ใจถึงใจ

ชุมชนวัดธาตุมีครูใจดีคอยห่วงใยใส่ใจสุขภาพ ยอมเป็นแบบอย่างเปิดเผยความในใจของตนเองกับชีวิตที่ก้าวเดินสู่การเป็นโรคเบาหวาน เพื่อสก้ดกั้นพี่น้องในชุมชนวัดธาตุสร้างสุขภาพป้องกันโรคเบาหวาน

   สถานีอนามัยวัดธาตุ  รับผิดชอบดูแล  14  หมู่บ้าน ระยะทางจากสถานีอนามัยห่างจากโรงพยาบาลหนองคาย  15 กิโลเมตร ระยะเวลาในการเดินทางประมาณ 10-15 นาที ประชากรทั้งหมด  9,415 คน ชาย 4,780 คน และหญิง 4,635 คน เปิดบริการคลินิกเบาหวานทุกวันจันทร์ทำการ โดยมีแพทย์รับผิดชอบประจำ มีบริการ one stop service หลังได้รับการเจาะเลือด มีบริการอาหารเบาหวานฟรีโดยได้รับงบสนับสนุนจากอบต. ผู้ป่วยเบาหวานทุกรายได้รับสุขศึกษารายกลุ่ม สอนการออกกำลังกาย ผู้ป่วยที่ควบคุมน้ำตาลไม่ได้ตามเกณฑ์ที่ควบคุมได้ได้รับการให้คำปรึกษาจากแพทย์ และเภสัชกร

    เมื่อดำเนินการมาได้สักระยะหนึ่ง จากการคัดกรองค้นหากลุ่มเสี่ยง/กลุ่มป่วยที่ครอบคลุมประชากรในพื้นที่มากขึ้น ทำให้สถานีอนามัยแห่งนี้คับแคบไปถนัดตา เนื่องจากปริมาณผู้ป่วยเบาหวานเพิ่มมากขึ้น เรามีประชากรที่มีอายุ > 40 ปีขึ้นไป 2,865 คน ค้นหาคัดกรองกลุ่มเป้าหมายเป็นประชากรกลุ่มเสี่ยง  97 คน ตรวจยืนยันเป็นโรคเบาหวาน  32 คน สถานีอนามัยวัดธาตุไม่ทำอะไรไม่ได้แล้วได้นำปัญหานี้เข้าที่ประชุมคณะกรรมการ PCU เพื่อประชุมปรึกษาหารือสภาพปัญหาที่เกิดขึ้น ระดมสมองวิเคราะห์ปัญหาเพื่อนำข้อมูลที่ได้เสนอต่อที่ประชุมอบต. รับทราบสถานการณ์ปัญหาชุมชนเพื่อมีส่วนร่วมในการดำเนินการวางแผนแก้ไขปัญหาร่วมกัน

    จุดประกาย สร้างกระแสถ้าชุมชนเป็นโรคเบาหวานเพิ่มขึ้นเรื่อยๆแล้วอะไรจะเกิดขึ้นกับชุมชนเรา ประชุมกลุ่มแกนนำในแต่ละหมู่บ้าน ผู้ป่วยเบาหวานอาสาสมัครเป็นแกนนำในการเข้ากลุ่ม แลกเปลี่ยนแนวคิดเรื่องโรคเบาหวาน อย่าทำแบบอย่างที่ฉันเคยทำถ้าไม่อยากเป็นโรคเบาหวาน ในขณะที่เจ้าหน้าที่สถานีอนามัยเป็นที่ปรึกษา เราพบว่า ประชาชนในหมู่บ้านมีพฤติกรรมการบริโภคอาหารที่ไม่ถูกต้อง เคยชินกับการบริโภคข้าวเหนียวเป็นอาหารหลักมากกว่าผักใบเขียว  เน้นที่อาหารรสจัด เผ็ดเค็ม เมื่อมีงานบุญ งานเลี้ยงสังสรรค์ จะซุมแซวร่วมวงดื่มสุรา เบียร์ น้ำอัดลม นิยมกินย่างเนื้อ-หมูติดมัน อีกทั้งอุดมสมบูรณ์ไปด้วยต้นตาลที่มีอยู่ตามธรรมชาติมากมาย ลูกตาลสดๆ กินแล้วหวานอร่อยเบรคไม่อยู่  ชุมชนนี้ที่กินดีอยู่ดีรายได้ส่วนหนึ่งมาจากสามีไปทำงานต่างประเทศ ประชาชนเองไม่กล้ามาตรวจโรค ถ้ามาตรวจแล้วกลัวเป็นโรคแล้วรับไม่ได้ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นเองไม่มีส่วนร่วมเกี่ยวกับการดูแลสุขภาพด้วย

   ปัญหาเหล่านี้ถูกสะท้อนเข้าที่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น/อปท. เพื่อรับทราบความวิกฤตของชุมชน ทำอย่างไรจะหาแนวทางพัฒนาชุมชนร่วมกัน จึงเป็นที่มาของการประชุมครั้งสำคัญ อปท.จัดประชุมแกนนำหมู่บ้านและอสม.ร่วมกับเจ้าหน้าที่สถานีอนามัย มาวางแผนแนวทางสร้างเสริมสุขภาพเพื่อป้องกันโรคให้แก่พี่น้องประชาชน โดยความมุ่งมั่นของกลุ่มผู้ป่วยเบาหวานที่ขอเป็นอาสาสมัครเป็นแกนนำในการทำกิจกรรมกลุ่มเพื่อนช่วยเพื่อน ได้ใจสร้างพลัง จากใจถึงใจ เราจะไม่ยอมให้กลุ่มเสี่ยงและกลุ่มประชาชนทั่วไปเป็นโรคเบาหวานเหมือนพวกเราอีก ให้พวกเขาเหล่านั้นได้เรียนรู้ประสบการณ์จากการเล่าเรื่องราวในชีวิตของเขาเองว่า ครั้งหนึ่งของการปฏิบัติตัวที่ไม่ถูกต้องอย่างไรจนต้องทำให้พวกเขาเป็นผู้ป่วยโรคเบาหวาน จะป้องปรามกันได้หรือยัง ด้วยความใส่ใจที่เข้มแข็งของผู้บริหารตั้งแต่ระดับ CUP ที่ตระหนักถึงความสำคัญของปัญหาลงพื้นที่เชิงรุกสนับสนุนการทำกิจกรรมกลุ่ม เรามีการทำประชาคมสุขภาพ พลังเสริมตรงนี้เข้มแข็งเป็นที่สุด

    กิจกรรมที่เกิดขึ้นหลังจากฟังเรื่องเล่าที่ไม่คาดคิดว่าจะเกิดขึ้นได้จากครูของพวกเราแล้ว กลุ่มมีการทำกิจกรรมการออกกำลังกายรำไม้พลอง เต้นแอโรบิค สาธิตการทำอาหารเบาหวาน เลือกกินอาหารเบาหวานมันยากขนาดไหนกะสัดส่วนของอาหารกันอย่างไร โดยทีมสหสาขาวิชาชีพเป็นที่ปรึกษาของกลุ่ม ผลดำเนินการกลุ่มผู้ป่วยเบาหวาน  181  คน สามารถควบคุมน้ำตาลได้  ร้อยละ  82  ผู้ป่วยเบาหวานเองที่เป็นแกนนำอาสาสมัครมีความพึงพอใจที่กลุ่มเสี่ยงสามารถควบคุมน้ำตาลจนอยู่ในกลุ่มปกติได้ถึงร้อยละ  90 ประชาชนเริ่มหันมาบริโภคผักเยอะขึ้น ลูกตาลที่เยอะได้ถูกแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์น้ำตาลส่งออกขายแทนการกินเล่น มีรายได้และไม่เป็นโรค บางรายเลิกเหล้า งดบุหรี่ ร้านค้าขายขนมหวานรายได้น้อยลง กลุ่มคนที่รวมตัวกันกินเนื้อย่างหันมากินเนื้อปลาแทน คนที่อ้วน น้ำหนักเกิน ก็ผอม น้ำหนักลดลง

    ผลของความร่วมมือครั้งนี้ ชุมชนวัดธาตุมีแผนงานสร้างเสริมสุขภาพโรคเบาหวานร่วมกับอบต. โดยกำลังดำเนินการขยายผลฝึกอสม. และอาสาสมัครชุมชนทุกหมู่บ้านให้สามารถตรวจน้ำตาล DTX. เอง ก่อนที่จะพบแพทย์  เครื่องตรวจน้ำตาลและแผ่นตรวจน้ำตาลได้รับการสนับสนุนงบประมาณจากอบต. ชุมชนเข้มแข็งแห่งนี้เกิดขึ้นได้ด้วยการเสริมสร้างพลังใจ เรามีการปรับบทบาทบุคลากร/แกนนำ ปรับบทบาทในสังคม สร้างระบบสนับสนุนที่ดี สร้างสัมพันธภาพที่ดีระหว่างองค์กร คาดว่า แผนดำเนินการสร้างพันธมิตรเครือข่ายจะประสานกันได้อย่างเหนียวแน่นคงไม่ไกลเกินฝันสำหรับชุมชนแห่งนี้

[นิพัธ]

รู้สึกดีมากที่ได้อ่านกระบวนการดีๆแบบนี้นะครับ โดยเฉพาะเรื่องของการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม ถ้าทำได้ผลเป็นอย่างดี มาคุยมาเล่ารายละเอียดให้เพื่อนๆ ที่ต้องดูแลผู้ป่วยเหมือนกันบ้างนะครับ เผื่อจะจุดประกายให้ทำได้อย่าง สอ วัดธาตุบ้าง

[วัลลา ตันตโยทัย]

รู้สึกดีเช่นกัน ดิฉันเชื่อว่าบันทึกที่เล่าการทำงานของทุกทีมจะเป็นประโยชน์ต่อเพื่อนๆ สมาชิกเครือข่ายได้นำไปปรับใช้ต่อไปค่ะ