บันทึกจากประกายรังสี "ลิงเหมือนคน หรือ คนเหมือนลิง"
ครั้งหนึ่งนานแล้วผู้เขียนได้เคยอ่านบทความจากหนังสือพิมพ์ฉบับหนึ่ง เกี่ยวกับ Genetic Coding เป็นการวิจัยที่แสดงให้เห็นว่า ลิงมีการคิดและกระทำที่เลียนแบบกันจากรุ่นหนึ่งสู่รุ่นหนึ่ง
การวิจัยนั้นได้ทดลองเลี้ยงลิงจำนวน 4 ตัวไว้ในกรง ที่กลางกรงขังลิงมีเสาตั้งอยู่หนึ่งเสา ที่ยอดเสามีกล้วยหนึ่งหวีแขวนไว้ เหนือกล้วยขึ้นไปมีฝักบัวสามารถพ่นน้ำออกมาได้ คนเลี้ยงลิงเฝ้าสังเกตุพฤติกรรมของลิงอย่างต่อเนื่อง โดยไม่มีการให้อาหารลิงเลย เมื่อเวลาผ่านไปนานเข้า ลิงบางตัวเริ่มหิว และหิวจัด เมื่อลิงตัวนั้นทนหิวไม่ไหว มันก็ปีนเสาขึ้นไปเพื่อกินกล้วยที่แขวนไว้ แต่ก่อนที่ลิงตัวนั้นจะปีนเสาขึ้นไปถึงกล้วย คนเลี้ยงลิงจะบังคับให้ฝักบัวพ่นน้ำออกมา น้ำที่พ่นออกมาก็จะถูกลิงตัวที่ปีนเสา ทำให้ตัวมันเปียก สัญชาติญาณของลิงมันกลัวน้ำ มันจึงไต่เสาลงมาอย่างรวดเร็วโดยไม่ได้กินกล้วยเลยแถมตัวมันก็เปียก มันกลัวน้ำมากกว่ากลัวหิว และจากนั้นลิงตัวนั้นก็ไม่กล้าปีนเสาขึ้นไปอีกเลยยอมหิวตายดีกว่า ส่วนลิงตัวที่เหลืออีกสามตัวก็เริ่มหิวตามลำดับ ตัวไหนหิวจัดก่อนก็จะปีนเสาขึ้นไปและก็จะพบเหตุการณ์เหมือนตัวแรก โดยสรุปแล้ว ลิงทั้งสี่ตัวที่อยู่ในกรงมีประสบการณ์เดียวกันหมดคือ ไม่สามารถกินกล้วยที่อยู่บนเสาทั้งที่หิวจะตายและตัวเปียกทุกตัว
ต่อมา คนเลี้ยงลิงนำลิงตัวใหม่ 1 ตัว มาแทนตัวเก่า 1 ตัว ดังนั้นขณะนี้ในกรงจะมีลิงเก่า 3 ตัวและมีลิงน้องใหม่ 1 ตัว รวมเป็น 4 ตัวเท่าเดิม เวลาผ่านไปลิงน้องใหม่เริ่มหิวและสงสัยว่าลิงรุ่นพี่ทำไมจึงนั่งน้ำลายยืดด้วยความหิว ทำไมไม่ปืนเสาขึ้นไปกินกล้วย ลิงรุ่นพี่กับลิงน้องใหม่มันคงคุยกันภาษาลิง ลิงรุ่นพี่เตือนลิงรุ่นน้องว่า อย่าปืนเสาขึ้นไปเด็ดขาดอันตรายมากอะไรทำนองนั้น ดูเหมือนลิงน้องใหม่ไม่ยอมเชื่อเพราะความหิวมันจึงฝ่าฝืนคำเตือนของรุ่นพี่ปืนเสาขึ้นไป ลิงรุ่นพี่เห็นดังนั้นก็ออกอาการโมโหจัดเพราะเตือนแล้วไม่ยอมฟัง ลิงรุ่นพี่ทั้งสามตัวพร้อมกันส่งเสียงเอะอะวิ่งพล่านรอบกรง ลิงน้องใหม่เริ่มลังเลใจหยุดปีนเสาและไต่กลับลงมาทั้งที่ไม่ได้กินกล้วยและไม่ถูกน้ำพ่นใส่ จากนั้นลิงน้องใหม่ก็ไม่กล้าปีนเสาขึ้นไปอีกเลย การทดลองดำเนินต่อไปด้วยการเปลี่ยนลิงตัวใหม่เข้ามาแทนลิงตัวเก่าจนครบ 4 ตัวและเหตุการณ์ก็เกิดทำนองเดียวกัน โดยสรุป ขณะนี้ในกรงมีลิงชุดใหม่ทั้งหมด 4 ตัว ไม่กล้าปีนเสาขึ้นไปกินกล้วยทั้งที่หิวจะตายและทุกตัวไม่เคยเห็นน้ำพ่นออกมาจากฝักบัวได้ยินการบอกเล่าจากรุ่นพี่เท่านั้น การทดลองนี้ยังคงดำเนินต่อไป ลิงชุดใหม่ก็ถูกเปลี่ยนเข้ามาตามลำดับ และได้ข้อสรุปเหมือนกันคือ ลิงใหม่ทุกตัวไม่กล้าปีนเสาขึ้นไปกินกล้วยทั้งที่ไม่เคยเห็นและไม่โดยน้ำพ่นใส่
การทดลองนี้สนับสนุน Genetic Coding ซึ่งแสดงให้เห็นว่า การถ่ายทอดความคิด กระบวนการคิด พฤติกรรม ฯลฯ จากรุ่นหนึ่งสู่รุ่นหนึ่งเป็นจริงในลิง คำถามคือ มนุษย์เราเป็นแบบนี้หรือไม่ อะไรเป็นคำตอบสุดท้าย มีเหตุผลหลายอย่างที่พอเชื่อได้ว่า มนุษย์ก็มีพฤติกรรมทำนองนี้ไม่แตกต่างจากลิง คงไม่ต้องชักตัวอย่าง มากเพราะหลายคนอาจจะพอเห็นตัวอย่างที่เกิดขึ้นรอบๆตัวอยู่แล้ว
พฤติกรรมการไม่เข้าคิวในสังคมมีให้เห็นประจำ ถามว่า ถ้าท่านกำลังจะจ่ายเงินซื้อของที่เคาน์เเตอร์และเห็นคนมุงไม่ต่ำกว่าสิบคนเพื่อจ่ายเงินเช่นกันและท่านก็ไม่ทราบว่าคิวอยู่ตรงไหน ท่านจะทำอย่างไร คำตอบที่ 1 ท่านขอร้องดังๆให้คนที่จะจ่ายเงินเช่นท่านกรุณาเข้าคิวให้เป็นระเบียบ คำตอบที่ 2 ท่านพยายามเบียดเสียดเข้าไปเพื่อให้สามารถจ่ายเงินซื้อของให้ได้ คำตอบที่ 3 ท่านสร้างคิวขึ้นมาแล้วปล่อยให้พวกที่กำลังแย่งกันอยู่นั้นแย่งกันเข้าไปให้เสร็จนานหน่อยแต่ก็ได้จ่ายเงินเหมือนกัน ท่านคิดว่าท่านจะทำตามข้อใด ท่านจะมีพฤติกรรมเช่นเดียวกับลิงที่เห็นรุ่นพี่ทำมาอย่างไรก็ทำไปตามนั้นโดยไม่ได้คิดว่าสิ่งที่ทำเหมาะสมในสถานะการณ์นั้นๆแล้วหรือไม่ ผมว่ามันมีเรื่องให้คิดเยอะและเป็นเรื่องที่ต้องอาศัยความกล้าในการกระทำที่แตกต่างในทางที่ถูกต้อง
บางเรื่องที่ทำๆกันมาบางทีมันอาจไม่ถูกต้องเหมาะสมก็ได้
แต่ว่าก็ทำมากันจนเคยชินแล้วนานแล้วจนคิดว่านั่นเป็นสิ่งที่ต้องทำอย่างนั้นแหละ
ถามว่าทำไมต้องทำอย่างนั้น
คำตอบคือมันชินซะแล้วโดยไม่ยอมจะเป็นลิงรุ่นใหม่ที่กล้าปีนเสาขึ้นไปกินกล้วยยอมหิวตายดีกว่า
ผมอยากให้ชาวเราช่วยกันสำรวจตัวเองว่าในแวดวงรังสีเทคนิคของพวกเรามีเรื่องลิงแบบนี้บ้างไหม
เพราะผมมั่นใจว่า
พฤติกรรมเช่นที่ว่ามานี้เป็นแรงเสียดทานหรือตัวถ่วงประการหนึ่งที่สำคัญมากต่อการพัฒนาสังคมรวมทั้งสังคมรังสีเทคนิคของเรา
มานัส มงคลสุข
2543
ความเห็น (2)
ยอดเยียมค่ะอาจารย์ เพราะปัจจุบันมีเหตุการณ์คล้ายลิงบ่อยมาก เช่น การใช้วิธี on the job trainning เพราะ ผู้ที่จบใหม่ได้รับการบอกเล่าจากผู้ที่อาวุโสที่มีทัศนะคติเชิงลบ ก็มีแนวคิดลบตามไปด้วย
แก้ไขลำบาก กว่าจะรู้ตัวบ้างครั้งใช้เวลาหลายปี
คนรุ่นเก่ายึดระบบเดิมแก้ไขไม่ได้ เสนอแนวคิดใหม่รับไม่ได้
อาจารย์วิจารณ์ บอกว่า อุปสรรคของการพัฒนามี 3ก.
ก1 กลัว กลัวการเปลี่ยนแปลง กลัวทำไม่ได้ กลัวที่ร้ายแรงคือกลัวขายหน้า
ก2 เกร็ง ชอบคิดว่าถ้าทำแบบนี้จะมีคนว่า คนนินทา ว่าร้าย เกิดอาการไม่อยากทำ และไม่อยากคิดที่จะพัฒนา
ก3 เกลียด ฉันไม่ชอบคนที่มาบอก มาแนะนำ เกลียดขี้หน้ามัน ไม่ชอบมัน อย่ามาบอกเสียให้ยาก รับรองได้ไม่เอาแนวคิดแน่นอน และไม่ฟังด้วย
ทั้ง 3ก. ไม่เกิดความรู้ ไม่เกิดแรงบันดาลใจ และไม่มีการพัฒนา