ไม่เพียงควันไปจากป่าที่เกิดจากการเผาโดยน้ำมือคนที่ต้องการใช้ความร้อนจากไฟกระตุ้นให้ต้นไม้บางชนิดแตกยอดอ่อนเป็นผลิตผลจากป่าที่สร้างรายได้อย่างงามเท่านั้น การเผาเศษไม้ใบหญ้าภายในหมู่บ้านก็ยิ่งซ้ำเติมให้กลุ่มควันฟุ้งกระจายปกคลุมไปทั่วพื้นที่

     ช่วงปลายเดือนมีนาคมไปกระทั่งถึงต้นฤดูฝนของทุกปี บรรยากาศแถบหมู่บ้านโฮ่งมะค่า ตำบลบ้านแปะ อำเภอจอมทอง จังหวัดเชียงใหม่ เป็นเฉกเช่นเดียวกันกับหมู่บ้านอื่น ๆ ในจังหวัดเชียงใหม่และจังหวัดภาคเหนือตอนบน ที่ถูกปกคลุมไปด้วยกลุ่มหมอกควัน

     ชาวบ้านโฮ่งมะค่า และหมู่บ้านอื่น ๆ ในแถบนี้เป็นเกษตรกรนอกจากการทำนาและทำไร่แล้วมักจะปลูกลำไยด้วย ซึ่งมีทั้งปลูกเป็นแปลงใหญ่ในสวนและปลูกแซมตามพื้นทีว่างในบริเวณบ้านพักอาศัย

     โดยปกติแล้วต้นลำไยจะผลัดใบในช่วงฤดูร้อน ขั้วใบแก่ของลำไยที่อ่อนตัวลงจะถูกปลิดด้วยลมหน้าร้อนให้ร่วงหล่นสู่พื้นดิน หากไม่มีการเก็บกวาดใบลำไยก็จะกองทับถมอยู่ใต้ต้นสูงขึ้นเรื่อย ๆ และอาจกลายเป็นที่อยู่ของสัตว์เลื้อยคลานชนิดต่าง ๆ กระทั่งอาจเป็นเชื้อเพลิงอย่างดีหากบังเอิญลุกติดไฟ ด้วยเหตุนี้การเก็บกวาดและทำลายใบลำไยที่ร่วงหล่นลงมานั้นจึงเป็นอีกภารกิจหนึ่งของเจ้าของ

    “ส่วนมากจะเป๋นคนเฒ่าที่อยู่เฝ้าบ้าน คนเฒ่าชอบเพี้ยวชอบกวาด แล้วก็เผา เผากันทุกหลังคา ถึงหน้าแล้วเมษาพฤษภา บ่เผาก่อบ่ได้หน้าแล้ง ผมพัดมามันปลิวเข้าบ้านเข้าจอง...”

     ใจ๋ นันต๊ะวงศ์ กรรมการชมรมผู้สูงอายุหมู่บ้านโฮ่งมะค่า เล่าว่า ในช่วงหน้าแล้งราวเดือนเมษายน-พฤษภาคม ลมจะแรง หากไม่เก็บกวาดเศษไม้ใบหญ้าในบริเวณบ้านก็จะถูกลมพัดปลิวกระจัดกระจายเข้าบ้านเรือน การที่ผู้สูงอายุซึ่งมักอยู่กับบ้านก็จะหมั่นเก็บกวาดใบไม้และกำจัดด้วยการเผาทิ้ง ทำกันเช่นนี้ในเกือบทุกหลังคาเรือน ก็ยิ่งเพิ่มปริมาณหมอกควันให้หนาแน่นเข้าไปอีก

     หมอกควันในหน้าแล้งนั้นนั้น ไม่เพียงส่งผลต่อทัศนะวิสัยการมองเห็นและก่อความรำคาญเท่านั้น แต่ยังส่งผลกระทบทางด้านสุขภาพจากมลพิษทางอากาศ เช่น การรู้สึกระคายเคืองหรือแสบตา ภาวะการหายใจไม่สะดวก ดังที่ ใจ๋ นันต๊ะวงศ์ กล่าวว่า

    “ปัญหาหมอกควันถ้าเข้าเมษาพฤษภา เฮาจะผ่อไปนี่นะ ต๋าจะแสบหม๋ด ผ่อไปตางใดก่อบ่ผด มันตึงกุ้มหมด เฮานั่งตรงนี้ผ่อไปดอยที่เฮาหันฮั่น ผ่อก่อบ่หัน มีก้าหมอกควัน มีเข้าโฮงยาไปหลายคน ทีแรกมันแสบต๋า มีแสบคอตวย ต๋าแดงพ่อง เจ็บหน้าอกพ่อง...”

     จังหวัดเชียงใหม่ ถือเป็นจังหวัดที่ได้รับผลกระทบจากภัยหมอกควันค่อนข้างมาก โดยเฉพาะผลกระทบด้านการท่องเที่ยว ซึ่งได้มีการศึกษาพบว่าในช่วงที่ จ.เชียงใหม่ประสบปัญหามลพิษทางอากาศ จำนวนนักท่องเที่ยวก็จะลดลงไปด้วย ทางจังหวัดจึงได้เร่งรณรงค์เพื่อแก้ปัญหาดังกล่าว มีการตอกย้ำผ่านการประชุมผู้ใหญ่บ้านกำนัน สารดังกล่าวก็ถูกส่งต่อมาถึงชาวบ้านและชมรมผู้สูงอายุบ้านโฮ่งมะค่าด้วย...

อ่านต่อเอกสารฉบับเต็มได้ที่นี่ครับ