ทักษะการบริหารสำหรับโรงเรียนขนาดเล็ก
บทความ ทักษะการบริหาร (สำหรับโรงเรียนขนาดเล็ก)
ธนสาร บัลลังก์ปัทมา
พิมพ์ครั้งแรก The City Journal ปีที่ 5 ฉบับที่ 103 เดือนมีนาคม 2552 หน้า 56.
การบริหารจัดการโรงเรียนขนาดเล็กนับว่าเป็นประเด็นที่น่าสนใจในปัจจุบัน ทั้งนี้เพราะจากการประเมินภายนอกของ สมศ. จะพบว่าโรงเรียนขนาดเล็กจำนวนมาก ยังไม่ผ่านการประเมินมาตรฐาน ทั้งนี้เพราะโรงเรียนขนาดเล็กได้รับงบประมาณน้อย ขาดแคลนอัตรากำลัง และบางครั้งกลายเป็นโรงเรียนฝึกการบริหารของผู้บริหารมือใหม่ป้ายแดง อีกประการหนึ่งคือทักษะการบริหารส่งผลต่อขวัญและกำลังใจในการปฏิบัติงาน และความเครียดของผู้ปฏิบัติงานในโรงเรียน ผู้บริหารจึงต้องมีทักษะการบริหารที่ดี
ทักษะการบริหาร เป็นความสามารถเฉพาะตัวที่ต้องอาศัยประสบการณ์บูรณาการเข้ากับหลักวิชาการ ซึ่งครูผู้สอนสามารถนำไปใช้ในการบริหารห้องเรียน การจัดการเรียนการสอนให้เกิดประสิทธิภาพได้ ซึ่งการเรียนการสอนที่มีประสิทธิภาพย่อมส่งผลให้การประเมินภายนอกออกมาดี มีคุณภาพงานตามตัวชี้วัด(KPI)
จากงานวิจัยเรื่องการใช้ทักษะการบริหารของผู้บริหารโรงเรียนขนาดเล็ก สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษานครปฐม เขต 2 ของนาวสาวนวลละออ ไทยนิยม จากมหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยาได้เสนอแนวทางในการใช้ทักษะการบริหาร ดังนี้
ทักษะด้านเทคนิค จากผลการวิจัย พบว่า ผู้บริหารสามารถใช้กระบวนการวิจัยเพื่อพัฒนางานมีค่าเฉลี่ยต่ำสุด ผู้บริหารโรงเรียนขนาดเล็กควรได้รับประสบการณ์ในการทำวิจัยเพื่อพัฒนา โดยการวางแผนพัฒนาตนเองซึ่งมีวิธีการศึกษาที่หลากหลาย และเขตพื้นที่การศึกษาควรมีแผนพัฒนาผู้บริหารโรงเรียนขนาดเล็กในด้านการทำวิจัยอย่างต่อเนื่องและเป็นระบบ การจัดให้มีเครือข่ายการทำวิจัย การสร้างแนวร่วมและพัฒนาการทำวิจัย การวิเคราะห์และการนำผลการวิจัยไปใช้ อาจช่วยให้ผู้บริหารโรงเรียนขนาดเล็กสามารถแก้ปัญหาการจัดการศึกษาได้อย่างมีประสิทธิภาพ
ทักษะด้านมนุษย์ จากผลการวิจัย พบว่า ผู้บริหารสามารถบูรณาการความคิดของบุคลากรไปใช้ในการปฏิบัติงานมีค่าเฉลี่ยต่ำสุด ผู้บริหารโรงเรียนขนาดเล็กควรพัฒนาตนเอง โดยการเปิดใจกว้างและยอมรับฟังความคิดเห็นของผู้ร่วมงาน การเข้าร่วมอบรม ประชุมสัมมนา หรือการฝึกอบรมเชิงปฏิบัติการร่วมกันกับผู้บริหาร ทำให้มีการแลกเปลี่ยนประสบการณ์ เป็นกระบวนการสร้างความมีส่วนร่วม สร้างการรับรู้ร่วมกัน และมีการทำงานเป็นทีม การฝึกฝนตนเองโดยการนำหลักธรรรมมาประยุกต์กับทักษะทางการบริหาร เช่น กัลยาณมิตตา โยนิโสมนสิการ และพรหมวิหาร 4 จะช่วยให้ผู้บริหารโรงเรียนสามารถครองตน ครองคนและครองงาน เป็นการเพิ่มสมรรถนะทางการบริหารและสามารถบริหารจัดการศึกษาให้บรรลุวัตถุประสงค์อย่างมีประสิทธิผลและมีประสิทธิภาพ
ทักษะด้านความคิดรวบยอด ผลการวิจัยพบว่า ผู้บริหารสามารถคิดค้นและพัฒนานวัตกรรมในการปฏิบัติงานมีค่าเฉลี่ยต่ำสุด ผู้บริหารโรงเรียนขนาดเล็ก ควรได้รับการฝึกฝนและพัฒนาทักษะด้านวิสัยทัศน์ การได้รับประสบการณ์ตรงจากการอบรมสัมมนา หรือการศึกษาดูงานการจัดการเทคโนโลยีและนวัตกรรมการศึกษา ที่เป็นองค์ความรู้ใหม่ เป็นการเพิ่มพูนความรู้ และเป็นการจุดประกายความคิดในการสร้างสรรค์และพัฒนานวัตกรรม โดยเขตพื้นที่การศึกษาควรวิเคราะห์ปัญหาและวางแผนพัฒนาผู้บริหารโรงเรียนให้ครอบคลุม เพื่อให้ส่งผลต่อการพัฒนาทักษะทางการบริหาร การสร้างเครือข่ายการพัฒนา เป็นการกระตุ้นและส่งเสริมทักษะทางการบริหารอย่างมีประสิทธิผล
ทักษะด้านผู้นำ จากผลการวิจัย พบว่า ผู้บริหารสามารถใช้วิธีการที่หลากหลายเพื่อลดความขัดแย้งของบุคลากร มีค่าเฉลี่ยต่ำสุด เนื่องจากผู้บริหารต้องทำงานให้สำเร็จโดยอาศัยคนอื่น คนจึงเป็นสิ่งที่สำคัญที่สุด ดังนั้น ผู้บริหารโรงเรียนขนาดเล็กควรฝึกฝนและพัฒนาตนเองในการใช้ทักษะการบริหารทั้ง 4 ด้านอย่างต่อเนื่องและสม่ำเสมอ บูรณาการเข้ากับการใช้เทคนิคและกระบวนการบริหารในรูปแบบต่าง ๆ ที่เหมาะสมตามสถานการณ์ เพื่อบริหารจัดการศึกษาให้บรรลุวัตถุประสงค์
จากแนวทางที่กล่าวมานี้ จะพบว่าหลายเรื่องสามารถนำบูรณาการในการบริหารห้องเรียนหรือการจัดการเรียนการสอนของครู โดย ครูควรมีการทำวิจัยเพื่อพัฒนา มีการวางแผนพัฒนาตนเองซึ่งมีวิธีการศึกษาที่หลากหลาย การวิเคราะห์และการนำผลการวิจัยไปใช้ อาจช่วยให้ครูในโรงเรียนขนาดเล็กสามารถแก้ปัญหาการจัดการศึกษาได้อย่างมีประสิทธิภาพ ครูควรมีการฝึกฝนตนเองโดยการนำหลักธรรรมมาประยุกต์ในการเรียนการสอน เช่น หลักกัลยาณมิตตา โยนิโสมนสิการ และพรหมวิหาร 4 ครูควรพัฒนาตนเองด้านความคิดรวบยอดโดยการแสวงหาประสบการณ์ตรงจากการอบรมสัมมนา หรือการศึกษาดูงานการจัดการเทคโนโลยีและนวัตกรรมการศึกษา ที่เป็นองค์ความรู้ใหม่ เป็นการเพิ่มพูนความรู้ และเป็นการจุดประกายความคิดในการสร้างสรรค์และพัฒนานวัตกรรม
ปัจจัยที่สำคัญที่ส่งผลต่อการบริหารในโรงเรียนขนาดเล็กประการหนึ่ง คือ โรงเรียนขนาดเล็กหลายแห่งมีครูไม่พอหรือไม่ครบชั้นเรียน ผู้บริหารไม่สอนหนังสือเพราะติดราชการประชุมที่เขตพื้นที่อยู่เนือง ๆ ในการบริหารจัดการจึงควรให้ผู้ใหญ่ในเขตพื้นที่เป็นฝ่ายมาหาครูที่โรงเรียนโดยผ่านศึกษานิเทศก์ควรไปช่วยสอนหรือนำสื่อการสอนไปสนับสนุน รวมถึงรองผู้อำนวยการเขตพื้นที่การศึกษา ซึ่งแต่ละเขตพื้นที่มีรองผู้อำนวยการเขตหลายคน ควรมีการแบ่งกระจายไปช่วยพัฒนาการเรียนการสอนในโรงเรียนขนาดเล็ก และที่สำคัญคืองบประมาณ เพราะผู้บริหารที่มีวิสัยทัศน์กว้างไกลมีทักษะการบริหารที่ครบถ้วนตามหลักวิชาการ แต่ไม่มีงบประมาณสนับสนุนการขับเคลื่อนการศึกษาคงไม่เกิดขึ้น เหมือนกับการปฏิรูปการศึกษาที่ก้าวย่างมาครบ 1 ทศวรรษในปีนี้ แต่งานวิจัยหลายชิ้นแสดงให้เห็นว่าล้มเหลว
************
ความเห็น (5)
น่าสนใจครับ ขอบคุณมากครับที่นำข้อมูลดีๆ มาให้อ่าน
ดีมากครับ ได้แนวทางนำมาประยุกต์ใช้ได้ดี ขอบคุณครับ
อัจฉรา คหินทพงศ์
ขอบคุณมากค่ะ เพราะกำลังค้นหาเอกสารอ้างอิงเกี่ยวกับวิทยานิพนธ์
มีงานวิจัยของคุณนวลละออ ไทยนิยม แบบเต็มเล่มไหมคะ พอดีกำลังทำวิจัยเรื่องนี้ค่ะ
งานวิจัยของคุณนวลละออ ไทยนิยม แบบเต็มเล่ม มีที่ มรภ.บ้านสมเด็จเจ้าพระยา หรือติดต่อที่ สพท.นครปฐม เขต 2 ลองค้นในกูเกิลน่ามีข้อมูลเจ้าตัวครับ