สู่การพัฒนาคุณภาพการศึกษาขั้นพื้นฐานเพื่อรองรับการประเมินคุณภาพ

แผนปฏิบัติที่ดีเลิศ (Best practice) ขององค์กร ในเรื่องการจัดการความรู้

สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาหนองบัวลำภู เขต 1

เรื่อง KM : สู่การพัฒนาคุณภาพการศึกษาขั้นพื้นฐานเพื่อรองรับการประเมินคุณภาพ

ภายนอกรอบสองจาก สมศ.

1. บทนำ

สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาหนองบัวลำภู เขต 1 มีสถานศึกษาในสังกัด 228 แห่ง จากผลการประเมินคุณภาพภายนอกรองแรกของ สมศ. มีสถานศึกษาในสังกัดมีผลการประเมินในระดับปรับปรุง 74 แห่ง คิดเป็นร้อยละ 32.45 เป็นโจทย์ให้สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาหนองบัวลำภู เขต 1 ต้องแก้ไข ทำอย่างไรที่จะยกระดับคุณภาพของสถานศึกษาให้ผ่านการประเมินคุณภาพภายนอกรอบสองจาก สมศ.

เส้นทางการดำเนินงานการพัฒนา ได้ใช้เครื่องมือการจัดการความรู้หลายชนิด ทั้งการเรียนรู้จากการปฏิบัติที่เป็นเลิศ เพื่อนช่วยเพื่อน เรียนรู้จากผู้เชี่ยวชาญ การตรวจประเมินความรู้ และกำหนดเป็นนโยบายในกระบวนการจัดการความรู้ในการดำเนินโครงการในแผนปฏิบัติการประจำปี

2. วัตถุประสงค์

2.1 เพื่อพัฒนาโรงเรียนในสังกัดที่จะประเมินคุณภาพภายนอกรอบสอง ครั้งที่ 2/2550 จำนวน
31 โรงเรียน ให้มีคุณภาพตามมาตรฐานการศึกษาขั้นพื้นฐาน และมีความพร้อมรับการประเมินคุณภาพภายนอกรอบที่สอง จาก สมศ.

2.2 เพื่อพัฒนาครูผู้สอนในโรงเรียนให้สามารถพัฒนานวัตกรรมการเรียนการสอนโดยใช้กระบวนการวิจัย

3. วิธีดำเนินงาน

3.1 กำหนดเป้าหมายของการดำเนินการพัฒนา

- จำนวนโรงเรียน 31 โรง ได้รับการรับรองคุณภาพภายนอกจาก สมศ.

- ครูผู้สอนผ่านการประเมินคุณภาพด้านการเรียนการสอนระดับ ดี

3.2 แต่งตั้งคณะกรมการดำเนินงาน 2 คณะ ประกอบด้วย

3.2.1 คณะกรรมการประเมินคุณภาพภายในโรงเรียน จำนวน 10 คณะ รับผิดชอบประเมินโรงเรียน 3 โรงเรียน กรรมการประกอบด้วย คณะละ 3-5 คน โดยอย่างน้อย 1 คน เป็นผู้ได้รับใบอนุญาตเป็นผู้ประเมินคุณภาพภายนอกของ สมศ. และมีประสบการณ์การประเมินภายนอกมาแล้ว ถือว่าเป็นผู้เชี่ยวชาญด้านการประเมินคุณภาพการศึกษา

3.2.2 ทีมพัฒนาเพื่อนพาทำ แต่งตั้งจำนวน 10 ทีม ๆ ละ 5-7 คน แต่ละทีมจะประกอบด้วย รอง ผอ.สพท. ศึกษานิเทศก์ และผู้บริหารโรงเรียน ที่ได้พัฒนาโรงเรียนจนได้รับการรับรองคุณภาพภายนอกจาก สมศ. แล้ว ถือว่าเป็นผู้มีประสบการณ์ เป็นผู้เชี่ยวชาญด้านการพัฒนาโรงเรียน
ให้ผ่านการประเมินคุณภาพภายนอกรอบสองจาก สมศ.

3.3 จัดประชุมคณะกรรมการประเมินคุณภาพภายใน โดยให้ผู้ที่ได้รับใบอนุญาตเป็นผู้ประเมินภายนอกของ สมศ. ถ่ายทอดประสบการณ์ เทคนิค วิธีการประเมินตามเกณฑ์ของ สมศ. ให้คณะกรรมการคนอื่น ๆ ได้รับทราบ เป็นการเรียนรู้จากผู้เชี่ยวชาญ และในระหว่างประเมินโรงเรียน ผู้มีประสบการณ์
จากการประเมินภายนอกมาแล้ว จะให้ข้อแนะนำวิธีการประเมิน การเก็บข้อมูล ร่องรอย หลักฐาน ให้กับคณะกรรมการคนอื่น ๆ ซึ่งเป็นการเรียนรู้ การปฏิบัติ การประเมิน จากผู้ที่มีประสบการณ์ที่ได้ปฏิบัติมาแล้ว

3.4 ทีมพัฒนาเพื่อนพาทำ 10 ทีม ร่วมพัฒนาโรงเรียน โดยแต่ละทีมจะร่วมพัฒนาโรงเรียน
3 โรง โดยจะวิเคราะห์ผลการประเมินภายในของทีมประเมิน นำมาวางแผนการพัฒนาโดยมีเป้าหมายให้โรงเรียนมีคุณภาพตามมาตรฐานการศึกษาขั้นพื้นฐาน และมีความพร้อมรับการประเมินคุณภาพภายนอกจาก สมศ. ในการพัฒนาได้ใช้เครื่องมือการจัดการความรู้ การเรียนรู้จากผู้เชี่ยวชาญ และการปฏิบัติ
ที่เป็นเลิศ (Best Practices) เช่น

1) ผู้บริหารที่เป็นทีมพัฒนาที่มีประสบการณ์ พัฒนาโรงเรียนผ่านประเมินรอบสองจาก สมศ. แล้ว ให้ข้อแนะนำการปฏิบัติ และการพัฒนาแต่ละมาตรฐานแก่โรงเรียน เป็นการใช้เครื่องมือ เรียนรู้จากผู้เชี่ยวชาญ

2) โรงเรียนที่จะรับการประเมิน ไปศึกษาเรียนรู้กับโรงเรียนอื่นที่อยู่ใกล้เคียงที่ผ่านการประเมินคุณภาพภายนอกรอบสองแล้ว หรือเป็นโรงเรียนที่มีระบบประกันคุณภาพภายนอกดี เลิศ หรือโรงเรียนที่มีระบบ ToPStar เช่น

- โรงเรียนบ้านโนนสวรรค์หนองแกไปเรียนรู้กับโรงเรียนบ้านบกโนนเรียง
ซึ่งเป็นโรงเรียนที่มีระบบประกันภายในดี ใช้ระบบ ToPStar

- โรงเรียนบ้านโนนตาล บ้านผาเสด็จ บ้านวังแคน บ้านวังคูณ ไปเรียนรู้ที่โรงเรียนบ้านโต่งโต้น ซึ่งผ่านประเมินรอบสอง และได้รับการรับรองจาก สมศ. แล้ว

- โรงเรียนบ้านห้วยทราย ไปเรียนรู้กับโรงเรียนบ้านสุขเกษม ซึ่งผ่านประเมินรอบสองจาก สมศ. แล้ว

- โรงเรียนโนนสังวิทยาคาร ได้มีการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ การพัฒนามาตรฐาน
ด้านการเรียนการสอนภายในโรงเรียน แต่ต่างกลุ่มสาระ จากผลการประเมินรอบแรก ครูกลุ่มสาระ
การเรียนรู้ สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม กลุ่มสาระสุขศึกษาและพลศึกษา มีผลการประเมิน
ในระดับ ดี ครูผู้สอนจากกลุ่มสาระอื่น จึงไปเรียนรู้วิธีการปฏิบัติงานจากครูกลุ่มสาระสังคมฯ และกลุ่มสาระสุขศึกษาและพลศึกษา

3) สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาหนองบัวลำภู เขต 1 พัฒนาครูผู้สอนในโรงเรียน
โดยใช้เครื่องมือจัดการความรู้ เพื่อนช่วยเพื่อน (Peer Assist) โดยจัดประชุมปฏิบัติการครูผู้สอนแต่ละ
กลุ่มสาระ ในการพัฒนานวัตกรรมการเรียนการสอน โดยเชิญครูผู้สอนในสังกัดที่เป็นครูชำนาญการพิเศษ ครูเชี่ยวชาญที่ได้พัฒนานวัตกรรมการเรียนการสอนมีประสบการณ์ เคยพัฒนานวัตกรรมการเรียนการสอนในกลุ่มสาระนั้น ๆ มาแล้ว มาเป็นวิทยากรในลักษณะของการล้อมวงเสวนาแลกเปลี่ยนเรียนรู้แต่ละกลุ่มสาระ มีการสนทนาซักถามปัญหา เรียนรู้ขั้นตอนการปฏิบัติงานของวิทยากรที่ประสบผลสำเร็จ จากนั้น
ผู้เข้าอบรมได้กำหนดวิธีการปฏิบัติงานของตนเอง เพื่อให้การพัฒนานวัตกรรมการเรียนการสอนของตนเองประสบผลสำเร็จ โดยใช้ตารางเรียนรู้จาก Best Practice

4) สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาหนองบัวลำภู เขต 1 โดยศึกษานิเทศก์ ได้มีการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ โดยการประชุมทั้งเป็นทางการและไม่เป็นทางการ เสวนา สนทนาทางวิชาการ
ดึงเทคนิค ประสบการณ์การนิเทศของศึกษานิเทศก์แต่ละคนในการพัฒนาระบบประกันคุณภาพภายในโรงเรียน ที่ได้ไปร่วมเป็นทีมพัฒนาโรงเรียนแล้ว โรงเรียนมีคุณภาพตามมาตรฐาน และผ่านการประเมินรอบสองจาก สมศ. โดยใช้เครื่องมือการจัดการเรียนรู้ “เรื่องเล่า”

ตัวอย่างเรื่องเล่า “เทคนิคการนิเทศของศึกษานิเทศก์”

1. นางละดา ดอนหงษา นิเทศโรงเรียนบ้านหนองบัวเงิน อำเภอโนนสัง , โรงเรียนหัวนาศึกษาวิทย์ อำเภอเมือง และโรงเรียนโนนสวรรค์หนองแก โดยให้โรงเรียนเหล่านี้นำคณะครูในโรงเรียนไปเรียนรู้กระบวนการจัดทำแผนปฏิบัติการและการประเมินโครงการ ที่โรงเรียนบ้านบกโนนเรียง อำเภอเมือง ซึ่งเป็นโรงเรียนที่จัดทำแผนอย่างเป็นระบบ มีผลการประเมินจาก สมศ. มาตรฐานด้านการบริหารในระดับดีมาก

2. นายคำตา อ้วนสาเล นิเทศโรงเรียนโนนสังวิทยาคารในมาตรฐานด้านการเรียนการสอน โดยจัดให้มีการเรียนรู้กันภายในโรงเรียน ซึ่งในโรงเรียนมีครูกลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษาศาสนาและวัฒนธรรม กลุ่มสาระสุขศึกษาและพลศึกษา ครูกลุ่มสาระการเรียนรู้คณิตศาสตร์ (นายถวิล ศรีภูธร) โดยได้พัฒนางานการเรียนการสอนจนได้เป็นครูปฏิรูปต้นแบบปฏิรูปการเรียนรู้และได้วิทยฐานะชำนาญการพิเศษ และมีระดับผลการประเมินของ สมศ. รอบแรกในระดับ ดี โดยให้ครูกลุ่มสาระดังกล่าวจัดกิจกรรมให้ครูกลุ่มสาระการเรียนรู้ ภาษาไทย ภาษาต่างประเทศ และวิทยาศาสตร์ ไปเรียนรู้วิธีการกับคณะครูดังกล่าว จนได้เป็นครูต้นแบบปฏิรูปการเรียนรู้ และส่งผลให้โรงเรียนได้รับการรับรองในการประเมินรอบสองจาก สมศ.

4) สรุปผลการดำเนินการ/ภาพความสำเร็จ

จากการใช้เครื่องมือการจัดการความรู้ที่กล่าวมาเกิดผลสำเร็จ ดังนี้

4.1 โรงเรียน 31 โรงเรียน ที่ประเมินคุณภาพภายนอกรอบสองจาก สมศ. ครั้งที่ 2/2550
มีการพัฒนางานสู่มาตรฐานการศึกษาขั้นพื้นฐาน และมีผลการประเมินคุณภาพภายนอกรอบสองจาก สมศ. เมื่อเดือน ธันวาคม 2550 ผ่านเกณฑ์การประเมิน ทุกโรงเรียน

4.2 ครูผู้สอนที่ได้เข้าอบรมการพัฒนานวัตกรรม สามารถสร้างและพัฒนานวัตกรรมการเรียนการสอน ร้อยละ 70

4.3 บุคลากรในสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาหนองบัวลำภู เขต 1 โดยเฉพาะกลุ่มนิเทศฯ
ได้มีการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ซึ่งกันและกัน มีปฏิสัมพันธ์ที่ดีต่อกัน เกิดเป็นองค์กรแห่งการเรียนรู้