ผักปลอดภัยจากสารพิษ ที่บ้านคลองอ้อม อำเภอปราณบุรี

พัฒนาการการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการปลูกผักจากการใช้สารเคมีมาสู่การปลูกผักปลอดภัยจากสารพิษที่ไม่มีการใช้สารเคมีใดๆ ทั้งสิ้น

เมื่อวานนี้ผู้เขียนได้มีโอกาสร่วมสัมมนาเชิงปฏิบัติการส่งเสริมการเกษตร ระดับอำเภอ ( DW ) ที่อำเภอปราณบุรี ซึ่งครั้งนี้พวกเราชาวส่งเสริมการเกษตรได้ไปเยี่ยมชมกิจกรรมการปลูกผักปลอดภัยจากสารพิษของกลุ่มวิสาหกิจชุมชนบ้านคลองอ้อม หม่ที่ 6 ตำบลเขาน้อย อำเภอปราณบุรี จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ โดยได้รับการต้อนรับและเล่าเรื่องราวเกี่ยวกับการทำกิจกรรมกลุ่ม จากพี่วาสนา สีพิณ ประธานกลุ่มฯ ซึ่งเป็นประโยชน์กับเจ้าหน้าที่ส่งเสริมการเกษตร และ เกษตรกรทั่วไป เป็นอย่างมาก ผู้เขียนได้สรุปประเด็นความรู้ที่ได้จากพี่วาสนา สีพิณ ไว้ดังนี้

พี่วาสนา สีพิณ กับสามีคู่ใจ

1. จุดเริ่มต้นการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการปลูกผัก พี่วาสนา เป็นลูกชาวสวนผักมาตั้งแต่เกิด จึงเรียนรู้วิชาการปลูกผักจากพ่อแม่จนซึมซับในอาชีพนี้ และก็ยึดถืออาชีพปลูกผักเรื่อยมา โดยแต่ก่อนนั้น ก็ปลูกผักแบบใช้สารเคมีในปริมาณมาก และพบว่าต้นทุนการผลิตสูงขึ้นเรื่อยๆ ประกอบกับมีความเสี่ยงกับภัยธรรมชาติและราคาผลผลิตตกต่ำ ทำให้เกิดความคิดต้องการหลุดพ้นจากวงจรความเสี่ยงนี้ จนกระทั่งเมื่อปี 2542 พี่วาสนาได้เข้าเป็นสมาชิกกลุ่มผู้ปลูกผักปลอดภัยจากสารพิษตำบลเขาน้อย ซึ่งทำให้ได้รับความรู้จากเจ้าหน้าที่ส่งเสริมการเกษตร รวมทั้งจากการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ระหว่างสมาชิกกลุ่มด้วยกันเอง ทำให้มีการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมการปลูกผักแบบใช้สารเคมี มาเป็นการปลูกผักปลอดภัยจากสารพิษ ซึ่งในปัจจุบันพี่วาสนาไม่ได้ใช้สารเคมีใดๆ ทั้งสิ้น แต่จะใช้สารชีวภัณฑ์ น้ำหมักชีวภาพ และสารสมุนไพรไล่แมลง ทำให้ผักมีคุณภาพและที่สำคัญคือสามารถลดต้นทุนการผลิตได้อีกด้วย

พี่วาสนา ทำน้ำหมักชีวภาพจากเศษปลา ไว้ใช้เอง

แปลงผักกะหล่ำปลี ซึ่งปลูกแบบขั้นบันไดในพื้นที่ลาด เพื่อการรักษาหน้าดินและความสะดวกในการให้น้ำ

ปลูกผักหลากหลาย ทั้งกวางตุ้ง คะน้า

ต้นกระเพรา ที่สร้างรายได้อย่างเป็นกอบเป็นกำ

กะหล่ำปลี

2. รวมตัวขึ้นทะเบียนวิสาหกิจชุมชนบ้านคลองอ้อม จากการเป็นสมาชิกกลุ่มผู้ปลูกผักปลอดภัยจากสารพิษตำบลเขาน้อย ซึ่งเป็นการรวมสมาชิกจากหลายหม่บ้าน ทำให้ขาดความคล่องตัวในการทำงาน พี่วาสนาจึงเป็นแกนนำรวบรวมสมาชิกในหมู่บ้านคลองอ้อมมาจัดตั้งกลุ่มและขึ้นทะเบียนวิสาหกิจชุมชน ในปี 2550 เพื่อความคล่องตัวในการบริหารงานและการสนับสนุนการดำเนินงานจากหน่วยงานภาครัฐ ซึ่งจากการเป็นวิสาหกิจชุมชน ทำให้กลุ่มได้รับการสนับสนุนทั้งด้านความรู้ แม้กระทั่งแหล่งเงินทุนจากภาครัฐ โดยล่าสุดกลุ่มฯ ก็ได้รับการสนับสนุนงบประมาณจัดสร้างร้านค้าชุมชนเพื่อเป็นแหล่งจำหน่ายผักปลอดภัยจากสารพิษของสมาชิกกลุ่มฯ โดยทุกวันนี้จะมีลูกค้าประจำมาซื้อผักที่ร้านค้าชุมชนและมีแนวโน้มมากขึ้นเรื่อยๆ จากการบอกต่อของลูกค้า

ร้านค้าชุมชน ที่จำหน่ายสินค้าอุปโภคบริโภค และผักปลอดภัจากสารพิษ

ผักปลอดภัยจากสารพิษของสมาชิก ที่นำมาจำหน่าย

3. การเชื่อมโยงเครือข่าย พี่วาสนาได้เป็นคณะทำงานเครือข่ายกลุ่มผู้ปลูกผักปลอดภัยจากสารพิษระดับอำเภอ และระดับจังหวัด ในปี 2551 และจากการเข้าร่วมเวทีเครือข่ายทำให้พี่วาสนาได้เรียนรู้การเชื่อมโยงเครือข่าย โดยนำมาปรับใช้ภายในกลุ่มด้วยการเชื่อมโยงกับสมาชิกในกลุ่มด้านการผลิต ซึ่งมีการแบ่งกิจกรรมตามความถนัด เพื่อเกื้อกูลและสนับสนุนกันภายในกลุ่ม ได้แก่ สมาชิกที่มีอาชีพเผาถ่าน ก็จะให้เป็นผู้ผลิตน้ำส้มควันไม้ซึ่งเป็นผลพลอยได้จากการเผาถ่าน มาขายให้สมาชิกในกลุ่มและเครือข่ายกลุ่มอื่นๆ ในราคาย่อมเยาว์คือ ขวดละ 50 บาท ( 1,500 ซี.ซี. ) ส่วนสมาชิกที่มีทักษะในการทำปุ๋ยหมัก ก็ทำขายให้สมาชิกในราคากิโลกรัมละ 2.50 บาท ซึ่งเป็นการเชื่อมโยงและช่วยเหลือกันภายในกลุ่ม ส่วนในด้านการตลาดนั้น กลุ่มนี้ยังไม่มีปัญหาเนื่องจากผลผลิตมีตลาดท้องถิ่นรับซื้อเป็นประจำ

สมาชิก ที่ผลิตปุ๋ยหมักไว้จำหน่ายให้กับสมาชิกที่ในกลุ่มและเครือข่าย ในราคาย่อมเยาว์

สำหรับการเข้าไปร่วมแลกเปลี่ยนเรียนรู้ครั้งนี้ ผู้เขียนได้เห็นถึงพัฒนาการในแบบค่อยเป็นค่อยไปของกลุ่มวิสาหกิจชุมชนบ้านคลองอ้อม โดยมีพี่วาสนา สีพิณ เป็นผู้นำที่เข้มแข็ง ซึ่งคุณลักษณะเด่นของพี่วาสนาคือความพร้อมที่จะเรียนรู้เพื่อพัฒนาตนเอง พัฒนาอาชีพ พัฒนากลุ่มและพัฒนาชุมชนต่อไป