ฮั่นแน่..!!..รู้นะว่าคิดอะไรอยู่...

พอได้ยินคำว่า RCA วัยรุ่น ตัวจริงและ รุ่นแรกแย้ม (ฮิฮิ...แย้มฝาโลง.นะ..) หลายคนตาลุกเชียวนะ

แต่... RCA ที่กำลังกล่าวถึง คือ Root Cause Analysis ต่างหากแปลเป็นไทยว่าการวิเคราะห์เหตุรากเหง้าของปัญหา ฟังแล้วเป็นอย่างไรบ้างคะ ขนลุกมั้ย..? เหมือน ๆ กับจะเป็นการขุดรากถอนโคน ยังไง ยังงั้นเชียวใช่ม้า ?เอ้าฮุย..เล..ฮุย

ในหน่วยงานโรงพยาบาลต่าง ๆ ที่คุ้นเคยกับการพัฒนาคุณภาพโรงพยาบาล HA ย่อมรู้จักและคุ้นเคยกับคำ ๆ นี้แน่นอน แต่สำหรับท่านที่....

• ยังไม่คุ้นเคย
• ไม่เคยได้ยิน
• ไม่รู้แล้วมันเป็นอย่างไร

ดิฉันมีคำตอบและแนวทางการทำ RCA อย่างง่าย ๆ ตามมาเลยค่ะ

RCA คืออะไร 

• RCA คือ การค้นหาปัจจัยที่เป็นรากเหง้าของปัญหา
• RCA คือ การค้นหาสาเหตุของการเกิดอุบัติการณ์
• RCA คือ การค้นหาสาเหตุของเหตุการณ์ที่ไม่พึงประสงค์ที่รุนแรง

เอ๊ะ...แล้วทำ RCA เพื่ออะไรล่ะ 

• RCA มุ่งเน้นที่ระบบ / กระบวนการ ไม่ใช่ที่ตัวบุคคล
• RCA หาโอกาสที่จะปรับปรุงระบบ/ กระบวนการ
• ลดโอกาสที่จะเกิดเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์

อืม.!!..ท่าทางน่าจะดีและมีประโยชน์มากนะ ลองบอกประโยชน์ของการทำ RCA มาซิว่ามีอะไรบ้าง

• องค์กรมองเห็นจุดเสี่ยงหรือจุดอ่อนในกระบวนการ สาเหตุที่อยู่เบื้องหลัง และแนวทางแก้ไขปรับปรุง
• ลดโอกาสความเสี่ยง เนื่องจากเป็นการเจาะ ล้วงลึกถึงรากเหง้าของปัญหา เน้นการปรับปรุงระบบ
• สามารถเผยแพร่ให้องค์กรหรือหน่วยงานอื่นได้รับทราบ

หลักการของ RCA ที่ต้องจำให้ขึ้นใจคือมุ่งเน้นเป็นระบบและกระบวนการ

• เริ่มจากหาสาเหตุเบื้องต้นในกระบวนการไปสู่สาเหตุที่ซ่อนในระบบ
• วิเคราะห์อย่างถี่ถ้วนอย่าด่วนสรุป
• เจาะลึกด้วยคำถามที่ว่า.. “ ทำไม ” ซ้ำไปซ้ำไป
• ทำงานเป็นทีมเน้นการมีส่วนร่วมของผู้เกี่ยวข้องที่สำคัญและขาดไม่ได้ คือ ผู้ที่ปฏิบัติ และผู้บริหาร

เมื่อรู้ความหมายและประโยชน์ของ RCA แล้วจะเริ่มต้นทำอย่างไรเนี่ย...

อันที่จริงดิฉันก็ไม่ใช่ GURU ในเรื่องนี้ซะด้วย ..แต่.. ดิฉันจะขอเล่าถึงประสบการณ์ที่เพิ่งทำ RCA แบบง่าย ๆ และเพิ่งทำเสร็จมาสด ๆ ร้อน ๆ ให้ฟังแล้วกันนะคะ จะอึ๋ย...จะอึ๋ย...

ตัวอย่างการทำ RCA ในผู้ป่วยชายเป็นมะเร็งของลำไส้ทำผ่าตัดตัดลำไส้ออก (Hemicolectomy) หลังวันผ่าตัดได้ 6 วัน เกิดมีน้ำใสๆ ออกมาจากแผลผ่าตัด แพทย์เจ้าของไข้จึงให้ตัดคลิปที่เย็บแผลออก พบมีไขมันใต้ผิหนังเกิดเป็นเนื้อตาย (Fat Necrosis) ถือว่ามีการติดเชื้อของแผลผ่าตัด วินิจฉัยเป็นการติดเชื้อในโรงพยาบาล (Nosocomial infection)

ทีมที่ทำ RCA เพื่อวิเคราะห์หาสาเหตุ ประกอบด้วยคณะดนตรีวงใหญ่ ที่ต้องมาช่วยกันบรรเลง..ลุย ได้แก่

1.  แพทย์เจ้าของไข้
2.  พยาบาลห้องผ่าตัดที่เกี่ยวข้องเข้าผ่าตัด ได้แก่ พี่ราตรีและคุณจินตนา
3. หัวหน้าหอผู้ป่วยที่เกี่ยวข้อง คือ พี่พรรณี
4. ตัวดิฉันเอง

เราเริ่มต้นด้วยการ

1. ให้แพทย์เจ้าของไข้เล่าถึงประวัติผู้ป่วยเพื่อให้ทุกคนทราบข้อมูลเหมือน ๆ กัน

2. ใช้แบบฟอร์มแนวทางการวิเคราะห์ปัจจัยสาเหตุอุบัติการณ์ด้านคลินิก เปรียบเทียบกับผู้ป่วยที่เรากำลังทำ RCA ซึ่งรายละเอียดของแบบฟอร์มจะให้พิจารณาด้านต่าง ๆ ได้แก่

• ด้านผู้ป่วย เช่น สภาวะผู้ป่วย ความรุนแรง ความซับซ้อน หรืออาการที่อาจส่งผลต่อการเกิดอุบัติการณ์ รวมทั้งยาที่ผู้ป่วยได้รับ ภาวะทางจิต ปัญหาด้านการสื่อสาร เช่น การได้ยิน การอ่าน การมองเห็น
• ด้านงาน เช่น การออกแบบงานชัดเจน มีโครงสร้าง ความรับผิดชอบ การประสานงาน การส่งต่อ การมีและการใช้คู่มือ
• ด้านผู้ปฏิบัติงานหรือบุคลากร มีความรู้ความสามารถและทักษะ มีความพร้อมในการปฏิบัติงาน เจตคติ ขวัญกำลังใจ
• ด้านทีมงาน เช่น การสื่อสารโดยวาจา การสื่อสารโดยลายลักษณ์อักษรสมบูรณ์หรือไม่ มีให้ซึ่งข้อมูลการบันทึกการดูแล การวางแผนการรักษา ความสอดคล้องของการวางแผนระหว่างทีมดูแลผู้ป่วย การนิเทศ กำกับการขอความคิดเห็น ความช่วยเหลือ
• ด้านเงื่อนไขและสิ่งแวดล้อมการทำงาน เช่น การบริหาร อาคารสถานที่เอื้อต่อการทำงานที่ดี เช่น แสงสว่าง อุณหภูมิ ความสะอาด ปริมาณงาน การจัดเวร การพักระหว่างปฏิบัติงาน
• ด้านปัจจัยองค์กรและการจัดการ
• ด้านปัจจัยภายนอกที่ส่งผลกระทบต่อองค์กร

จะเห็นว่ามีรายละเอียดให้พิจารณาในแบบฟอร์มมากแต่ก็ครอบคลุมครบถ้วนดี ซึ่งทำให้โอกาสที่หลุดยากมาก หากใช้เครื่องมืออย่างเป็นประโยชน์ 

3. ทีมเราพิจารณาหาปัจจัยสาเหตุตามหัวข้อที่มีอยู่ในแบบฟอร์มแล้วโดยที่แพทย์และพยาบาล ร่วมกันตีประเด็นปัญหา ซักถามกันซ้ำไปซ้ำมาว่าสาเหตุหรือปัจจัยนี้ใช่ หรือไม่ใช่ สาเหตุรากเหง้ากันแน่ ซึ่งเราได้ความกระจ่างมากมายจากแพทย์ผู้ซึ่งมีองค์ความรู้ในตัวอย่างมากมาช่วยกันวิเคราะห์ 

4. สรุปปัจจัยสาเหตุที่ทำให้เกิดการติดเชื้อแผลผ่าตัดในผู้ป่วยรายนี้หลังร่วมกันไป อุ๊ย...ไม่ใช่ ทำ RCA ได้ดังนี้คือ 

• ด้านผู้ป่วย

     1. ผู้ป่วยรายนี้เป็นมะเร็งของลำไส้ ซึ่งมีการอุดตัน โดยทั่วไปผู้ป่วยที่มีพยาธิดังกล่าวลำไส้จะมีเชื้อโรคมากมายเป็นแหล่งที่ทำให้เกิดการติดเชื้อได้มาก

• แนวทางแก้ไข คือต้องมีการเตรียมลำไส้สวนล้างให้สะอาดเพื่อลดโอกาสเกิดติดเชื้อหลังการผ่าตัดได้บ้าง แต่โอกาสที่จะเกิดการติดเชื้อก็ยังมีถึงร้อยละ 20
• ในผู้ป่วยรายนี้แพทย์ได้มีการวางแผนเตรียมลำไส้โดยการสวนล้างลำไส้ให้สะอาดก่อนผ่าตัดแล้ว

     2. ผู้ป่วยมีภาวะขาดสารอาหาร (Malnutrition)ซึ่งย่อมทำให้การฟื้นตัว ซ่อมแซมร่างกายอาจจะช้าไม่เหมือนปกติ

• แนวทางแก้ไข การให้สารอาหารแก่ผู้ป่วยทดแทนทางหลอดเลือด เพื่อแก้ไข ภาวะขาดสารอาหาร (Malnutrition) ซึ่งผู้ป่วยรายนี้แพทย์ได้ให้สารอาหารทางหลอดเลือด TPN เพื่อลดความรุนแรงของผลกระทบ

      3. ผู้ป่วยมีผนังหน้าท้องหนามากซึ่งจะทำให้เกิดภาวะแผลติดยากหรือมีโอกาสเกิดการแยกของแผลจากภาวะ Fat Necrosis ของชั้นไขมันบริเวณแผลผ่าตัด

• แนวทางแก้ไข ผู้ป่วยที่มีชั้นไขมันหนา แพทย์ต้องระมัดระวังการแยกของชั้นไขมันโดยมักจะทำการเย็บชั้นต่าง ๆ อย่างระมัดระวัง ในผู้ป่วยนี้ได้เย็บแผลปิดชั้นต่าง ๆ แล้ว โดยเฉพาะอย่างยิ่งชั้นไขมัน

 หลังสรุปปัจจัยสาเหตุแล้วทีมเราก็ทำ AAR ได้ดังนี้ 

1. สิ่งที่คาดหวัง

• ได้ทดลองทำ RCA หลังจากเรียนมาแล้วยังไม่ได้ทดลองปฏิบัติจริง ๆ

2. สิ่งที่เกิดขึ้น

• เราได้เรียนรู้ว่าสิ่งที่เรียนมาถ้าหากไม่ลงมือทำจริง  ก็จะยังไม่เข้าใจอยู่ดี การได้ลงมือปฏิบัติเองทำให้เห็นข้อดีของ RCA
• ได้เรียนรู้สิ่งที่ไม่เคยรู้จากแพทย์ที่มาร่วมกันทำ RCA
• ในระหว่างการค้นหาสาเหตุไม่มีใครมองความผิดพลาดของบุคคล แต่จะเน้นที่ระบบ ทำให้ไม่เกิดความขัดแย้งระหว่างบุคคลมีแต่มอบดอกไม้ให้กันและกัน

 3. สิ่งที่จะนำไปใช้

• จะนำไปถ่ายทอดและพัฒนาการแก้ปัญหาโดยใช้ RCA ในหน่วยงานของตนเอง

ขอขอบคุณทีมทุกคนที่ทำให้ไป RCA ครั้งนี้สนุกและได้สาระ ค่ะ