ผักสวนครัว...สร้างรั้ว สร้างอาหาร

การใช้ประโยชน์จากที่ดินที่มีอยู่อย่างจำกัดให้เกิดประโยชน์สูงสุดนับเป็นหัวใจของการทำเกษตรประณีต แต่จะใช้อย่างไรล่ะ...ที่จะให้ประโยชน์ทั้งการเรียนรู้ สร้างอาหารและสร้างสุขภาพ...ดังนั้นต้องปลูกผัก...?

สวัสดีครับพี่น้องชาว GotoKnow ทุกๆ ท่าน...หายหน้าไปหลายวันนะครับเนื่องจากว่าต้องลงพื้นที่เพื่อศึกษาหาข้อมูลเกี่ยวกับการทำเกษตรประณีต ...ในชุมชนชนบทบุรัมย์ที่ไม่มี Internet จึงไม่สามารถสื่อสารได้ แต่อย่างไรก็ตามถึงแม้จะไม่ได้สื่อสารผ่านสายไยแก้ว แต่ใจยังคิดถึงทุกๆ ท่านเสมอครับ

ลงพื้นที่ไปหลายวันได้เรื่องเล่า และความรู้เกี่ยวกับการดูแลสุขภาพที่ดีๆ ที่ไม่ต้องลงทุน หรือลงทุนน้อยแต่สามารถทำให้พี่น้องเกษตรกรสามารถมีสุขภาพที่ดี ไม่ต้องพึ่งหมอแผนปัจจุบันเลยทีเดียว แล้วเรื่องอะไรล่ะ....ลองไปดูกันนะครับ ผักสวนครัว...สร้างรั้ว สร้างอาหาร...

เป็นแนวคิดหนึ่งที่อยู่ในกิจกรรมของการทำเกษตรประณีต เพื่อศึกษาการใช้ประโยชน์ของพื้นที่ หรือการใช้ประโยชน์จากที่ดินที่มีอยู่อย่างจำกัดให้เกิดประโยช์สูงสุด ดังนั้นจึงได้มีพี่น้องเกษตรกรกลุ่มหนึ่งที่บ้านหนองดุม ตำบลเมืองแก อำเภอสะตึก จังหวัดบุรีรัมย์ ได้ทดลอง ศึกษาเรียนรู้ในการทำรั้วบ้านกินได้โดยใช้พืชผักที่กินได้มาปลูกซึ่งมีต้ทุนต่ำ อีกทั้งสร้างสุขภาพ และสร้างรายได้ให้กับครอบครัวอีกต่างหาก แทนที่จะไปทำรั้วคอนกรีตที่มีแต่เสียเงิน และไม่ได้สร้างสุขภาพอีกต่างหาก

 

สร้างรั้วด้วยพืชอะไรดี...คงไม่ใช่มีเพียงคำตอบเดียวนะครับ เพราะว่ากว่าจะตัดสินใจในการเลือกพืชที่จะมาปลูกกันในครั้งนี้ต้องระดมความคิกันอยู่นานพอสมควร มีการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ร่วมกันเพื่อหาจุดเด่น จุดด้วยของพืชแต่ละตัว และสุดท้ายจึงได้พืชขึ้นมา 2 ชนิด คือ ผักขา (ชโอม) กับผักหวานบ้าน เนื่องจากว่า

1. เป็นพืชที่เป็นอาหารหลักของคนในชุมชน สามารถเก็บกินได้ทุกวัน

2. เป็นพืชที่ปลูกง่าย ไม่ค่อยมีโรคแมลงมารบกวน จึงไม่ต้องใช้สารเคมี คนกิน คนอยู่ใกล้ก็ปลอดภัย

3. เป็นพืชที่มีการเจริญเติบโตได้เร็ว เพียงอายุประมาณ 1 เดือนก็เก็บกินได้แล้ว อีกทั้งสามารถเจริญเติบโตได้ดีกับดินทุกประเภท

4. เป็นพืชที่มีอายุหลายปี คือไม่ต้องปลูกซ้ำบ่อยๆ เพราะปลูกครั้งหนึ่งสามารถอยู่ได้ถึง 5 ปี หากมีการดูแลรักษาดีๆ

5. เป็นพืชที่ปลูกในระยะชิดสามารถทำเป็นแนวรั้ว กันหมู หมา เป็ด ไก่ ที่จะเข้าไปในบริเวณบ้านได้

6. เป็นพืชสมุนไพรที่สามารถป้องกัน บำบัด รักษาโรคได้

7. เป็นพืชสร้างมิตรได้ นั่นก็หมายความว่าได้เก็บแบ่งเพื่อนบ้านให้กิน เพื่อสร้างพันธมิตรที่ดีต่อกัน

8. เป็นพืชที่สร้างรายได้ นอกจากอุดรูรั่วแล้วยังสามารถขายเป็นรายได้ให้กับรอบครัวได้เป็นอย่างดี

9. สร้างบรรยากาศที่ดีให้กับชุมชน

10. สร้างอากาศที่ดีในชุมชน เพราะจะได้อากาศบริสุทธิ์จากกระบวนการหายใจของพืช

ปลูกอย่างไร...จากแนวคิด และวิธีปฏิบัติในการปลูกผักหวานบ้านของพ่อเพิ่มได้เล่าให้ฟังว่าผักหวานเป็นพืชที่มีคุณสมบัติดังนี้

1. เป็นผักที่ปลูกง่าย โตเร็ว กินได้ทุกวัน ประกอบอาหารได้หลายอย่าง ทั้งลวก นึ่ง และผัดน้ำมันหอย ที่ 1 เลยครับ

2. ผักหวานบ้านเป็นไม้พุ่มขนาดกลาง ลำต้นแข็งแรง ตั้งตรง กิ่งอ่อนสีเขียวเข้ม ผิวเรียบ ใบประกอบด้วยใบย่อย เรียงสลับรูปวงรี ปลายใบแหลม

3. ขยายพันธุ์ โดยการปักชำ โดยตัดกิ่งจากต้นพันธุ์ที่ไม่แก่และอ่อนเกินไป ยาวกิ่งละ 6 นิ้ว ประมาณ 3-4 ตา ปักชำในถุงใส่ขี้เถ้าแกลบตำไว้ในเรือนเพราะชำรดน้ำเช้า – เย็น ประมาณ 1 เดือน นำไปปลูกได้

4. การปลูก ขุดหลุมปลูก ใช้ระยะระหว่างต้น ระหว่างแถว 50 x 50 เซนติเมตร ใส่ปุ๋ยคอก ปุ๋ยหมัก รองก้นหลุม ปลูกครั้งเดียว สามารถเก็บเกี่ยวได้ถึง 5 ปี ถ้าดูแลรักษาดี

5. การดูแลรักษา การให้น้ำ ผักหวานบ้านเป็นพืชที่ชอบน้ำทางใบมากกว่าทางราก ถ้าใช้ระบบสปริงเกอร์ให้น้ำจะสะดวกและประหยัดแรงงาน

6. การใส่ปุ๋ย ใส่ปุ๋ยคอก ปุ๋ยหมัก ปีละ 2 ครั้ง ๆ ละ 2-3 กก.ต่อต้น เพื่อเป็นอาหารแก่ผักหวานและทำให้ดินร่วนซุย

7. การเก็บผลผลิต หลังจากปลูกไปแล้วประมาณ 1 เดือน ก็สามารถเก็บผลผลิตเพื่อนำมาประกอบอาหารได้ และจะสามารถเก็บได้ทุกวันเลยทีเดียว และหากเก็บผักหวานเพื่อจำหน่ายเขาจะเก็บเก็บยอดผักหวานในช่วงเช้ามืดถึงประมาณ 10 โมงเช้า จะได้ยอดผักหวานบ้านที่สดและกรอบ วิธีเก็บเลือกเก็บเฉพาะส่วนยอด ประมาณ ใบที่ 3 นับจากตายอดลงมา หรือยาวประมาณ 3-4 นิ้ว หลังเก็บจากแปลงผักจะเหี่ยวให้นำมาแช่น้ำเย็นสักครู่แล้วบรรจุถุงขนาดบรรจุ 1 กิโลกรัม – 5 กิโลกรัมราคาจำหน่ายที่แปลงปลูก กิโลกรัมละ 50-60 บาท

8. การตัดแต่งทรงพุ่ม เมื่อเก็บยอดผักหวานบ้านแล้ว ควรตัดแต่งทรงต้นไม่ให้สูงเกินกว่า 70 เซนติเมตร เพื่อสะดวกในการเก็บยอด อายุประมาณ 1-2 ปี ควรมีการทำสาวโดยการตัดต้นให้ต่ำ คือให้สูงเพียง 1 ฟุต

9. การป้องกันและกำจัดศัตรูพืชของผักหวานบ้าน โรคโคนเน่า แปลงปลูกและน้ำขัง เชื้อรา จะเข้าไปทำลายทำให้ต้นเหี่ยว ควรขุดต้นเผาไฟเพื่อป้องกันการระบาดของเพลี้ยไฟ เพลี้ยอ่อน

10.การนำมาประกอบอาหาร ผักหวานบ้าน สามารถประกอบอาหารได้หลายอย่าง เช่น ผักหวานผัดน้ำมันหอย ผัดไฟแดง แกงเลียง แกงส้ม แกงจืด ชุบแป้งทอด ก๋วยเตี๋ยวผักหวาน ยำผักหวาน ฯลฯ โอ้ย.สุดยอดเลยครับ (พ่อเพิ่มบอก)

11. คุณค่าทางอาหาร ผักหวานบ้าน มีคุณค่าทางโภชนาการมากมายมีสารอาหารหลายชนิด ที่มีประโยชน์ต่อร่างกาย ได้แก่โปรตีน คาร์โบไฮเดรต ไขมัน และแร่ธาตุที่มีประโยชน์ ต่อร่างกาย โดยเฉพาะวิตามินซี

ครับจากแนวคิดการใช้ประโยชน์จากพื้นที่รั้วบ้านที่มีอยู่อย่างำกัดของพี่น้องเกษตรกรบ้านหนองดุมก็เป็นอีกวิธีหนึ่งการหนึ่งที่เป็นการพึ่งตนเอง พึ่งกันเอง ตามแนวคิดของปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง อันจะทำให้คนเราได้ตระหนักเห็นความสำคัญในการดำเนินชีวิต "แต่ปัญหาอยู่ที่ว่าเราจะทำอย่างไรที่จะขับเคลื่อนแนวคิดนี้ออกไปสู่ชุมชนอื่นๆ ให้ได้มากขึ้น" และอีกประการหนึ่งครับลืมบอกไปว่าผักหวานบ้านเป็นพืชที่มีสรรพคุณทางสมุนไพร คือ ช่วยในการยืดหดของกล้ามเนื้อ ช่วยให้กระดูกและฟันแข็งแรง ป้องกันโรคภูมิแพ้จากมลพิษทางอากาศ ร่างกายขับถ่ายได้ดีและในส่วนของรากนั้น ใช้แก้คางทูม คอพอก แผลฝี ใบใช้ตำ แก้แผลฝี ดอกใช้ขับโลหิต...ครับผม....

 

ขอบคุณครับ

อุทัย อันพิมพ์

29 สิงหาคม 2550

[รักชาติ ท. บ. พล ทหาร]

สวัสดี ครับนามตัวแทน กลุ่ม 9 นาดูน โรงเรียนบ้านเม็กดำ มหาวิทยาลัยราชภัฎพระนคร ได้อ่านประโยชน์ของผักหวาน และการทำอาหาร จากผักหวาน เห็นแล้วท้องร้อง ขอเป็นกำลังใจให้ จากกลุ่มนาดูน 9 และหลวงพี่ อาจารย์ อุทัย คงจำได้

[Tin]

• เห็นแล้วอยากปลูกกินจังเลยครับ แต่ว่าไม่มีที่ดิน ไม่ทราบว่าปลูกในกระถางได้ไหม
• หลังจากตัดในรุ่นหนึ่งๆ แล้ว กนานแค่ไหนถึงจะตัดรุ่นต่อไปได้

ขอบคุณมากครับ

[ลูกชาวนา]

สวัสดีค่ะอาจารย์อุทัย ผักทั้งสองชนิดล้วนแล้วแต่เป็นผักที่ดิฉันชื่นชอบในรสชาติมากๆเลยค่ะ สนใจมากเลยกับแนวความคิดนี้ ดิแนจะเก็บความรู้นี้ไว้ใช้ต่อไปนะคะ ต่อไปจะเริ่มทยอยสะสมชำกิ่งชะอมและผักหวานบ้านไปเรื่อยๆ เลยเพราะที่บ้านดิฉันก็มีผักหวานบ้าน 1 ต้น ชะอม 3 ต้น เลยจะถือโอกาสใช้เป็นต้นพันธ์ซะเลย

[ดร.อุทัย อันพิมพ์]

ขอเป็นกำลังใจให้ครับ

และอย่าลืมปลูกเพิ่มเติม ทั้งชนิดและจำนวนเพิ่มเติมนะครับ

[นงนาท สนธิสุวรรณ]

มาร่วมเชียร์ "เกษตรประณีต" ..เก็บภาพ ดอกฟักทอง ที่บ้านมาฝากค่ะ..

[อัญชนา มานะบุตร]

" พืชสร้างมิตรได้ นั่นก็หมายความว่าได้เก็บแบ่งเพื่อนบ้านให้กิน เพื่อสร้างพันธมิตรที่ดีต่อกัน " ชอบ ชอบ

[ธรร]

ชอบดอกฟักทองครับ สวยมาก

[ดร.อุทัย อันพิมพ์]

ขอบคุณมากครับสำหรับดอกฟักทอง

และทุกท่านที่เข้ามาทักทาย