วัฒนธรรมจีนฮ่อที่บ้านสันติชล : ปฐมบทของที่มาของคำว่า "ฮ่อ"
จีนฮ่อ ผมได้ยินมาตั้งแต่ยังเด็ก มโนภาพของจีนฮ่อในโนสำนึกผมนั้น คิดไปถึงกลุ่มคนที่มีนิสัยดุและอันธพาล นั่นยอมรับว่าเป็นภาพของจีนฮ่อของผมยามที่ได้ยินชื่อ
ด้วยแถบแม่ฮ่องสอน เป็นชายแดนติดกับประเทศพม่า มีหมู่บ้านชาวจีนอาศัยอยู่ตามตะเข็บชายแดน มีวิถีชีวิต วัฒนธรรมที่เป็นอัตลักษณ์อย่างชัดเจน เราไม่ใคร่ได้เห็นชาวจีนเหล่านี้มีบทบาทในสังคมเมืองแม่ฮ่องสอนมากนักในอดีต ด้วยเพราะว่าการเป็นชนกลุ่มน้อย ไม่มีบัตรประจำตัวประชาชน พูดภาษาจีนที่ลำบากในการสื่อสารกับคนท้องถิ่น แต่จีนฮ่อก็ยังอยู่ในพื้นที่ของตนเอง ใช้ชีวิตแบบเรียบง่ายและมีความสุข
ผมมีโอกาสดีที่ได้เรียนรู้ประวัติศาสตร์ดีๆเหล่านี้กับท่าน ดร.นรเศรษฐ์ พิสิฐพันพร จาก สถาบันวิจัยภาษาและวัฒนธรรมเพื่อพัฒนาชนบท ม.มหิดล ที่เข้ามาเก็บข้อมูลและได้จัดทำหนังสือ มอบให้ผมเก็บไว้สองเล่ม ขอขอบพระคุณท่านมา ณ โอกาสนี้
ชาวจีนจากมณฑลยูนนานได้เดินทางเข้ามาค้าขายในบริเวณภาคเหนือของประเทศไทยมาช้านานแล้ว พ่อค้าชาวจีนยูนนานเห่านี้มีชื่อเรียกในภาษาล้านนาว่า “ฮ่อ” คำว่า ฮ่อ หมายถึงชาวจีนที่อยู่ทางมณฑลทางใต้ของจีน(เช่นมณฑลยูนนาน และอาจรวมถึงกลุ่มชาติพันธุ์อื่นๆที่มาจากมณฑลนี้ หรือจากมณฑลใกล้เคียงด้วย (เช่น มณฑลกวางสี และมณฑลเฉฉวน)
ที่มาของคำว่า ฮ่อ สันนิษฐานว่าอาจมาจากชื่อเรียกอาณาจักรน่านเจ้า ซึ่งตั้งอยู่ที่ตาหลี่ ริมทะเลสาบหนองแส (หรือ “ซีเอ้อห่อ”) ชาวจีนเรียกชาวป่าที่อยู่ทะเลสาบหนองแสนี้ว่า “ฮ่อ/ห้อ” ชื่อเต็มคือ “ซีเอ้อห่อหมาน” หรือ “ชาวป่าที่อาศัยอยู่บริเวณแม่น้ำหนองแส” ต่อมาชาว ฮ่อ/ห้อ ได้ย้ายที่อยู่จากทะเลสาบหนองแสไปอยู่คุนหมิง ก็ยังถูกเรียกว่า ฮ่อ/ห้อ ตามที่อยู่เดิมที่ริมทะเลสาบหนองแส
ต่อมาคำว่า “ฮ่อ” ได้เข้ามาสู่อาณาจักรล้านนาและล้านช้าง ชาวไทยล้านนาและลาวเรียกชาวจีนที่มาจากมณฑลยูนนานและใกล้เคียงว่า “ฮ่อ”
ประวัติศาสตร์ล้านนากล่าวว่าขุนเจือง วีรกษัตริย์แห่งเมืองพะเยา สิ้นพระชนม์ขณะทำสงครามกับ “พญาฮ่อแมนตาตอกขอกฟ้าตายืน” ที่เมืองยูนนาน นอกจากนี้ประวัติศาสตร์ล้านนายังกล่าวว่า ระหว่างปี พ.ศ.๑๙๔๗ – ๑๙๔๘ (ตรงกับสมัยหมิงของจีน) ได้เกิดสงครามระหว่างอาณาจักรล้านนากับฮ่อ พญาสามฝั่งแกนอาณาจักรล้านนา ได้เกณฑ์ทหารจากเชียงใหม่ เชียงราย พะเยา ฝางและเชียงแสน ทำสงครามชนะฮ่อ ขับไล่ฮ่อไปจนสุดแดนสิบสองพันนา นอกจากนี้ในพงศาวดารเมืองหลวงพระบางกล่าวว่า พ.ศ.๒๑๙๗ ฮ่อหัวขาวยกกองทัพมาตีเมืองแฉวนหวี สิบสองพันนาลื้อ บุตรของเจ้าเมืองแฉวนหวีฟ้าหนีศึกฮ่อหัวขาวพาเอาไพร่พลลงมาพึ่งพระเจ้าล้านช้างเวียงจันทร์
แม้จะมีการใช้คำว่า “ฮ่อ” ในภาษาไทยแต่คนไทยส่วนใหญ่ไม่เข้าใจแจ่มชัดว่า “ฮ่อ” คือใคร หลังจากทำสงครามปราบฮ่อ ระหว่างปี ๒๔๑๘ -๒๔๓๐ แล้วคำว่า “ฮ่อ” ก็เลือนหายไปจากชีวิตประจำวันของคนไทยส่วนใหญ่
ที่แม่ฮ่องสอน ส่วนใหญ่เป็น ชาวจีนฮ่อ “กองพล ๙๓” ของก๊กมินตั๋งฝ่ายสาธารณรัฐ ถูกกองทัพปลดแอกของฝ่ายคอมมิวนิตส์ตีแตกหนีเข้ามายังภาคเหนือของประเทศไทยบริเวณจังหวัดเชียงราย คนไทยไทยเรียกทหารกองพล ๙๓ ของก๊กมินตั๋งนี้ว่า “จีนฮ่อ” เหตุที่เรียกจีนฮ่อ ก็เพราะได้ใช้คำเก่าย้อนไปในสมัยทำสงครามปราบฮ่อในครั้งนั้น
เป็นที่มาคร่าวๆของคำว่า “ฮ่อ” และ “จีนฮ่อ” ที่เราเรียกกัน
ประวัติศาสตร์เหล่านี้เป็นเรื่องราวสำคัญในการผูกเรื่องราวให้กับนักท่องเที่ยวที่มาเที่ยวที่ปาย และเดินทางไปยังบ้านสันติชลเพื่อมาเรียนรู้วิถีของชาวฮ่อ หรือที่เราเรียกว่า “ชาวจีนยูนนาน” ในตอนนี้
ผมคิดว่านักท่องเที่ยวน้อยคนที่จะได้รีบทราบประวัติศาสตร์ดังกล่าวที่เป็นเรื่องราวที่มาที่ไป ก่อนที่จะเชื่อมกับปัจจุบัน และเด็กเยาวชนจีนเองก็ยังมีความรู้เรื่องราวเหล่านี้น้อย
ประวัติศาสตร์หน้านี้ ผมหวังว่า จะให้เป็นสะพานเชื่อมเพื่อความเข้าใจในกลุ่มชาติพันธุ์ เพิ่มจากการเดินทางเที่ยวชมวิถีชีวิตคนจีนที่สันติชล เรื่องราวดังกล่าวยังมีให้เรียนรู้อีกหลายบทหลายตอน...ขอปฐมบทเรื่องราวจีนฮ่อ ในบันทึกนี้ก่อนครับ
-------------------------------------------------------------------
<ul>
</ul></span>
ความเห็น (24)
อ้าย
- อยากไปเที่ยวหนองแสจัง
- พาไปหน่อยเด้อ
- อิอิ
หนี่ห่าวครับ ออต
ผมก็อยากไปครับ ทะเลสาบที่ต้าลี่ ว่ากันว่างดงามมาก
คราวก่อนพี่ หล่อซินเซิง ชวนไปเที่ยวยูนนาน ผมเกือบตัดสินใจไปแล้ว แต่พลาดไปเพราะมีงาน
ตอนนี้คิดว่าอยากไป จิวไจ้โก เป็นไปได้ ขอให้เป็นอีกสถานที่ที่ผมจะไปในทริปหน้าครับ
ไปกับผมมั้ยครับ
-----------------------
ขอบคุณครับ
เต๋อชาง
นำภาพสวยๆมาฝากครับ
ถ่ายที่สันติชล เมื่อวันสองวันที่ผ่านมา
- ไปนำอ้าย
- แต่ต้องบอกเนินจะได้เก็บเงินเก็บทอง
- เก็บผ้าเก็บผ่อน
น้องออต
ว่าแต่ทริปสิบสองปันนา เชียงตุง น่าจะเหมาะกับน้องออตครับ
ทริปนี้ไปง่ายและมีเพื่อนๆใน แวดวงเป็นไกด์ด้วย ไปเรียนรู้ครับ
ขอบคุณมากสำหรับเกร็ดความรู้ดี ๆ ครับ
ที่ปาย อากาศกำลังสบาย -หนาวเล็กน้อย ? ครับ
ตอนนี้อยู่ที่ปายเหรอครับ พี่ภูคา
???!!!???
- สวัสดีเจ้า คุณเอก ..
ขอบคุณที่เล่าเรื่องราวความเป็นมาของคนกลุ่มนี้ทราบ ^_^
น้องเอก
เขียนถึงฮ่อ อ่านแล้วถึดเติงหา
- ข้าวซอยฮ่อ ที่เป๋นอาหารตี้มาจากฮ่อ
- ชาหิมะรสกลิ่นเยี่ยมยอดของแม่สะลอง
- และคนใกล้ใจ ที่วันเกิดใกล้น้องเอก
จ่วยตอบอีแมว หา ดร.สำราญหน่อยเน้อ เปิ้นจะได้เบาใจ๋
ยิ๊นดีครับ
หนี่ห่าวครับ 
คุณต้อม
หากมาปายก็สามารถเดินทางไปสันติชล ใช้เวลาจาก ตัวเมืองปายไม่เกิน ๑๐นาทีครับ
ไปเรียนรู้วิถีชาวจีนฮ่อที่นั่นได้ครับ
และผมยินดีให้ข้อมูลครับ
สวัสดีค่ะ
แต่ก่อนเคยไปเชียงใหม่ บ่อยมาก ไปทุกเดือน
ทั้งไปนั่งสมาธิที่ดอยสุเทพ ไปจ้างชาวบ้านทำหัตถกรรม และเครื่องประดับ ส่งออกออสเตรเลีย อังกฤษ และอีกหลายๆประเทศ เป็นงานอดิเรกค่ะ
ได้ไปเยี่ยมชาวฮ่อด้วยหลายครั้ง พูดไทยได้ เขาเชิญทานข้าว 3 ครั้งด้วยกัน คนละครอบครัว
เขาเป็น ชาวมุสลิมที่มีบรรพบุรุษมาจากอินเดีย ปากีสถาน และบังกลาเทศ ซึ่งมีศูนย์กลางอยู่ที่มัสญิดช้างคลาน ประกอบอาชีพหลากหลาย
และที่มีบรรพบุรุษเป็นชาวจีนที่เรียกกันจนติดปากว่าจีนฮ่อที่ส่วนใหญ่จะมีฐานะดีประกอบอาชีพค้าขายเป็นด้านหลัก บ้านเขาจะกว้างขวางเลยค่ะ
ส่วนใหญ่บรรพบุรุษจะมาจากยูนนาน บางครอบครัวมีภรรยาที่เป็นชาวมุสลิม และชาวไทยมุสลิมด้วย
จึงมักจะเดินทางไปกลับบ่อยครั้งระหว่างสองประเทศ ทั้งนี้ การเดินทางจากเชียงใหม่ไปคุณหมิงซึ่งเป็นเมืองหลวงของยูนนานจะใช้เวลาไม่นานนัก
พี่ไปคุยกับเขา สนุกดีค่ะ
- ไปด้วยครับ
- อิอิ
- ไปด้วย ๆ
อ้ายเปลี่ยนครับ
paleeyon
ขอบคุณจ๊าดนักครับที่ช่วยติดต่อ เพื่อนๆชาวเขมรให้ครับ ตอนนี้ผมกับน้ำฝนก็เตรียมงานไวว้ทางเมืองไทยก่อนครับ ทางทีมผมพร้อมสำหรับเพื่อนแคมโบเดีย
ทราบว่าอ้ายมีความหลังฝังใจ๋ กับ สาวฮ่อ ขอหื้อเป๋นความหลังที่งามเน้อครับ
ยิ้นดีจ๊าดนักครับอ้ายครับ
ภาพถ่ายแต่ละภาพสวยจังค่ะ..ถ่ายเองมั้ย..ขอ Cop นี๊ดดดดนึงค่ะ..O.K.เนาะ
- ตอนแรกคิดว่าจะขอไปเที่ยวบ้านสาวน้อยเมืองปายด้วยคน น่าสงสารไปไหนไม่ได้คงคิดถึงบ้านน่าดู ปีใหม่ก็ไม่ได้กลับ
- อิอิ พามาเที่ยวบ้านพี่แล้ว มีอะไรหม่ำกันนิดหน่อย
- ที่จริงบ้านเราใกล้กันนิดเดียวแต่ไม่ยักเคยเจอกันมาก่อน เคลียร์แล้วค่ะ น้องใหม่ต้องผ่านบททดสอบเยอะหน่อย
- ไม่ต้องห่วงนะน้องเอกพี่จะเป็นหูเป็นตาให้ เอใครจะดูแลใครก็ไม่รู้เนอะ
- พี่บอกไปแล้วหากน้องสาวไม่สบายใจเมื่อไหร่ก็แวะมาบ้านพี่ได้ทุกเมื่อ รับรองพี่สาวคนนี้ใจเกินร้อยค่ะ อิอิ
สวัสดีครับคุณOOHOOH
copy ไปได้เลยครับ ยินดีครับ
ขอบคุณครับพี่นารีnaree suwan
ฝากหน่อยครับ ฝากขาใหญ่ ดูแลหน่อย อิอิ
แวะมาสวัสดีปีใหม่ ล่วงหน้า ก่อนไปออกทัวร์ ทะเล คนละทิตย์กับคุณจตุพรเลยนะคะ
ฮ่อ : ภาษาจีนแต้จิ๋ว (ออกเสียง) แปลว่า ดี / ใช่
ฮ่อ ฮ่อ...
สวัสดีครับคุณหุย
สวัสดีปีใหม่ครับ ทัวร์ทะเลหนาวๆขอให้มีความสุขมากๆครับ
สวัสดีปีใหม่ครับ นู๋ต้นข้าวสีขาว
เป็นเด็กดีของคุณพ่อคุณแม่นะครับ
อาเอกไปกำแพงเพชร นั่งรถราง ไม่ได้ทักทายต้นข้าวเลย
ตามมาอ่านเรื่องราวที่น่าสนใจครับ...
ขอบคุณครับเพื่อน...
ภู เชียงดาว
เข้ามาอ่านครับ...และสนใจอยากเขียนสารคดีให้กับ ก.สาธารณสุขพอดีเลยครับ
ยังไงจะติดต่อผ่านทางเมลเน้อครับ...
ชอบเรื่องราวที่นำเสนอจังค่ะ ขอบคุณนะคะที่จัดหาข้อมูลมาเผยแพร่ ข้อมูลน่าสนใจมากค่ะ
สุรินทร์ ตะหน่อง
ผมอยากรู้จักจีนฮ่อซักคนครับ คือผมอยากเรียนภาษาจีนกลางหรือใครพูดจีนกลางเป็นติดต่อผมด้วยน่ะครับเราจะได้แลกเปลี่ยนความรู้กันครับ หรือพี่จตุพร พูดเป็นช่วยสอนผมด้วยน่ะครับ