ชีวิตที่พอเพียง : ๑๑๘๓. จินตนาการทักษะครูเพื่อศิษย์ ๘. หลักการเรียนรู้ ๕ ประการ

          หนังสือ 21st Century Skills : Learning for Life in Our Times ระบุหลักการหรือปัจจัยสำคัญด้านการเรียนรู้ในศตวรรษที่ ๒๑ ไว้ ๕ ประการคือ

          • Authentic learning

          • Mental model building

          • Internal motivation

          • Multiple intelligence

          • Social learning

Authentic learning

          การเรียนรู้ที่แท้จริงอยู่ในโลกจริงหรือชีวิตจริง   การเรียนวิชาในห้องเรียนยังไม่ใช่การเรียนรู้ที่แท้จริง ยังเป็นการเรียนแบบสมมติ

          ดังนั้น ครูเพื่อศิษย์จึงต้องออกแบบการเรียนรู้ให้ศิษย์ได้เรียนในสภาพที่ใกล้เคียงชีวิตจริงที่สุด

          กล่าวในเชิงทฤษฎีได้ว่า การเรียนรู้ขึ้นอยู่กับบริบทหรือสภาพแวดล้อมในขณะเรียนรู้   ห้องเรียนไม่ใช่บริบทที่จะทำให้เกิดการเรียนรู้ในมิติที่ลึก   เพราะห้องเรียนไม่เหมือนสภาพในชีวิตจริง   การสมมติโจทย์ที่คล้ายจะเกิดในชีวิตจริงก็ได้ความสมจริงเพียงบางส่วน   แต่หากไปเรียนในสภาพจริงก็จะได้การเรียนรู้ในมิติที่ลึกและกว้างขวางกว่าสภาพสมมติ

          การออกแบบการเรียนรู้ให้ศิษย์เกิด “การเรียนรู้ที่แท้” (authentic learning) เป็นความท้าทายต่อครูเพื่อศิษย์   ในสภาพที่มีข้อจำกัดด้านเวลาและทรัพยากรอื่นๆ   รวมทั้งจากความเป็นจริงว่า เด็กนักเรียนในเมืองกับในชนบทมีสภาพแวดล้อมและชีวิตจริงที่แตกต่างกันมาก

 

Mental Model Building

          การเรียนรู้ในระดับสร้างกระบวนทัศน์ อาจมองอีกมุมหนึ่งว่าเป็น authentic learning แนวหนึ่ง   ผมมองว่า นี่คือการอบรมบ่มนิสัย หรือปลูกฝังความเชื่อหรือค่านิยม ในถ้อยคำเดิมของเรา   แต่ในความหมายข้อนี้เป็นการเรียนรู้วิธีการนำเอาประสบการณ์มาสั่งสมจนเกิดเป็นกระบวนทัศน์ (หรือความเชื่อ ค่านิยม)   และที่สำคัญกว่านั้น คือสั่งสมประสบการณ์ใหม่ เอามาโต้แย้งความเชื่อหรือค่านิยมเดิม  ทำให้ละจากความเชื่อเดิม หันมายึดถือความเชื่อหรือกระบวนทัศน์ใหม่

          เป็นการเรียนรู้ how to learn, how to unlearn/delearn, how to relearn ไปพร้อมๆ กัน   ทำให้เป็นคนที่มีความคิดเชิงกระบวนทัศน์ชัดเจน และเกิดการเรียนรู้เชิงกระบวนทัศน์ใหม่ได้

          จะมีทักษะหรือความสามารถขนาดนี้ได้ ต้องมีความสามารถรับรู้ข้อมูลหลักฐานใหม่ๆ  และนำมาสังเคราะห์เป็นความรู้เชิงกระบวนทัศน์ใหม่ได้
 

Internal Motivation

          การเรียนรู้ที่แท้จริงขับดันด้วยฉันทะ ที่เป็นสิ่งอยู่ภายในตัวคน   ไม่ใช่ขับดันด้วยอำนาจของครูหรือพ่อแม่   เด็กที่เรียนเพราะไม่อยากขัดใจครูหรือพ่อแม่ จะเรียนได้ไม่ดีเท่าเด็กที่เรียนเพราะอยากเรียน  

          เมื่อเด็กมีฉันทะ และได้รับการส่งเสริมที่ถูกต้องจากครู วิริยะ จิตตะ และวิมังสา (ของอิทธิบาทสี่) ก็ตามมา   ทำให้เกิดการเรียนรู้ในมิติที่ลึกซึ้งและเชื่อมโยง 

 

Multiple Intelligence

          เวลานี้เป็นที่เชื่อกันทั่วไปแล้วว่ามนุษย์เรามีพหุปัญญา และเด็กแต่ละคนมีความถนัดหรือปัญญาที่ติดตัวมาแต่กำเนิดต่างกัน   รวมทั้งสไตล์การเรียนรู้ก็ต่างกัน   จึงเป็นความท้าทายต่อครูเพื่อศิษย์ ในการจัดการเรียนรู้โดยคำนึงถึงความแตกต่างของเด็กแต่ละคน   และจัดให้การเรียนรู้ส่วนหนึ่งเป็นการเรียนรู้เฉพาะตัว (personalized learning)   เรื่องนี้มีการวิจัย และออกแบบการเรียนรู้ได้มากมาย   ดังตัวอย่าง Universal Design for Learning ซึ่งก็คือเครื่องมือสร้างความยืดหยุ่นหลากหลายในการออกแบบการเรียนรู้นั่นเอง  

Social Learning

          การเรียนรู้เป็นกิจกรรมทางสังคม   หากยึดหลักการนี้ ครูเพื่อศิษย์ก็จะสามารถออกแบบกระบวนการทางสังคมเพื่อให้ศิษย์เรียนสนุก และเกิดนิสัยรักการเรียน   เพราะการเรียนจะไม่ใช่กิจกรรมส่วนบุคคลที่หงอยเหงาน่าเบื่อ 

 

 

          ขออนุญาตย้ำนะครับ ว่าอย่าติดทฤษฎีหรือเชื่อตามหนังสือจนเกินไป จนไม่กล้าทดลองวิธีคิดใหม่ๆ ที่อาจจะเหมาะสมต่อศิษย์ของเรามากกว่าแนวคิดแบบฝรั่ง   เราอาจคิดหลักการเรียนรู้ตามแบบของเรา ที่เหมาะสมต่อบริบทสังคมไทย ขึ้นมาใช้เองก็ได้

 

 

วิจารณ์ พานิช
๕ ธ.ค. ๕๓
วันเฉลิมพระชนม์พรรษา