ตำนานปี๋ใหม่เมืองล้านนาต๋อนศิลปศาสตร์ในวันพญาวัน
ได้กล่าวถึงพิธีการต่างๆในวันพญาวันมาแล้วเป็นบางส่วน มาวันนี้จะเล่าถึงการถ่ายทอดวิชาความรู้ในวันพญาวัน เพราะเชื่อว่าวันพญาวันเป็นวันที่ฤกษ์ดีที่สุดในรอบปี ตอนเช้าเมื่อไปวัดบางคนก็จะกินอ้อผะหญาจากพระสงฆ์ หรือครูบาเจ้าเชื่อว่าคนใดกินอ้อผะหญาจะมีผะหญาปัญญาเฉียบแหลม เรียนเก่งการทำอ้อผะหญาพระสงฆ์หรือพ่อครู แม่ครูบางท่านจะทำไว้ให้ลูกศิษย์โดยการตัดต้นอ้อมาทำกระบอกยาวราว 2 นิ้ว ใส่น้ำผึ้งแท้ลงไป ทำๆหลายกระบอกนำใส่ในขันครู ทำพิธีเสกโดยใช้พระคาถาชื่อว่า "อ้อผะหญา" เมื่อคนใดจะมากินอ้อผะหญา ท่านก็จะหยิบขึ้นมา 1 กระบอก เป่าเสกอีกครั้ง แล้วยื่นให้คนที่จะผู้ที่จะกินรับเอาอ้อผะหญามากรอกเข้าปากตนเองจนหมดครั้งเดียวพรวด แล้วทำการขบกัดปากกระบอกอ้อให้แตก ยิ่งแตกมากเท่าใดถือว่าจะมีผะหญาปัญญาแตกฉานเท่านั้น เสร็จแล้วเอาบอกอ้อผะหญาโยนทิ้งข้ามบ่าตนเองไปด้านหลัง
ส่วนผู้คนที่จะเรียนวิชาความรู้ก็ต้องไปขึ้นครูกันในวันนี้ ไม่ว่าครูดาบ ครูเจิง(ชั้นเชิงการต่อสู้) ครูซอ ครูกลอง ครูมวย ครูคาถาต่างๆ ไม่ว่าคาถาข่ามคง(คงกระพัน) คาถาสาวหุม(มหาเสน่ห์) ครูยาสมุนไพร รวมความเอาว่าซะป๊ะวิชาที่ต้องการเรียนก็ต้องขึ้นครูกันในวันนี้
การขึ้นครูแต่ละวิชา แต่ละครู ก็ไม่เหมือนกัน ครูดาบครูเจิง อาจมีค่าครู 32 แถบ หรือบาทในปัจจุบันครูซอบางท่านอาจให้ลูกศิษย์มอบสวยดอกไม้ให้ตนเอง เสร็จแล้วจะให้ลูกศิษย์เด็ดก้นสวยดอกออกทิ้งเกิดเป็นช่องก้นสวยดอก มองเห็นทะลุโปร่ง ถือว่าจะทำให้ลูกศิษย์มีผะหญาปัญญาโปร่งลอดอุปสรรคปัญหาต่างๆ เวลาขับขานเพลงซอด้วยคำพูดสด ก็จะไม่ติดขัด สามารถโต้ตอบ สามารถบอกเพลงซอได้เก่ง
แต่บางคนเรียนวิชาการมาแล้ว เมื่อถึงรอบปีในวันพญาวันก็จะกลับไปดำหัวครู ทบทวนวิชาการที่เคยเรียนมา เช่น มีการฟ้อนดาบ การดื่มน้ำมนต์แล้วฟันแทงทดลองพระคาถา การลืน(กลืนยันต์)ข่ามคง ลืนยันต์มหาเสน่ห์ การฝังยันต์(ตะกรุด)การปลดขันตั้งหรือขันครู หากว่ามีการขึ้นขันตั้ง หรือขันครูก่อนวันพญาวันมาแล้ว จะนานเท่าใดก็ตาม เมื่อถึงวันพญาวันต้องปลดขันตั้งลง จะตั้งขันครูหรือขันตั้งข้ามปี หรือวันพญาวันไม่ได้ เมื่อปลดขั้นตั้งหรือขันครูลงแล้วเมื่อพ้นวันพญาวันไป ก็ไม่ต้องตั้งอีกเพราะถือว่าได้ขึ้นไว้ดีแล้ว
การเปลี่ยนขันครู เมื่อถึงวันพญาวัน ครูบางคนกำหนดให้ลูกศิษย์ต้องเปลี่ยนเครื่องสักการะบูชาครูที่เป็นของเก่าออกทิ้งจนหมดแล้วต้องหาใหม่ทุกอย่างครบเหมือนเดิม เช่น ดอกขาวจำนวน 32 ดอก เทียน 32 เล่ม ต้องเท่าเดิม ดังนี้เป็นต้น โดยเฉพาะพ่อครูที่มีวิชาอาคมแก่กล้า มีเครื่องสักการะในขันครูเป็นเหล้า ถึงเวลาเปลี่ยนเครื่องสักการะในขันครู ก็จะนำเหล้าเก่ามาเสกเลี้ยงให้ลูกศิษย์ดื่ม โดยเฉพาะศิษย์ที่เรียนมาด้วยกัน ต้องมาดื่มเหล้าขวดเดียวกัน ห้ามทะเลาะกัน ไม่ว่าศิษย์รุ่นน้อง ศิษย์รุ่นพี่ถือว่าเป็นศิษย์ร่วมครูร่วมสาบาน
ในวิถีชีวิตประจำวัน หากเราไปนั่งพูดคุยกับเพื่อนบ้านผู้ที่มีคาถาอาคม หรือมีภรรยาหลายๆคนถือว่าเป็นที่มีเสน่ห์ มักจะพูดเล่นกันว่า " ถึงวันพญาวันจะขอขึ้นครูสักคน " เป็นต้น จะเห็นว่าความเชื่อเรื่องวันพญาวันของผู้คนล้านนานั้นยังมีอยู่บ้าง แม้จะเป็นการพูดหยอกล้อ แต่นั่นก็มีที่มา...
หลังจากเรียนวิชาศิลปศาสตร์หรือทบทวนวิชากันแล้ว ลูกศิษย์บางคนหลายคนอาจเล่นรดน้ำ หรือเล่นเตะตะกร้อ เล่นหมากกอน ม้าจ๊กคอก เกิดความอบอุ่นทั้งลูกศิษย์และพ่อครู แม่ครูในวิถีแห่งล้านนาในวันพญาวัน...ยิ่งแล
ความเห็น (8)
เข้ามาลงชื่ออ่านครับผม
สวัสดีครับคุณกวินทรากร..
คุณครับที่เข้ามาแว่อ่าน...
ด้วยความปรารถนาดีจากลุงหนาน...พรหมมา
ผมได้องค์ความรู้ ปี๋ใหม่เมือง เต็มพิกัดเลยครับพ่ออาจารย์ ขอบพระคุณอาจารย์มากๆและขออนุญาตนำออกรายการ "สืบศิลป์ถิ่นไทย" สองตอนติดต่อกันในช่วงปีใหม่เมืองนี้
อาจารย์ครับ ผมต้องการองค์ความรู้อีกอย่างหนึ่งคือ ประเพณี 12 เดือนของล้านนา ผมเคยพบที่วิหารวัดหล่ายทา อำเภอแม่ทา จังหวัดลำพูน แล้วจดใส่กระเป๋าสตางค์ไว้ปรากฏว่าหายไปครับ ตอนนี้ ผมกำลังทำตารางเปรียบเทียบ ประเพณี 12 เดือนของชาวไต ชาวล้านนา ชาวลาวและชาวไทยครับ ยกตัวอย่าง เดือน 12 ของชาวไต จะตรงกับเดือนยี่ของล้านนา และตรงกับเดือนพฤศจิกายน ของไทย ผมอยากทราบว่า เดือนยี่ของล้านนามีประเพณีอะไร แค่บอกสั้นๆไม่ต้องมีรายละเอียดครับ
ถ้าพ่ออาจารย์จะกรุณา ช่วยเรียงให้ผมด้วยตั้งแต่เดือนอ้าย เดือนยี่ เดือนสาม ......จนครบ 12 เดือน ผมจำได้แค่สองเดือน เช่น เดือน 7 ปี๋ใหม่เมือง เดือนยี่ งานยี่เป็ง เป็นต้น
ขอบพระคุณพ่ออาจารย์ล่วงหน้าครับ
ไหว้สาอาจารย์เกครับ..
*ขอบคุณมากที่สนใจเรื่องล้านนา
*ผมขอเล่าเป็นหมวดๆจะดีไหมเพราะมีผู้อ่านต้องการจะรวมหมวดเอาไว้ก่อนหน้านี้
*ผมก็กำลังทำอยู่ก็คือเรื่องผีล้านนา พอดีเป็นปีใหม่เมืองล้านนา เลยต้องงดเรื่องผีไว้ชั่วคราว แต่ก็จะบอกว่าแต่ละเรื่องมันเกี่ยวข้องกับเดือนใดให้พวกเราได้ทราบ
ด้วยความปรารถนาดีจากลุงหนาน....พรหมมา
สวัสดีค่ะ
* เข้ามารายงานตัวอ่านต่อค่ะ....หายไปนาน
* ดีใจจังเลย...เมื่อคืนยังคิดถึงบล็อกอยู่...เช้าพบแล้ว
ไหว้สาท่านอาจารย์พรรณาครับ..
*ขอบคุณที่ติดตามบทความครับ
*ที่หายไปช่วงหนึ่งกำลังเตรียมกิจกรรมหลังเกษียณเพื่อเริ่มชีวิตของตนเองอย่างแท้จริงคือการสร้างแหล่งเรียนรู้เพื่อคืนความรู้แก่สังคมชื่อแหล่งเรียนรู้"ผะหญาภูมิปัญญาล้านนา"
*ด้วยความปรารถนาดีจากลุงหนาน.....พรหมมา
คนเจียงฮาย
ขอถามว่า ถ้าป้อครูได้ตายลง เราจะทำพิธีปลดขันตั้งอย่างไดครับ ช่วยตอบ ขอบคุณครับ
สวัสดีคนเจียงฮายครับ....
ผมกลับมาอ่านวันนี้(19 มค.54)คงเลยมานานเมิน...การทำพิธีปลดขันตั้งเมื่อครูเสียลงนั้น ที่จริงครูเสียลงแต่เราต้องการวิชาอยู่นั้นไม่ต้องปลดขันครับ....
แต่ถ้าไม่ต้องการก็อธิษฐานนำเอาขันคว่าลงแล้วนำเครื่องบูชาทั้งหมดไปลอยน้ำ..ทิ้งไป กลับมาอาบน้ำขมิ้นส้มป่อยก็เสร็จแล้วครับ...
ด้วยความปรารถนาดีจากลุงหนาน.......พรหมมา