๓๒.ภูมิปัญญา"นีอ่อ"
อากาศที่บ้านห้วยปลาหลดที่พวกเราไปสัมผัสนั้น หนาวเย็นลมพัดอ่อน ๆ และฝนตกปรอย ๆ จำปาสหายรุ่นน้องของหนานเกียรติและผู้เป็นเจ้าของโฮมสเตย์บ้านห้วยปลาหลด และผู้เป็นเพื่อนสนิทจะบูได้ชงชาร้อน ๆ ให้พวกเราได้จิบ “กลิ่นหอมของชา” ชื่นใจเหลือหลาย....อันเป็นแรงใจให้เกิดความรู้สึกอยากจะเขียนเกี่ยวกับเรื่องอาหารการกินอีกครั้ง
เขียนบันทึกเรื่องจากบ้านห้วยปลาหลดมาหลายบันทึกแล้วแต่ไม่สามารถจบลงได้ เพราะโจทย์ที่ตั้งไว้ได้ทำให้เกิดโจทย์เล็กโจทย์น้อยติดตามมา ต้องเรียบเรียงหาความรู้มาตอบโจทย์เหล่านี้ แต่ละวันที่ว่างจะต้องเปิดสมุดคู่ใจออกมาอ่านทบทวน อ่านแล้วอ่านอีก และสะดุดกับการอ่านลายมือของตนเองไม่ออกบ่อย ๆ บันทึกฉบับนี้น่าจะเกี่ยวข้องกับ “นีอ่อ” ที่ได้เล่าไปบ้างแล้วในบันทึกวิถีชีวิต
เมื่อขึ้นบันไดบ้านของชาวลาหู่ จะพบระเบียงเป็นลานหน้าบ้าน ส่วนภายในบ้านแบ่งเป็นที่นอน และครัวรวมอยู่ในตัวบ้าน ชาวลาหู่จะทำอาหารในบ้าน โดยมีกะบะดินอัดแน่นเป็นฐานรองรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัสเรียกว่าเตาไฟ "คัดเตอว" เพื่อใช้ในการก่อไฟทำอาหาร ทำให้ไฟไม่สามารถลุกไหม้ติดบ้านได้ และทำให้ควันไฟที่ลอยขึ้นในขณะทำอาหาร รมไม้ไผ่และหลังคาให้มีความเหนียวทนทาน นอกจากนี้ยังทำให้แมลงไม่มารบกวนหรือกัดแทะไม้
การแลกเปลี่ยนเรียนรู้ของพวกเรารอบ ๆ เตาไฟ จึงนับว่ามีคุณค่ามาก แม้ว่าอากาศภายนอกจะหนาวเย็น แต่ภายในบ้านรอบ ๆ เตาไฟทำให้เราอบอุ่นจากการต้อนรับขับสู้ด้วยน้ำใจไมตรีของเจ้าภาพผู้ใจดี การเรียนรู้ของพวกเราจึงขึ้นอยู่กับความสนใจของแต่ละคน ใครอยากจะรู้อะไรก็ตั้งคำถาม เจ้าภาพต่างเพศต่างวัยยินดีตอบคำถามของพวกเราอย่างเต็มใจช่วยกันต่อเติมเสริมแต่ง
“การชงชา”ที่เป็นสูตรดั้งเดิมของชาวลาหู่คู่กับเตาไฟประจำบ้าน ซึ่งผู้ใหญ่บ้านศักดิ์สิทธิ์หรือจะสื่อ ได้สาธิตการชงชาโดยการนำใบชาใส่ในกระชอนคั่วกับไฟอ่อน ๆ ใช้นิ้วเกลี่ยชาไปพร้อม ๆ กันอย่างเบามือประมาณ ๒-๓ นาที เมื่อได้กลิ่นหอมแล้วจึงนำชามาเทใส่ในเหยือกน้ำร้อนที่ต้มไว้รอ ทำให้ชารสหอมนุ่มนวลชวนหลงไหลชะมัด
“มิเหนะนาชา” เป็นภูมิปัญญาด้านพืชสมุนไพรมีลักษณะเป็นเถาว์ ใบเล็ก คล้ายรูปหัวใจ สามารถทานใบสด ๆ ได้ “น้องจอมขวัญ” ลูกสาววัย ๓ ขวบกว่าของผู้ใหญ่ศักดิ์สิทธิ์หรือจะสื่อเด็ดใบมาเคี้ยวทานอย่างหน้าตาเฉย ฉันจึงลองบ้างรู้สึกมีรสขมมาก เคี้ยวไปสักครู่รู้สึกว่าละลายได้รวดเร็วมาก และกลายเป็นรสหวานและชุ่มคอเหมือนอมยาโบตัน หากไม่ทานสดจะนำมาเผาแล้วชงแบบชาก็ได้ ภายหลังเมื่อดื่มน้ำตามจะมีรสหวาน
“ลาบหมู” สูตรลาหู่จะนิยมใส่ใบฝรั่งอ่อนปานกลางสับปนไปกับเนื้อหมูด้วย หรือเปลือกต้นมะขามป้อม โดยขูดผิวด้านนอกออก ๑ ชั้นและพยายามขูดเปลือกชั้นกลางไม่ให้ถึงแก่นด้านในให้เป็นเยื่อบาง ๆ แล้วนำไปสับรวมกันกับหมูเช่นเดียวกัน เป็นการป้องกันท้องเสียได้ เครื่องปรุงทุกชนิดที่นำมาทำลาบหมูได้แก่พริก หอม กระเทียม ข่า ให้เผาหรือคั่วก่อน ยกเว้นเกลือและต้นหอมผักชี นับเป็นภูมิปัญญาประเภทหนึ่งของชาวลาหู่
“การต้มหมู”เพื่อเลี้ยงผีมีข้อห้ามที่ถือปฏิบัติคือการต้มเพื่อเลี้ยงผีให้ใส่เกลือเพียงอย่างเดียว ส่วนการต้มเลี้ยงชาวบ้านให้ใส่เครื่องปรุงได้แต่ห้ามใส่ผัก และการต้มหัวหมูต้องระมัดระวังอย่าให้หัวหมูหรือลิ้นหมูขาด หากขาดต้องทำหมูตัวใหม่อีก ๑ ตัว ภายในวันนั้นด้วย ขณะที่ต้มหมูก็ห้ามยกหม้อลงจากเตาหรือเคลื่อนย้าย ให้ตั้งไว้บนเตาไฟตลอด หางและขาหมูให้รอไว้สำหรับต้มในวันรุ่งขึ้น ที่สำคัญหมูตัวผู้เท่านั้นซึ่งแต่ละตัวจะต้องผ่านการตอนมาแล้ว หากพบว่าหมูตัวนั้นยังตอนไม่ครบส่วนก็จะไปนำหมูตัวใหม่มาแทน
“นีอ่อ” หมายถึงอาหาร จึงนับว่าการประกอบอาหารของชาวลาหู่ที่บ้านห้วยปลาหลด เป็นการถือปฏิบัติตามรูปแบบภูมิปัญญาสืบต่อกันมา "รอบเตาไฟทำให้เกิดการเรียนรู้" ได้อย่างน่าทึ่ง
ความเห็น (34)
มาเรียนรู้ประเพณีกินอยู่ของท้องถิ่น..ทุกคนมีความสุขมากๆนะคะ..ขอบคุณค่ะ
พี่คิมเป็นคุณนายละเอียดอีกคน ทำให้นึกถึงคุณแม่ของย่ารหัสเพื่อนแถวพิดโลก มีฉายาว่า คุณนายละเอียดค่ะ ;) ขอชื่นชม อิ่มแซบ นีอ่อ ขอไป แลลูที ก่อนนะคะ
สวัสดีครับพี่คิม...
อ่านบันทึกพี่คิมแล้วมีความสุขจังครับ
เก็บรายละเอียดเรื่องราวได้เยอะแยะเลย หลายเรื่องเป็นเรื่องที่ผมมองข้าไป
วันนี้ผมนั่งเขียนเทสกาลเข๊าะจา (ปีใหม่) เขียนไปแบบงง ๆ หลายช่วง เป้นเหมือนพี่คิมคือ อ่านรายมือตัวเองไม่ออก
ต้ังใจว่าจะเขียนคืนนี้ให้เสร็จเท่าที่มีข้อมูลครับ
สวัสดีค่ะครูคิม มาขอบคุณที่ส่งเมล์โฮมสเตย์ให้ค่ะ
วัฒนธรรมเรื่องอาหารการกิน น่าสนใจค่ะ
ครัวในบ้านมีใต้ถุน ที่มีกะบะดินสี่เหลี่ยมที่ใช้เป็นเตา
สมัยก่อนดิฉันเห็นที่บ้านยายทางภาคใต้ก็มีค่ะ
สวัสดีค่ะพี่คิม
- เรื่องเก็บรายละเอียดมาแบ่งปันหล่ะก็
- พี่คิมเก็บรายละเอียดได้ดีจริง ๆ ค่ะ
- ไปสัมผัสห้วยปลาหลดครั้งนี้ พี่คิมได้อะไร ๆ มาเพียบเลยนะคะ
- ขอบพระคุณพี่คิมมากค่ะที่แวะไปโหวตให้อิงจันทร์
- และก็ยินดีด้วยกับข่าวดีนะคะ แบบนี้ต้องฉลอง 5555555555+
สวัสดีพีคิม
*ขอบคุณสำหรับเรื่องราวที่นำมาแบ่งปัน อ่านแล้วมีความสุขใจครับ
*และตามมา *ขอโทษพี่คิมแทนไฟฟ้านะครับพี่คิม* ถ้าเป็นแบบนั้นรบกวนพี่ช่วยแจ้งผู้บริหารไฟฟ้าในพื้นที่ให้ทราบด้วยนะครับ ผมไม่แน่ใจว่าจะเป็นพนักงานหรือผู้รับเหมางานครับเพราะปัจจุบันไฟฟ้าจ้างบุคคลภายนอก แต่ไฟฟ้าจะปัดความรับผิดชอบไม่ได้กรุณาแจ้งผู้บริหารที่เกี่ยวข้องกับไฟฟ้าให้ทราบด้วยครับเพื่อช่วยกันแก้ปัญหาต่อไป ขอบคุณครับ
สวัสดีค่ะ คุณพี่คิม
- มาอีกแล้ว..
- มาแสวงหาความรู้
- คราวนี้เป็นเรื่องที่ชอบ
- คือวัฒนธรรมการกินของชาวลาหู่
- อ่านไปก็แสนจะเพลิดเพลินบวกกับสาระเพียบ
- แต่รู้สึกว่าการต้มหมูจะมีรายละเอียดเยอะนะคะ
- อันที่จริงก็อยากทราบเหตุผลของข้อจำกัดนั้นๆ
- แต่ก็ไม่เป็นไรค่ะ.. รู้แค่นี้ก็มากโขแล้ว
- คิดถึงนะคะ.. ดูแลสุขภาพด้วยน๊า.. เป็นห่วงค่ะ.
เรียนพี่คิมที่นับถือ
ขอให้มีความสุขกับการทำงานนะคะ อากาศเย็นดูแลสุขภาพด้วยนะคะ เป็นห่วงจ้า
พี่คิม...
ผมเขียนอะไรผิดเหรอ...
งง กว่าอีก
พี่คิม ผมจะส่งเมล์งานที่ผมเขียนให้นะ
มีประวัติการต้ังถิ่นฐาน กับเทศกาลปีใหม่ครับ
ติดตามอ่านต่อไปนะคะพี่คิมคนเก่ง..
เขียนแล้วได้บรรยากาศเหมือนกับไปร่วมด้วยช่วยกันเลยค่ะ
- สวัสดีครับพี่คิม
- ใบชาที่พี่คิมกล่าวถึง บ้านผมทางเหนือเรียกว่าใบเมี่ยงครับ เอาใบสดมาหมักจนเป็นเมี่ยงแล้วเอามาเคี้ยวกับเกลือแบบเคี้ยวหมาก บางทีใส่ขิงดองด้วย คนแก่เขาชอบเคี้ยวกัน ผมลองเคี้ยวก็อร่อยดี
- มีเรื่องตลก คือคนที่ขึ้นไปเก็บใบเมี่ยง เห็นใบอ่อนๆน่ากินก็เลยเอามาส้าใบเมี่ยง(หั่นใบเมี่ยงแล้วก็ใส่เครื่องปรุง) กินส้าใบเมี้ยงแล้วนั่งมองตากันทั้งคืน เพราะตาแข็งนอนไม่หลับเนื่องจากกินใบชาเป็นกับข้าว เลยได้ยากระตุ้นประสาทธรรมชาติมากเกินไปนั่นเองครับ ภาพข้างล่างคือใบเมี่ยงสด ก่อนหมัก ยืมมาจาก internet ครับ
สวัสดีค่ะ พี่ครูคิม
ปลื้มใจจังเลยค่ะ มีพี่สาว สง่างาม ใจดี มีภูมิรู้ และจิตสาธารณะ
ขอบคุณมากค่ะ เรื่องราวๆดีดีที่ได้อ่านค่ะ มีความสุขมากมายทั้งทีมงานนะคะ
สวัสดีค่ะ...พี่คิม
เดินทางบ่อยๆอย่างนี้...ดูแลสุขภาพด้วยนะค่ะ
ขอบคุณสำหรับเรื่องราวที่นำมาแบ่งปันแลกเปลี่ยนเรียนรู้ค่ะ
ขอบคุณมากค่ะ...พี่คิม
สำหรับเรื่องเพื่อน...ของพี่
อ่านแล้วนึกถึงเพื่อนๆ เช่นกันค่ะ
มาเยี่ยมชม และ มาร่วมเรียนรู้ด้วยครับ
ลืมบอกไปว่าได้รับเสื้อแล้วครับ
ขอบคุณมากครับ...
พี่ครูคิมคะ..
อ่านบันทึกนี้แล้วนึกถึงการเป็นคนเมืองค่ะ..อาหารการกินที่สำเร็จรูปจนเกิดโรคตามมา
พอไม่สบายทีนึกยาอะไรไม่ออก..นึกออกแต่ยาพารา
เสน่ห์ของบรรยากาศรอบกองไฟไม่จืดจางจริงค่ะ
ขอบคุณค่ะ
สวัสดีค่ะคุณพี่ใหญ่นาง นงนาท สนธิสุวรรณ
ภูมิปัญญาเป็นพื้นฐานการใช้ทักษะชีวิตของผู้คนแต่ละกลุ่มนะคะ น่าสนใจมากค่ะ กำลังหาโอกาสเข้าไปเรียนรู้อีกสักครั้งสองครั้งค่ะ
สวัสดีค่ะน้องpoo
เสียอย่างเดียว...อ่านลายมือตัวเองไม่ออก มึนตึ๊บบบบบ...เลยค่ะ ยังมีอีกนะคะ ไม่จบง่าย ๆ หรอกค่ะ
น้องหนานเกียรติส่งการบ้านมาให้อีกปึกเบ้อเร่อออออ
สวัสดีค่ะน้องหนานเกียรติ
พี่คิมอ่านเองก็มีความสุขค่ะ ได้รับเอกสารแล้วนะคะ แต่ขอตั้งสติก่อนค่ะ ไม่ใช่เรื่องเล่าเล่นแบบง่าย ๆ เลยนะคะ
ขอขอบคุณค่ะ
พี่คิม..ขา
วันนี้บี๋ได้รับเสื้อแล้วค่ะ น่ารักมากค่ะ แต่ใหญ่ไปหน่อยค่ะ ^v^
ไม่เป็นไรใส่ใหญ่ๆ สบายดี ดีกว่าสั่งมาแล้วเล็ก หรือคับเพราะจะใส่ไม่ได้ :-)
รีบส่งซักเลยค่ะ...ตื่นเต้นอยากใส่ค่ะ :-oo
ขอบคุณมากนะคะ...
สวัสดีค่ะน้องnana งาน พสว.ศอ.8
ติดต่อที่เมล์ของน้องหนานเกียรติก็ได้นะคะ หากไปก่อนหน้าหนาวเล้กน้องคงจะดีค่ะ หากเป็นหน้าฝนนี้มีปัญหาเรื่องชื้นแฉะค่ะ
สวัสดีค่ะน้องอิงจันทร์ ณ. เรือนปั้นหยา
เก็บเรื่องราวมา เห็นว่าหากเล่าลงบล็อกน่าจะเป็นประโยชน์ มีผู้มาแลกเปลี่ยนต่อเติม...จะได้ปรับปรุงค่ะ
ข่าวดี...ดีใจมาก ๆ ต้องลงไปฉลองที่ทับสะแกแน่นอน ส้มตำปูม้ารออยู่ค่ะ
สวัสดีค่ะคุณเดชา
ดีใจที่ได้รับเสื้อแล้วนะคะ สำหรับเรื่องไฟฟ้า แล้วก็แล้วกันไปค่ะ หากเอาเรื่องเขาก็ต้องป็นฝ่ายผิด แล้วสิ่งที่ติดตามมา...ก็คือตัวปัญหาไม่ทราบว่าจะมาอย่างไรบ้าง
กลับมาติดให้เหมือนเดิม ก็ให้อภัยกันไปค่ะ
สวัสดีค่ะน้องครูแป๋ม
ฮั่นแน่ะ....จิตวิทยาศาสตร์เต็มร้อยเลยนะคะน้องรัก พี่คิมก็สงสัยหลายอย่างค่ะ จะกลับไปหาคำตอบอีกครั้งค่ะ แล้วจะนำมาเล่าต่อค่ะ
สวัสดีค่ะน้องคุณยาย
ขอขอบพระคุณในความห่วงใยค่ะ เป็นกำลังใจให้น้องทำงานอย่างมีความสุขด้วยนะคะ
สวัสดีค่ะน้องหนานเกียรติ
ไม่มีอะไรผิดหรอกนะคะ แต่อยากจะขำคำพูดซื่อ ๆ ค่ะ
สวัสดีค่ะน้องkrugui Chutima
ขอขอบพระคุณ กำลังใจตัวจริงค่ะ กำลังทะยอยเขียนเล่าพระเอกนางเอกใกล้จะออกโรงแล้วค่ะ
ปล่อยให้นางโทนางตรีออกมานานแล้วนะคะ
สวัสดีค่ะน้องชำนาญ เขื่อนแก้ว
พี่คิมเพิ่งเข้าใจเกี่ยวกับใบชาและใบเมี่ยงค่ะ จริงหรือคะ แล้วชาต่าง ๆที่เรานำมาชงก็คือยอดอ่อนของใบเมี่ยงหรือคะ
ต่อไปต้องเข้าไปชมและเรียนรู้ถึงในไร่แล้วค่ะ ขอขอบคุณที่มาแลกเปลี่ยน
ฮา ๆ ๆ ๆ ตาแข็งยังดีกว่ายายแข็งนะคะ ฮา ๆ ๆ ๆ ๆ
สวัสดีค่ะน้องครูอ้อย แซ่เฮ
ชมกันซะว๊าน...หวานค่ะ แบบนี้ก็เขิลลลล แย่เลยค่ะ พยายามเล่าที่เราไปเห็นมาค่ะ ขอขอบคุณค่ะ
สวัสดีค่ะน้องlek
ยินดีที่ได้รู้จัก
และขอขอบคุณที่มาเป็นกำลังใจและส่งความห่วงใยมาให้ค่ะ
สวัสดีค่ะPhornphon
ดีใจที่น้องได้รับเสื้อแล้ว ใส่พอดีไหมคะ ผ้าไม่ยืดนะคะ พี่คิมลองซักแล้วค่ะ ตอนนี้กำลังเล่าเรื่องให้เป็นการเป็นงานค่ะ
สวัสดีค่ะน้องManee
ยาพาราฯ เป็นยาครอบจักรวาลนะคะ พี่คิมเป็นอะไรก้ไม่ค่อยทานยาหรอกค่ะ หาวิธีการไปบำบัดร่างกายให้แข็งแรงก่อนค่ะ ขอขอบคุณค่ะ
สวัสดีค่ะน้องBaby
พี่คิมดีใจที่น้องบี๋กลับมาทักทายกันอีก เสื้อใหญ่ไปหน่อยหรือคะ แต่ของพี่คิมลองซักแล้วไม่ยืดไม่หดค่ะ ขออภัยนะคะ