สภาวะจิตขมขื่น (Condition of Mind Melancholy.)

ชีวิตที่ต้องต่อสู้อยู่ใน “คุกแห่งศีล” นั้น “จิตขมขื่น” ยิ่งนัก

ความขมขื่นแห่งจิตเกิดขึ้นเมื่อความคิดเริ่มสอดส่ายไปตามผัสสะที่มากระทบทางอายตนะทั้งภายนอกและภายใน
เมื่อเกิดอารมณ์ที่ถูกปรุงขึ้นคลุคลุ้ง อบอวบไปด้วยกลิ่น แก๊ส และควัน แต่สิ่งทั้งหลายนั้นต้องถูกกด ถูกกั้นด้วย “ศีล” แรงกดดันทั้งกลายจึงต้องถูกข่ม ถูกกดไว้ในดวงจิต ด้วยสติ สัมปัชชัญญะ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง หิริ และโอตตัปปะ อันว่าด้วยเรื่องของการละอายชั่วและกลัวบาป

อารมณ์นั้นนำพาความขมขื่นมาให้แก่ชีวิต มองเผิน ๆ จึงรู้สึกได้ว่าจิตนั้น “ขมขื่น”

อารมณ์เมื่อฟุ้งขึ้นมาแล้วถูกกักไว้ในห้องแคบ ๆ กักไว้ในคุก ถูกขังไว้หลังกำแพงสูง อารมณ์ทั้งหลายยิ่งพลุ่งพล่าน สะบัดหัว สะบัดหาง กางปีก กางขา เที่ยวกัดใครต่อใครที่มาขวางอย่างไม่เลือกหน้า อันนำพาความทุกข์มาให้จิตอย่างแสนสาหัส

อารมณ์ที่ครอบคลุมจิตอยู่จะพลุ่งพล่าน แล้วนำพาให้ร่างกายนั้นดิ้นพล่าน ด้วยอารมณ์แห่งจิตที่กำลังจักระเบิด
ถ้าหากเรายอมแพ้ ปล่อยให้อารมณ์ที่กำลังพลุ่งพล่านนั้นสามารถเล็ดรอดออกมาทั้งทางกาย ทางวาจา อารมณ์นั้นจักนำพาชีวิตสู่ความ “ฉิบหาย...”

แต่ถ้าหากเรามีความเพียรเป็นที่ตั้ง มีพระรัตนตรัย คือ พระพุทธ พระธรรม และพระอริยสงฆ์เป็นที่พึ่งแล้ว เราจะสามารถมองเห็นความตั้งอยู่และดับไปแห่งอารมณ์ทั้งหลายอันขมขื่นซึ่งเกิดดับ เกิดดับ อยู่ตลอดเวลา

เมื่อใดที่เกิดก็ขอให้รู้ เมื่อใดที่ดับก็ขอให้เห็น เพ่งมองอาการแห่งจิตด้วยสมาธิ แล้วเก็บไว้เป็นคติชักนำใจ...

โอกาสแห่งการ “ภาวนา” โอกาสแห่งการ “จับจิต” โอกาสแห่งการ “สู้ชีวิต” จะสามารถปิดทางอบาย ไม่ให้เราทั้งหลายพาวาจาและกายสอดส่ายไปตาม “อารมณ์”

ณ สภาวะนั้น หากเรามีศีล และสมาธิเป็นพื้นฐาน เป็นรั้ว เป็นกำแพงกั้นอารมณ์ที่สอดส่ายทั้งหลายนั้นแล้วจะมี “ปัญญา”

ปัญญาที่ได้มาจากบทเรียนแห่งชีวิต
ปัญญาที่ได้มาจากการต่อสู้
ปัญญาที่เราเท่านั้นที่ล่วงรู้
ปัญญาที่จะสถิต์อยู่กับเราตลอดไป

สภาวะจิตที่ขมขื่น (Condition of Mind melancholy) จากอารมณ์ที่สอดส่ายเป็นโอกาสแห่งการสร้างปัญญา
ขอให้ตั้งมั่นอยู่ในศีล ยอมเจ็บ ยอมทุกข์ ยอมสู้ทน ถ้าทุกข์มาก เจ็บมากก็ให้มันตายไป “ตายด้วยศีล ตายด้วยธรรม”

รวบรวมสติ ตั้งจิตให้เป็นสมาธิต่อสู้อารมณ์อันเคลื่อนไหวทั้งหลายด้วยความ “สงบ”
ความนิ่ง อาการที่สงบ จะสามารถมองเห็น “จิตในจิต” “อารมณ์ในอารมณ์” แล้วความขื่นขมนั้นจักเป็น “พลัง...”

ปัญญาที่เปรียบดั่ง “เสาเข็ม” ที่หยั่งราก ฝังลึกเป็นหลักเป็นฐานที่ตั้งมั่นให้กับชีวิต
สภาวะจิตขมขื่นนั้นมีคุณค่า หากนำพามาเป็นโอกาสแห่งการ “ภาวนา”

ภาวนาให้ชีวิตพ้นทุกข์ ภาวนาให้จิตนี้มีสภาวะอิ่มสุข สุขอันเป็นสุขแท้ คือ "ความสงบสุข"