การประพฤติธรรมที่ถูก

คือหยุดปรุงแต่งไป

ตามความหมาย

คือหุบปากนิ่งสนิท

เพื่อจิตสำผัสความว่าง

แล้วเฝ้ามองธรรมชาติดำเนินไป

จากความเกิดสู่ความดับ

ไม่เว้นตัวเราหรือตัวใคร

ท้ายที่สุดของ

ความเกิดดับแห่งธรรมชาติ

ก็คือความว่างเปล่าอันดับสนิท

ที่เดียวกับต้นกำเนิดเกิดมา

ประภา สันติ

ดูฟ้าที่ว่างเปล่า

เต็มไปทั้งโลกและสังสารวัฏ

ดูเมฆเกิดขึ้นมาแล้วก็ดับไป

บนความว่างเปล่านั้น

เราเรียกเมฆนั้นว่าฟ้า

เพราะเรียกความว่างเปล่า

ว่าฟ้าไม่ได้มันไม่มีขอบเขต

เราเรียกสังขารว่าเรา

เราเรียกความว่างเปล่าว่าเราไม่ได้

มันไม่มีขอบเขต

แท้จริงเราคือว่างเปล่า

สังขารเป็นเพียงมายาบดบัง

เป็นความยึดถือไว้ชั่วคราว

ประภา สันติ

ความหมายของการตามดูจิต

จิตคนเราไม่เร็ว

จะพอดีเมื่อรู้สึกพอดียินดี

แต่เมื่อใดเกิดตัณหาอยากตามดูจิต

มันจะดิ้นรนหลีกหนีอย่างรวดเร็ว

แท้จริงมันก็ไม่ได้ไปไหน

มันวนอยู่ในเรา

แต่มันพลิกแพลงเลี่ยงหลบ

ได้อย่างรวดเร็ว

เพราะมันก็รู้เหมือนกันว่า

ตัวที่กำลังจะตามมันก็คือตัณหา

ความอยากเห็นมันเพื่อโอ้อวดบ้าง

ความอยากเห็นมัน

เพื่อจะทำลายกรรมที่ยังไม่ได้ชดใช้บ้าง

ความอยากเห็นมัน

ทั้งที่ไม่เคยยินดีพอใจต่อมัน

ความรู้สึกอยากเข่นฆ่าทำลายล้าง

นั้นคือการพยายามดับตัณหา

เพื่อตัณหา

มันรู้ทันกันถึงสิ่งที่เป็นไปไม่ได้

แท้จริงเธอควรละอุปาทานเหล่านั้นเสีย

ด้วยการยอมระงับดับตัวตนของเธอเอง

เมื่อเธอยอมดับได้แม้ตัวตน

มันก็จะไม่มีที่อาศัยลวงล่อ

มันจะหวั่นไหวและหมดอานุภาพล่อลวง

กลับมาเป็นเสมือนกบเชื่องๆในกำมือเรา

เริงเล่นกับชีวิตไปอย่างไรก็ได้

เมื่อตัวตนแห่งความทะยานอยาก

นั้นดับไปแล้ว

มันก็สนุกกับการรู้การเห็นอย่างแจ่มแจ้ง

มันจะดับก็มิได้เดือดร้อน

มันจะยังคงอยู่ก็มิได้เดือดร้อน

มันอาจจะยังคงเกิดอยู่

แต่มิได้เป็นอันตรายแก่จิต

การตามรู้ตามเห็นจึงจะเจริญยิ่งขึ้นไป

อย่างแจ่มแจ้งเหตุจนถึงผล

อย่างแจ่มแจ้งการเกิดและดับ

ประภา สันติ

ต้องดับตัวตน

โดยความเห็นแจ้งความจริง

ทั้งที่สังขารอันไม่ใช่เรา

ยังสมบูรณ์เต็มมนุษย์อยู่

แต่เป็นธรรมชาติมนุษย์

ที่อนิจจังจะพาดับเอง

ไม่ใช่เราไม่ใช่ตัวตนของเรา

เมื่อเราว่างดับสนิทแล้ว

เห็นอุปาทาน

ที่เกิดจากความเห็น

อันผิดปรกติความที่นึกคิดว่าร่างกาย

เป็นตัวตนของตนจะต้องหายไป

ตามความจริง

ความจริงเหมือนก้อนหิน

เมื่อเรายึดว่าของเรามันก็คือหลง

แต่เมื่อไม่มีตัวเรา

คือตัวเราว่าง

ก้อนหินก็ยังเป็นก้อนหิน

ตามปรกติของก้อนหิน

เหมือนตัวเรา

เมื่อดับความเป็นตัวตนของเรา

ด้วยการกลับคืนสู่ว่าง

ตัวเราก็ยังสมบูรณ์ตัวเรา

แต่ไม่ใช่ตัวเราของเรา

ประภา สันติ

มรรค

ต้องมีความเพียรแสวงหาด้วยดี

เพื่อให้จิตตื่นด้วยดี

มีสถานภาพสังคมที่ดี

ปรกติสุขอันปรากฏด้วยดี

เกิดขึ้นและดับไปอย่างดี

คือมรรคที่ดี

ความถึงพร้อมด้วย

การช่วยเหลือเกื้อกูลเป็นอันดี

ส่งเสริมสภาพจิต

และสถานภาพสังคม

ให้ชีวิตดำเนินไปด้วยดี

และสถานภาพสังคม

มีพัฒนาการที่ดี

นั้นคือดุลย์ภาวะปรกติสุขแห่งมรรค

ความสุขสดชื่นตื่นรู้เป็นอันดี

จนถึงรู้ตื่นเบิกบานเป็นอันดี

เป็นสมังคีมรรค

คือสถานภาพอันพร้อมสำหรับปัญญา

อันเท่าทันโลกชีวิต

และพร้อมที่จะแก้ปัญหา

ให้มรรคคือทางชีวิตผ่านไปได้

เป็นอย่างดี

ความว่างอันมีสถานภาพพอดี

ก็สมดุลย์กับมรรคเป็นอันดี

จึงได้เห็นโลกและชีวิต

แยกตัวออกจากความว่าง

ชัดเจนในอิสระภาพ

แห่งธรรมธาตุสังขาร

ที่เป็นอิสระเกิดขึ้นตั้งอยู่ดับไป

อย่างแจ้งชัดและชัดเจน

ประภา สันติ

ความหมายของจิต

การปฏิบัติจิต ในวิถีแห่งความถูกต้อง มิใช่เพื่อให้ได้อะไรมาสักอย่างหนึ่ง

หรือมิใช่เพื่อให้เป็นอะไรสักอย่างหนึ่ง แต่เป็นไปเพื่อปลดปล่อยความหลงผิด

มิใช่สลัดละสิ่งโน้นสิ่งนี้ ในท่ามกลางความมีความเป็น ความลุ่มหลงไปในความยึดมั่นทั้งหลาย

อันความยึดมั่นทั้งหลายนั้น ปรากฏอยู่บนพื้นผิวของความว่างเปล่า เปรียบเช่น คลื่นสมุทร

ที่กระแทกกระทั้นอยู่เหนือพื้นน้ำ โหมกระหน่ำอยู่อย่างนั้น ซ้ำซ้อน ซ้ำซ้อน ระลอกแล้วระลอกเล่า

ซัดสาดเป็นเกลียวขาว ดูเหมือนว่าท้องสมุทรนั้นจะมิหยุดอยู่เสียเลย

แต่ความเป็นจริงแล้ว ส่วนลึกของมหาสมุทรยังสงบนิ่ง เยือกเย็นไม่หวั่นไหว

การปรากฏของเกลียวคลื่นเป็นเพียงพื้นผิว บดบังความสงบนิ่งของท้องมหาสมุทร

ดุจเช่นความนิ่งของจิตเดิมแท้ที่รองรับสภาพความไหวตัวของจิตใจมนุษย์ จิตมันหมกมุ่น

จิตมันซัดส่าย จิตใจมันแสวงหา มันดิ้นรน มันทะยานอยาก มันหลง สารพัดที่จะเป็นไป

แต่มันก็ดิ้นอยู่ในความสงบของจิตเดิมแท้ที่สงบนิ่ง เยือกเย็น ไม่หวั่นไหว มันตั้งมั่นอยู่อย่างนั้น

เพียงเราหยั่งรู้ หยั่งเห็น มันก็สงบ มันก็นิ่ง ทั้งที่หวั่นไหวอยู่นั่นแหละ มันนิ่ง จริงแท้เป็นอย่างนั้น

มันไม่มีรูปร่าง มันไม่มีความหมาย มันไม่มีความไหวตัว มันนิ่ง เป็นธรรมชาติอันสงบ เป็นธรรมดา

มันว่าง ไม่มีสีสัน ไม่มีสูงต่ำ ดำขาว ไม่มีความหวั่นไหวหรือไม่หวั่นไหว นั่นคือจิตเดิมแท้

มันสะอาดอยู่อย่างนั้น มันสว่างอยู่อย่างนั้น มันเป็นอันหนึ่งเดียวกับธรรมชาติทั้งหมดทั้งมวล

มันเป็นหนึ่งเดียวกันหมด ทั้งห้วงจักรวาลหรือสังสารวัฏ

ประภา สันติ

อนัตตาธรรม

ความแจ่มแจ้งอนัตตาธรรม

เมื่อไม่มีตัวตนนำพาไปสู่ภพ

สิ่งที่มีอยู่เองก็ย่อมปรากฏตัวเอง

แจ่มชัดเองเพื่อดับตัวเอง

ทุกอย่างเกิดแต่เหตุ

ต้องเห็นเหตุเห็นผล

ตัวผลคือนิโรธความดับสนิท

ทั้งเหตุและผลก็จะดับตัวลง

ที่นิโรธอันดับสนิท

เหตุนั้นเกิดจากอวิชชาความไม่รู้

หลงผิดจากความว่างมาสร้างภพ

คือไม่รู้ว่าแท้จริงสังสารวัฏนี้เป็นความว่าง

ผลนั้นคือวิชชารู้ตนว่าว่าง

รู้ว่าสัจจะธรรมจริงแท้คือความว่าง

ทั้งหมดทั้งมวลโดยแท้จริง

ก่อนกำเนิดทุกสิ่งเป็นความว่างเปล่า

อันความว่างนั้นหลงเกิดภพไม่ได้

อวิชชาก็ดับสนิท

คือหลงเกิดไม่ได้อีกเพราะวิชชามันรู้

อวิชชาสร้างภพหลงจากว่างก็จริง

แต่ไม่ได้เกิดจากว่าง

ไม่เคยข้องติดว่าง

แต่เป็นอุปาทานสร้างภพเอง

ด้วยอวิชชาเอง

เพียงหลงจากว่างมาสร้างภพเอง

ทั้งที่ว่างก็บริสุทธิ์ไม่เกาะเกี่ยวดังเดิม

เมื่อวิชชาปรากฏ

ก็คือรู้ตัวว่าหลงจากว่างอันดับสนิท

ตลอดเวลา

ไม่เคยเกาะเกี่ยวสิ่งใดได้

นั่นคือรู้ความจริงของความแจ่มแจ้งเอง

มันมีอยู่อย่างนั้นตลอดเวลา

เราเพียงหลงตามอวิชชามาเท่านั้น

ความจบความดับ

มีพร้อมกับการเกิดอยู่แล้ว

เห็นมันก็เห็นความแจ่มแจ้ง

ซึ่งมีอยู่แล้วเท่านั้นเอง

ไม่ต้องล้างโมหะมันคนละเรื่องกัน

ประภา สันติ