ทั้ง 4 คำที่จั่วเป็นหัวเรื่อง ใครเคยสงสัยบ้างใหมครับว่าใช้คำไหนเมื่อไหร่กันแน่ เรื่องคำทั้ง 4 คำที่ว่า และได้นำมาเป็นประเด็นบันทึกก็สืบเนื่องมาจากผมได้สนทนากันกับ อ.กาจ ดิษฐอภิชัย คบปจ.พัทลุง ถึงแนวทางการประเมินว่าที่ท่านพูดถึงหมายถึงคำไหน และเมื่อได้ Clear Cut กันแล้วก็ได้นำมาบันทึกไว้เสียด้วยดังนี้

     Monitoring หมายถึง การติดตามประเมินผล ดูจากความหมายจะเห็นได้ชัดว่าเป็นการประเมินระหว่างการดำเนินงานอยู่ (On-going) หรืออาจจะเป็นการประเมินเบื้องต้น (Formative) โดยส่วนใหญ่จะเน้นการประเมินที่กระบวนการ (Process) ดำเนินงานเป็นหลัก และมักจะทำเป็นระยะ ๆ (Periodic)

     Assessment หมายถึง การประเมินโดยทั่วไป จะทำในเวลาใดก็ได้ เช่นก่อน ระหว่าง หรือหลังการดำเนินงานแล้ว เป็นคำที่ใช้กลาง ๆ โดยทั่วไป เช่น Performance Assessment หรือ Self Assessment เป็นต้น

     Appraisal อันนี้จะหมายถึงการตีค่า ตีราคา เช่นว่าคุ้มทุนหรือไม่ ต้นทุน-ประสิทธิผล หรือ ต้นทุน-ผลประโยชน์ เป็นอย่างไร ซึ่งจะเห็นได้ว่าเป็นการประเมินผลทางเศรษฐศาสตร์เสียมากกว่า แต่ก็พบว่ามีบ้างเช่นกันที่ถูกนำมาใช้ทางสังคมศาสตร์ เช่น ผลการทำงานอยู่ในระดับใด ทัศนคติเชิงบวก หรือเชิงลบ อย่างนี้เป็นต้น แต่ก็จะสังเกตว่าเน้นที่การให้ค่าแทนตัวแปรที่เราจะทำการประเมิน

     Evaluation ในอดีตคำนี้จะเน้นหนักการใช้ประเมินเมื่อสิ้นสุดการดำเนินงานแล้วเท่านั้น แต่ในปัจจุบันก็ถูกนำมาใช้ในการกล่าวถึงการประเมินผลโดยทั่วไปเช่นกัน และเป็นการประเมินทั้งระบบ โดยเมื่อเรากำหนดจุดอ้างอิงของการสิ้นสุดได้แล้ว (ตามวัตถุประสงค์และเงื่อนเวลาที่ตั้งไว้) และเมื่อครบตามเงื่อนไขเวลา คือสิ้นสุดการดำเนินงานตามเวลาที่อ้างอิงไว้ ก็ทำการประเมินผล ก็จะเรียกว่า Evaluation