้านกล้วยแขกที่เปิดขายมาตั้งแต่ไหนไม่ทราบ  ฉันเห็นเขาขายมาตั้งแต่ฉันเป็นเด็กตัวเล็ก ๆ สมัยก่อนชิ้นละ ๑ บาทนับว่าแพง  ปัจจุบันหากเราไปซื้อ ๒๐ หรือ ๓๐  บาท   เขาจะไม่สนใจขายให้   เพราะได้น้อยเสียเวลาบรรจุถุง   ฉันเคยพาเพื่อนจากเชียงใหม่ไปซื้อเมื่อไม่นานมานี้  ๕๐  บาท  ได้  ๑๕  ชิ้นเท่านั้น  เพื่อนบอกว่าอร่อยสมราคา   แต่ฉันคิดว่ามันแพงเกินไป

 

         ฉันเป็นคนเมืองกล้วยนี่นา “กล้วยน้ำว้าพันธุ์มะลิอ่อง” ของบ้านเกาะคู  อำเภอบางกระทุ่ม พิษณุโลก และทำเป็นกล้วยตากจนมีชื่อเสียง เลื่องลือติดเป็นหนึ่งในวลีกลุ่มคำขวัญเมืองพิษณุโลก   เรื่องกล้วย ๆ อาจจะไม่ใช่กล้วยเสียแล้วก็ได้เพราะมันมีความสำคัญมากมาย

 

         “ยอดมะกอก”  ครั้นอาจารย์ Handy  จะเก็บมาทานเองก็คงได้สักยอดสองยอดเท่านั้น   ครั้งหนึ่งอาจารย์เคยเด็ดมาล้างแล้วเอาไปให้ร้านข้าวแกงหน้าบ้าน   พอเดินผ่านไปเห็นเขาเอาไปให้ลูกค้าของเขากินต่ออีก  ทำให้อาจารย์ยังจำความสุขวันนั้นได้ดี 

           “วันนี้เด็ดยอดงามๆ มาล้างน้ำให้สะอาดแล้วก็เอาไปฝากที่ร้านข้าวแกงอีกเช่นเคย”   ความงดงามอยู่ในถ้อยคำข้างบนนี้

 

          แบบอย่างของการให้ด้วยใจที่บริสุทธิ์  ความงดงามของผู้ให้  เพราะของที่นำไปให้คนอื่นต้องดี และสะอาด  ทานแล้วไม่เป็นพิษภัย “ความรู้สึก” ที่ถ่ายทอดผ่านบันทึกคนอ่านก็มีความสุขไปด้วย  เป็นผลพลอยได้ของการเป็นผู้รับทางอ้อม 

 

        “ยอดมะกอก” เป็นผักพื้นบ้านที่มีราคาเอาการ  อย่างน้อยกำละ ๕ บาทจะมีวางขายอยู่หรือไม่   เพราะอะไร ๆ มันก็เป็นราคาไปหมด   ภูมิปัญญาบอกว่าให้สังเกตยอดมะกอก  หากยอดสีแดงรสชาติจะเฝื่อนและเปรี้ยวมันน้อยกว่ายอดสีเขียว   นิยมนำมาทานกับน้ำพริกหรือลาบปลาดุก 

 

         หากคิดดูแล้ว  เมื่อมีความจำเป็นและชีวิตต้องการ  แม้ว่าจะแพงแค่ไหนก็ต้องซื้อ  ซื้อด้วยเงินนี่แหละ   อย่างเช่นบางประเทศเขายังมีการซื้อขายประชาธิปไตยกันเลย   ประเทศไหนกันหนา

 

          “เหรียง” หลักสูตรของศูนย์การเรียนรู้  เป็นความฝันของอาจารย์ Handy ที่จะพัฒนาฟื้นฟูให้เป็นแหล่งเรียนรู้   อันจะทำให้ชีวิตมีความปกติสุขทั้งฝ่ายกายและจิตวิญญาณ  จากแรงบันดาลใจในวัยละอ่อน  ที่อาจารย์เคยมีหน้าที่ช่วยคุณพ่อสับเม็ดเหรียงเพื่อเตรียมเพาะพันธุ์  และได้รับความรู้เพิ่มเติมจากพ่อครูบาสุทธินันท์และดร.แสวง รวยสูงเนิน  ในแนวทางเลือกใหม่ เช่นการขัด การต้มเม็ดเหรียงก่อนเพาะ จึงมีความตั้งใจว่า “จะต้องเพาะเม็ดเหรียงให้ได้   รวมทั้งการหาวิธีการทำให้ต้นกล้าเหรียงที่มีกิ่งเป็นสะตอ  และเพิ่มเมนูอาหารจากลูกเหรียงที่แปลกใหม่"

 

           อาจารย์มีความตั้งใจที่จะตอบแทน  รับใช้ชุมชนและสังคมด้วยจิตวิญญาณของการเป็นผู้ให้  โดยนำความรู้ความสามารถที่มีอยู่จากประสบการณ์เดิม   ที่สอดคล้องกับสภาพบริบทท้องถิ่น  ทรัพยากรและตัวปัจจัยสนับสนุนที่มีอยู่   ผู้ที่อ่านบันทึกของอาจารย์จะเกิดแรงบันดาลใจและอาจต่อยอดความรู้จากพื้นฐานได้อีกมากมาย 

 

           นักปราชญ์ท่านหนึ่งบอกว่า "คนดีคือคนสร้างแรงบันดาลใจให้กับผู้อื่น  คนดีคือคนที่มีส่วนร่วมผลักดันให้ผู้อื่นเกิดแรงบันดาลและมีพลังใจ”  ฉันอ่านไปเขียนไป  ทำให้ฉันมีพลังใจมากมายที่คิดจะทำสิ่งเล็กน้อยอันเป็นประโยชน์ต่อสังคมบ้าง  อย่างน้อยก็เกิดสำนึกดีในหัวใจ

 

          “ทุกๆเช้า-สาย แต่บางทีก็ลากยาวไปเลยเที่ยงวันก็มี ผมจะย่ำอยู่ในสวนพืชผักที่ปลูกไว้รอบบ้าน ดูแล ช่วยเหลือ ทำค้างถั่วฝักยาว บวบ น้ำเต้า ที่คนปลูก ปลูกไม่หยุด แถมด้วยการดูแล ย้ายกล้า ปลูกเสริม บำรุงรักษา มะรุม มะขาม ต้นบุก ให้เขามีความเป็นอยู่ที่ดี”  ความสุขจากใจที่เปิดเผยได้  อาจารย์ถ่ายทอดผ่านบันทึก

 

          คุณค่าทางจิตใจ  ที่ไม่อาจบรรยายเสริมเติมแต่ง  ให้กับความรู้สึกของผู้ที่เป็นเจ้าของได้  และทุกท่านที่เข้ามาอ่านก็จะรู้สึกเป็นสุขไปด้วย  นอกจากการแลกเปลี่ยนเรียนรู้แล้ว  ยังเป็นการสร้างบรรยากาศที่มีเสน่ห์ให้แก่บันทึกอีกด้วย

 

             คุณหนานเกียรติ  มีบันทึกปลูกผัก  เกี่ยวกับการเลี้ยงดูลูกสาวจอมแก่น “เฌวา”  ลูกสาวสุดเลิฟคนเดียวนี้ เริ่มแรกด้วย

 

         "การปลูกข้าว" โดยใช้วงท่อซีเมนต์   เป็นพื้นที่ปลูกข้าว  ตามแนวคิดของ ดร.แสวง  รวยสูงเนิน “ไม่ไถ ไม่ดำ”  ซึ่งใช้เมล็ดพันธุ์เป็นข้าวสาร 

 

         บางคนที่คิดไม่ทันอาจจะเข้าใจว่า เป็นคนบ้าบอคิดแปลก ๆ  และมันเป็นไปไม่ได้   แต่คุณหนานเกียรติ  ได้ให้ลูกสาวแสนรัก แสนซน  คนนี้เป็นผู้ตอบโจทย์  โดยถือว่าเป็นการเรียนรู้แต่เยาวัย 

 

           หลังจากเฝ้าดู เช้าและเย็น อย่างใจจดใจจ่อ และได้พบว่า ต้นข้าวงอกออกจากเมล็ดเพียง ๖ ต้น  ในเวลา ๔ วัน และยังมีเมล็ดข้าวบางเมล็ดมีราขึ้น  อาจเป็นเพราะความชื้น หรือดินก็ได้

 

         หลายปีมาแล้ว  ฉันได้มีโอกาสไปนำเสนองานวิจัยของ สกว ทำให้ได้รับความรู้จากนักวิชาการการเกษตรท่านหนึ่งบอกว่า “ข้าวสารงอกเป็นลำต้นได้ โดยเลือกข้าวเปลือกพันธุ์ดี  ค่อย ๆ แกะเปลือกออกแต่พยายามอย่าให้จมูกข้าวหลุด  นำไปเพาะพันธุ์หรือปลูกได้

 

           นอกจากนี้ คุณหนานเกียรติ  มีเรื่องกล้วย ๆ มาเล่าอีกเหมือนกัน ที่ได้เห็นว่าต้นกล้วย แตกหน่อออกกอได้กล้วย กินเองไม่หวาดไม่ไหว ต้องแบ่งปันให้เพื่อนบ้าน   และที่สำคัญทำให้ลูกสาวชอบกล้วยน้ำว้าด้วย 

 

           ถึงกับเน้นย้ำในบันทึกว่า "บ้านอยู่ในเขต กทม."  เพื่อยืนยันในความเอื้ออาทร  และมีน้ำใจไมตรี แบ่งปัน  อันแสดงความรัก ความสามัคคีตามแบบฉบับวิถีไทยดั้งเดิมยังหาได้เสมอแม้ใน กทม.

 

          พื้นที่ในบ้านมีที่ว่างสำหรับต้นไม้หลากหลาย  ที่เป็นทั้งไม้ผลและพืชสวนครัวต้นมะเขือพวง  พริก และพืชผักอื่น ๆ ด้วยการที่จะปลูกลูกสาวให้รักการปลูกต้นไม้แต่ขาดวัสดุสำคัญคือดินเพื่อไปปลูกผักบุ้ง

 

         “ผมไม่เคยคิดว่าชาตินี้จะต้องซื้อดิน ๒๐๐ บาท ไปปลูกผักบุ้ง  พ่อ แม่ ปู่ ย่า ตา ยาย โคตรเหง้า วงศ์วานว่านเครือผมก็คงคิดเช่นเดียวกัน” บ่นออกมาดัง ๆ ผ่านบันทึก

 

          เป็นความรู้สึกที่บาดลึก  ฉันอยู่บ้านนอกยังต้องซื้อดินเหมือนกัน  ดินเหนียวที่ใคร ๆ บอกว่าอยู่ในท้องนาหาง่าย  ก็ยังต้องซื้อสำหรับนำมาปลูกบัว  และนอกจากนี้คุณภาพของดินก็ไม่สมกับเงินที่ต้องจ่ายแม้แต่น้อยเลย  หมายถึงการเอารัดเอาเปรียบ  การขาดคุณธรรมจริยธรรมของผู้ประกอบการ 

 

          เมื่อเราเป็นคนไทยคนหนึ่ง  หน้าที่ของเราคือความเป็นพลเมืองดี  เราควรร่วมมือกันสร้างสรรค์สังคมหรือพัฒนาสังคมเล็ก ๆ ของเรา  นับตั้งแต่สถาบันครอบครัวออกไป   เพื่อให้ทุกคนมีสำนึกจิตสาธารณะ  มีความตระหนักในการประกอบอาชีพอย่างสัตย์ซื่อ

 

          การศึกษาคือการลงทุน  หรือการศึกษาคือชีวิต  คงไม่เลี่ยนถึงกับอยากจะอาเจียนวันละ ๓ เวลา  หรือว่าบรมโบราณจนเกินไป นึกถึงคำพูดของ “ป้าจุ๋มประกาศไว้ที่สวนป่าฯว่าในโลกนี้ไม่มีสิ่งใดได้มาอย่างง่ายดาย” ท่าจะจริง

 

          สังคมได้เยินยอกันหนาหูหนาตาว่า  แม้แต่เสียงเขายังซื้อยังขายกันอย่างปิดไม่มิด  "ซื้อร้องเพลงเพื่อการกุศล"  ไง อยากร้องเพลงก็จ่าย แถมบางเพลงอยากฟังก็ต้องจ่าย   ถ้าอายเพราะหน้าบาง  ก็ไปแอบซื้อขายในคืนที่หมาไม่หอนก็ได้นี่  บางครั้งเงินต้องจ่ายเมื่อคราวจำเป็นหรือจ่ายเพื่อ "ป้องกันศักดิ์ศรี"  ก็นับว่าเป็นการเหมาะสมแล้ว

 

            บทสวดภาวนาสำหรับพุทธศาสนิกชนร่วมสมัย  ของหลวงปู่ติช นัท ฮันห์ ว่า “การอยู่กับธรรมชาติ   เป็นการฝึกภาวนา  กับลมหายใจ และมีความเข้าใจถึงธรรมชาติ   แห่งการโยงใยถึงกันของสรรพสิ่ง

 

            ทุกความคิดทุกการกระทำ  ภายใต้ดวงอาทิตย์  ถ้ามีสติอยู่ตลอดเวลานับว่ามีความศักดิ์สิทธิ์  เมื่อเป็นเช่นนี้ย่อมไม่มีข้อขีดคั่น  ระหว่างความศักดิ์สิทธิ์กับความสามานย์

 

        ไม่ว่าเราจะทำอะไรก็ตาม หากเราเกิดความยินดี  อย่างมีความสุขทุกขณะ  นับว่าวิเศษแท้

 

ที่มา : Present  Moment Wonderful Moment  Mindfulness  Verses  for  Daily  Living

 

หมายเลขบันทึก: 434488เขียนเมื่อ 7 เมษายน 2011 17:04 น. ()แก้ไขเมื่อ 11 ธันวาคม 2012 13:40 น. ()สัญญาอนุญาต: ครีเอทีฟคอมมอนส์แบบ แสดงที่มา-ไม่ใช้เพื่อการค้า-อนุญาตแบบเดียวกันจำนวนที่อ่านจำนวนที่อ่าน:


ความเห็น (24)

กินยาบ้ามาหรือพี่ อะไรจะขยันขนาดนี้......

พักก่อนก็ได้..........พี่จ๋า.........................

✿อุ้มบุญ✿ รู้สึกผิดยังงัยก็ไม่รู้..............

สวัสดีครับเกลอ

เกลอ ถอดมารวมไว้หลายเรื่อง

เคยปลูกถั่วที่เกลอให้มา แต่ไม่งามอย่างที่เกลอปลูก คงไม่ถึงปุ๋ย

ขอบคุณค่ะ..พี่ใหญ่กำลังเสพติดบันทึกถอดบทเรียนของ น้องคิม..เปรียบดั่งความเห็นของ น้องอุ้มบุญ..^Q^...เขาเรียกว่า เขียนแบบ " เช้าใจ และเข้าถึง "

พี่คิมครับ

เพิ่งได้อ่านละเอียดก็บันทึกนี้แหละ
สุดยอดเลย ได้ทั้งบทเรียนจากบันทึกและต่อยอดด้วยเรื่องเล่าของตัวเอง เยี่ยมสุด ๆ 
เป็นการถอดบทเรียนที่นอกกรอบไร้กระบวนท่า แต่น่าอ่านที่สุดเลยครับพี่
คะแนนเต็ม ๑๐ ผมให้ ๑๑ ครับ ฮิ ฮิ... 

 

วันนี้ได้ตามอ่าน....อย่างที่ไม่เคยทำมาก่อนเลย

เห็นด้วยอย่างยิ่งแบบคุณหนานเกียรติค่ะ 

ทุกหน้ามีบทสรุปน่าติดตาม....ยอดเยี่ยม จริงๆ

อยาก กด like และให้ดาวร้อยดวง

ขอบคุณค่ะ

พี่มาเรียนรู้การถอดบทเรียนแบบเข้าถึงของน้องครูคิม

ทั้งกล้วยน้ำว้า ยอดมะกอก และที่ชอบคือผักเหลียงนะคะ

เพราะกำลังจะผันตัวเองสู่ธรรมชาติ เป็นชาวไร่ ชาวสวนค่ะ

เอาทั้งท่านHandy กับน้องหนานมารวมกันทำให้เกิดมุมคิดหลากหลายค่ะ

ขอบคุณค่ะ

  


ฝันดี ฝันดี ฝันดี

  • สวัสดีค่ะ พี่คิม
  • ยอดเยี่ยมเลยค่ะ  ขยันจริง ๆ อ่านแล้วมองเห็นภาพ
  • ขอบพระคุณที่แวะไปทักทายและให้กำลังใจค่ะ

สวัสดีค่ะIco48

  • แวะมาอ่านประจำ แต่ไม่กล้าโพลต์เพราะเน็ตไม่ค่อยเป็นใจ
  • ยังคิดถึงเสมอค่ะ
  • ขอมีความสุขกับมุมความสุขที่ถูกใจนะคะ
  • สวัสดีค่ะ
  • ติดตามอ่าน และชื่นชมผู้รักธรรมะ และธรรมชาตฺิค่ะ

สวัสดีครับคุณครูคิม  ครูสบายดีนะครับ  กระผมตามอ่านงานครูคิม  ทำให้นึกถึงประโยชน์ของกล้วย  ทั้งกล้วยตาก  กล้วยน้ำว้า  กล้วยหอม  เพราะกระผมให้นักกีฬากินกล้วยระหว่างซ้อมจักรยาน  

ชาวต่างแดนมาเมืองไทย  บอกว่าทานกล้วยแล้วดี ที่บ้านเขาใบละเกือบสองร้อยบาท  โอ้โห  บ้านเรานี้  แสนดีนักหนา  ภูมิใจบ้านเราครับ  ประเทศไทย

สวัสดีค่ะ✿อุ้มบุญ✿

ไม่มียาบ้าค่ะแถวนี้ปลอดภัย 

แต่มีใจที่แข็งแกร่ง   ออกฤทธิ์ร้ายแรงกว่ายาบ้านะคะ

สวัสดีค่ะวอญ่า-ผู้เฒ่า-natachoei--

ลืมบอกค่ะ  มันไม่ชอบปุ๋ยนะคะ 

แต่มันชอบแดดจัดค่ะ

สวัสดีค่ะพี่ใหญ่นาง นงนาท สนธิสุวรรณ

ขอขอบพระคุณกับคำหวาน ๆ ค่ะ

แต่น้องแย่ค่ะ  วันนี้ปั่นได้อีก ๑ ค่ะ

สวัสดีค่ะหนานเกียรติ

ขึ้นอยู่กับอารมณ์มั้งคะ 

อีกอย่างเป็นบันทึกที่กล่าวถึงคนคุ้นเคย   ทั้งพี่พินิจและหนานเกียรติก็พูดอะไรก็ได้มั้ง

ยาหอมไม่ต้อง  ก็ได้นะ

สวัสดีค่ะคุณแจ๋ว

ขอบคุณค่ะ  ขอจองเป็นแฟนบล็อกได้ไหมคะ

เพราะว่าบุคคลทั้งสองท่านเป็นคนคุ้นเคยค่ะ จึงอยากพูดอะไร ๆ ได้แบบกันเองค่ะ

สวัสดีค่ะพี่krutoiting

จำเป็นต้องรวมค่ะ หากแต่ละท่าน น้องไม่ไหวแน่ค่ะ

ขอเป็นกำลังใจพี่ต้อยด้วยนะคะ  จะตามไปอ่านต่อค่ะ

สวัสดีค่ะธรรมทิพย์

ขอบคุณค่ะน้อง

พี่คิมพยายามสุด ๆ แล้วนะคะ

สวัสดีค่ะลุงชาติ

ยินดีที่ได้รู้จัก

ขอแสดงความยินดีด้วยนะคะ  กับผลงานผ่าน TPBS ค่ะ

หากทำภาพเป็นจะนำมาขึ้นโชว์ในบันทึกค่ะ  แต่ทำไม่เป็นค่ะ

สวัสดีค่ะkrupong

ขอขอบคุณสำหรับกำลังใจค่ะ

แบบ copy มาต้องคลีกที่ตัว w ในช่องก่อนวางค่ะ

สวัสดีค่ะคุณลำดวน

แย่แล้วค่ะ  ปั่นไม่ทัน พอดีเขาเลื่อนเวลาให้ค่ะ

เพิ่งจะเสร็จไปอีก ๑ แล้วค่ะ

สวัสดีค่ะคุณเนิ่ม ขมภูศรี

กล้วยน้ำว้ามีประโยชน์แทบทุกส่วนทั้งต้นเลยนะคะ

บ้านเรามีโอกาสได้ทานกล้วยน้ำว้าดี ๆ ค่ะ

ขอเป็นกำลังใจกับการฝึกซ้อมนะคะ

อิอิ มาบอกน้องอุ้มบุญทางบันทึกพี่คิมว่า ก็พี่คิมบันทึกเผื่อคนที่ยังไม่ได้เขียนเล่าเรื่องราวผักสักบันทึกเดียว  อิอิ ขอเป็นกำลังใจจร้าๆๆๆ

สวัสดีค่ะRinda

ขอบคุณค่ะ

เขียนแบบถูกบังคับขืนใจนะคะน้องรัก

ขอขอบคุณที่มาให้กำลังใจ

พบปัญหาการใช้งานกรุณาแจ้ง LINE ID @gotoknow
ClassStart
ระบบจัดการการเรียนการสอนผ่านอินเทอร์เน็ต
ทั้งเว็บทั้งแอปใช้งานฟรี
ClassStart Books
โครงการหนังสือจากคลาสสตาร์ท