ชีวิตที่พอเพียง : ๙๕๖. เรียนรู้อวิชชายุคความรู้ระเบิด

          อวิชชาสมัยก่อนส่วนใหญ่เกิดจากไม่มีความรู้    ไม่มีการศึกษา หรือเข้าไม่ถึงความรู้    เพราะสมัยก่อนมีเฉพาะคนส่วนน้อยเท่านั้นที่ได้เรียนสูง    ส่วนใหญ่ไม่ได้เรียน

          แต่อวิชชาสมัยปัจจุบัน ที่ป็นยุคข้อมูลข่าวสาร หรือยุคที่ความรู้มีอยู่ทั่วไป เข้าถึงได้ง่าย และมีอยู่มากมาย   อวิชชากลับมีลักษณะตรงกันข้าม   คือเกิดจากความรู้มีมากเกินไป จนสับสน ไม่รู้ว่าอันไหนเป็นความรู้จริง อันไหนเป็นความรู้ปลอม   คนที่หลงยึดมั่นถือมั่นความรู้ปลอมถือว่าเป็นอวิชชา

          ยุ่งยากยิ่งขึ้นไปอีก คนที่มีความรู้ที่ถูกต้อง เป็นวิชชา เมื่อเวลาผ่านไปกลับกลายเป็นอวิชชาไปโดยไม่รู้ตัว    เพราะชุดความรู้ที่เคยยึดถือ และเป็นความรู้ที่ถูกต้อง   กลับกลายเป็นความรู้ที่ผิดเสียแล้ว   แบบนี้อาจเรียกว่า “อวิชชาเพราะตกยุค”

          จะไม่ตกอยู่ในสภาพอวิชชาเพราะตกยุค คนเราต้องเรียนรู้อยู่ตลอดเวลา    และต้องลับสมองและจิตใจให้เป็นคนตื่นตัวเรียนรู้เป็นวิถีชีวิต ที่เรียกว่าเป็น learning person

          แปลกแต่จริง learning person ต้องมีทักษะพิเศษ ที่เรียกว่า de-learning   คือทักษะในการไม่ยึดมั่นถือมั่นกับความรู้ชุดเดิม   ไม่กอดความรู้หรือกระบวนทัศน์เก่าที่ล้าหลังแล้ว    ต้องปลดปล่อยตนเองออกจากกระบวนทัศน์เก่าได้ไม่ยาก   และรับกระบวนทัศน์ใหม่หรือความรู้ใหม่ได้  

          อวิชชาตัวจริงในยุคปัจจุบัน ไม่ใช่ไม่มีความรู้   แต่มีความรู้มากจนยึดมั่นถื่อมั่น   ไม่ยอมรับการเปลี่ยนแปลง

          แต่นั่นยังไม่ใช่สุดยอดอวิชชา    สุดยอดอวิชชาคือคนที่รู้มากแต่ตีความผิด    เห็นกงจักรเป็นดอกบัว   เห็นผิดเป็นถูก เห็นชั่วเป็นดี   ในยุคนี้เราเห็นตัวอย่างนักการเมืองที่สุดแสนจะเป็นคนสมองดี หรือฉลาด    แต่เป็นอวิชชา   เพราะเห็นผิดเป็นถูก   เราเห็นอยู่ว่าบ้านเมืองที่มีคนเช่นนี้มีอำนาจตกอยู่ในความยากลำบากอย่างไร 

          นี่คือผลของสุดยอดอวิชชา – อวิชชาเพราะเห็นแก่ตัวสุดขีด 

          เพราะเขาเอาความรู้อีกชุดหนึ่งเข้าไปเป็นพื้นฐานหรือตัวตั้ง   คือความรู้ชุดเพื่อประโยชน์ของตนเองและพวกพ้อง    ความเชื่อชุดที่ว่าหากไม่ผิดกฎหมายย่อมทำได้   แม้แต่ออกกฎหมายเพื่อผลประโยชน์ของตนก็ทำได้ เพราะตนมีอำนาจอยู่ในมือ   แต่ด้วยสภาพของยุคข้อมูลข่าวสารล้นหลามและซับซ้อน    ผู้คนจำนวนมากไม่สามารถจับได้ไล่ทัน 

          สุดยอดของอวิชชา คือคนชั่ว

 

วิจารณ์ พานิช
๘ ก.พ. ๕๓