เม็กดำ (จบ) : สู่สถานีชีวิต ห้องเรียนชีวิต ห้องเรียนธรรมชาตินอกรั้วโรงเรียน
หลังมื้อเที่ยงสิ้นสุดลง ท่าน ผอ. เม็กดำ ได้อาสานำพาหนะคู่ชีพสัญจรพาเราเข้าสู่ชุมชนเพื่อเรียนรู้ “สถานีชีวิต” ที่อยู่ตามหมู่บ้าน ท้องทุ่งและลำน้ำ โดยมีปราชญ์ชาวบ้านอีก 2 ท่านร่วมขบวนชีวิตไปด้วยกัน โดยสถานีแรกที่ที่เราได้สัมผัสเรียนรู้นอกรั้วโรงเรียนก็คือ “ธรรมาสน์เสาเดียว” อันเก่าแก่ในวัดประจำหมู่บ้านเม็กดำ
เท่าที่พูดคุยกันแต่เพียงสังเขป พอรับรู้ได้ว่าธรรมาสน์เสาเดียวถูกสร้างขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2491 ทำขึ้นจากไม้มะค่าแต้ ฝังเสาลึกตรงกลางศาลาวัด (หอแจก) และส่วนบนโผล่พ้นขึ้นมาบนศาลา ส่วนบนของธรรมาสน์ถักสานด้วยไม้ไผ่และยังคงสภาพเดิมอย่างน่าพิศวง เดิมยืนยันว่าธรรมาสน์เคยมีบันได 3 ขั้น แต่บัดนี้ได้สูญหายไปแล้ว
ที่น่าแปลกใจและน่าสนใจก็คือ โดยทั่วไปแล้วธรรมาสน์มักจะมี 4 เสากันทั้งนั้น และเท่าที่เคยได้ฟังได้รู้ก็พอเข้าใจว่าธรรมาสน์เสาเดียวก็มีอยู่เพียงไม่กี่แห่งเท่านั้น
แต่เป็นที่น่าเสียดายว่าธรรมาสน์เสาเดียวที่เราได้สัมผัสเรียนรู้ที่นี่นั้นสภาพเริ่มทรุดโทรมไปบ้างแล้ว ลวดลายจิตรกรรมบริเวณเสาและตัวธรรมาสน์เลือนลบไปอย่างน่าใจหาย
กระนั้นเราก็ไม่สิ้นหวังเมื่อรับรู้ว่าคณะครูเม็กดำและชุมชนกำลังหารือถึงแนวทางการบูรณะและสืบเค้ารูปรอยเดิมของธรรมาสน์ ซึ่งอาจต้องระดมกำลังพลจากส่วนราชการและปราชญ์ชาวบ้านอีกหลายยก รวมถึงการใช้เวลาอีกยาวนานไม่น้อยในการอนุรักษ์และพลิกฟื้นในเรื่องดังกล่าว
จากนั้นคณะเราก็มุ่งตรงไปยัง “ลำพังชู” สถานีชีวิตของเกษตรกรที่เปิดเป็น “ห้องเรียนชีวิต” หรือสถานีชีวิตให้นักเรียนได้ลงแรงกายและแรงใจเป็นส่วนหนึ่งของการเรียนรู้ชีวิตตามแนวเกษตรพอเพียง
ลำพังชู เป็นลำน้ำแคบ ๆ และลึกใส มีกอไผ่และแมกไม้โรยตัวรกครึ้มเป็นทางยาวไปตามลำห้วย ลำน้ำนี้ขั้นเขตระหว่างมหาสารคามกับบุรีรัมย์ รวมถึงบางส่วนของสุรินทร์ และถือเป็นสายน้ำแห่งชีวิตของคนที่นี่ เพราะชาวเม็กดำทั้งหลายต่างพึ่งพิงลำพังชูในการเพาะปลูก หาปลา เลี้ยงสัตว์และหล่อเลี้ยงชีวิตสืบมาชั่วนาตาปี
หลายท่านเล่าให้ฟังว่า แปลงเกษตรเหล่านี้เป็นสถานีแห่งการเรียนรู้ร่วมกันระหว่างนักเรียนกับชาวบ้าน ซึ่งทุก ๆ สัปดาห์นักเรียนในแต่ละชั้นจะมาเรียนรู้วิถีการทำนา ทำสวนกันที่นี่ เป็นการเรียนรู้แบบมีส่วนร่วม โดยนักเรียนจะต้องฝึกปฏิบัติจริงด้วยการจับจอบ จับเสียม คลุกโคลนเพาะปลูกพืชพันธุ์ต่าง ๆ ร่วมกับเจ้าของสวน และแต่ละสวนก็จะมีกลวิธีภูมิปัญญาที่แตกต่างกันไป ยังผลให้นักเรียนได้ซึมซับศาสตร์แห่งการเพาะปลูกที่หลากหลาย
และเป็นที่น่าภูมิใจก็คือ นักเรียนจำนวนไม่น้อยสามารถนำความรู้จากครูชาวบ้านไปประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวัน และผลแห่งการสัมผัสลึกในวิถีเกษตรกร ส่งผลให้บางคนปรับเปลี่ยนพฤติกรรมจากการ “ไม่เอาเวียก” (ไม่ชอบทำงาน) ไปสู่การ “เฮ็ดเวียกบ้าน” (ช่วยงานบ้าน) ของพ่อและแม่ได้อย่างน่าทึ่ง !
ผมอยากจะเรียกที่นี่ว่า สถานีชีวิต ห้องเรียนชีวิต หรือแม้แต่ห้องเรียนธรรมชาติ..
การเรียนการสอนของที่นี่ เป็นการนำพานักเรียนคืนกลับไปสู่ธรรมชาติ คืนกลับไปสู่วิถีดังเดิมของสังคมไทยในชนบทที่อิ่มสุขอยู่กับความพอเพียง และถึงแม้ทุกวันนี้ กระแสอันเชี่ยวกรากของทุนนิยมจะแผ่ไพศาลไปทั่วทุกหัวระแหง แต่สถานีชีวิตเหล่านี้ก็ยังยืนหยัดเป็นประจักษ์พยานของการอยู่รอดอย่างมีความสุข เรียบง่าย สมถะ...และแบ่งปันอย่างไม่รู้จบ
วันนี้, หรืออาจจะนานมาแล้ว ลำพังชู.. ได้กลายเป็นสายน้ำแห่งชีวิต .. และแปลงเกษตรก็กลายเป็นสถานีชีวิตด้วยเช่นกัน ขณะที่ข้าวโพดชูใบระบัดเขียวเป็นระนาบยาว พลิ้วไหวไปกับสายลมและสายน้ำ กอไผ่ผสานเพลงไผ่ผ่านสายลมมาเป็นระยะ ท้องน้ำเคลื่อนตัวอย่างต่อเนื่องเป็นจังหวะ ทุกอย่างสอดรับกันอย่างลงตัวเพื่อบอกให้รู้ว่า ที่ตรงนี้ คือสถานีชีวิตการเรียนรู้ของคนต่างวัยในบ้านเม็กดำ
ถัดจากสถานีชีวิตใกล้ลุ่มน้ำ, เรามีโอกาสไปเยี่ยมชมสถานีชีวิตในที่ดอนกันบ้าง พบเห็นพื้นที่ของการเตรียมการเป็นสวนสมุนไพร รวมถึงแปลงผักสวนครัว พริก หอม กระเทียม มะเขือพวง มะเขือเทศ สวนกล้วย ต้นขนุนที่ถูกปลูกไว้ในพื้นที่อันเล็กแคบ บางสถานีมีสระน้ำเล็ก ๆ ไว้สำหรับรดน้ำพืชผักและเลี้ยงปลา
สถานีเหล่านี้, ผมมองเห็นความหนาแน่นรกรุงรังของพืชพันธุ์ที่เกี่ยวข้องกับปากท้องของคนเราอย่างสนิทแน่น เป็นความรกรุงรังอย่างเป็นธรรมชาติที่ไม่จำเป็นต้องตกแต่ง หรือจัดระบบระเบียบใด ๆ ให้กับพืชพันธุ์เหล่านี้เลยแม้แต่น้อย
จากท้องน้ำลำห้วยมาสู่สถานีชีวิตในที่ดอน ผมเห็นภาพความพอเพียงของชีวิตที่ชัดเจน เห็นภาพวิถีวัฒนธรรม “กินปลาเป็นหลัก กินผักเป็นพื้น” อย่างแจ่มชัด
นี่คือสถานีชีวิตนอกรั้วโรงเรียน หรือห้องเรียนชีวิตและห้องเรียนธรรมชาติที่น่าอัศจรรย์ใจของชาวเม็กดำ เป็นห้องเรียนที่สะท้อนให้ถึงความกล้าคิด กล้าทำของครูและปราชญ์ชาวบ้านที่มุ่งหวังให้ลูกหลานได้เรียนรู้และเติบโตอย่างมีคุณค่า พร้อมทั้งการปลูกจิตสำนึกที่ดีในการรักบ้านเกิดให้กับนักเรียนได้อย่างแยบยล
ไม่เพียงแค่นี้หรอก,...สถานีเหล่านี้ยังเป็นลานเล่านิทานจากคนเฒ่าคนแก่ถึงลูกหลาน และเป็นนิทานที่เกี่ยวกับคติธรรม, ตำนานบ้าน ตำนานเมือง และอื่น ๆ อีกมากมาย ซึ่งผู้เล่าต่างก็ต้องเตรียมการสอนมาอย่างดีราวกับครูในโรงเรียนที่เตรียมการสอนในวิชาต่าง ๆ อย่างรอบคอบ
“หนูรักที่นี่ เพราะที่นี่คือบ้าน และที่นี่คือโรงเรียน .. หนูไม่กลัวความยากจน เพราะหนูเกิดมาจากความยากจน”.. เด็กหญิงลูกหลานของชาวเม็กดำคนหนึ่งพูดกับผมเช่นนั้น !
ความเห็น (26)
- จากภาพ คงไม่แปลกที่คุณหนิง ต้องซมหนักเข้าไปอีก
- เข้ามาอ่านตอนดึกๆ ค่ะ
- มาอ่านบันทึกมีชีวิต บันทึกมีจิตวิญญาน ของจริง
- “หนูรักที่นี่ เพราะที่นี่คือบ้าน และที่นี่คือโรงเรียน .. หนูไม่กลัวความยากจน เพราะหนูเกิดมาจากความยากจน”..
- Wording เหล่านี้ กระตุ้นต่อมความหลัง ให้ดิฉันคิดถึง เด็กๆ ที่อำเภอพนัสนิคม จังหวัดชลบุรี ที่ดิฉันไปสำรวจทำโครงการ "ตะวันยิ้ม" ค่ะ
- เด็กน้อยทำได้อย่างไร กับการเดินเท้าเปล่าประมาณ 3 กิโลเมตร ไป-กลับ 6 กิโลเมตร ระหว่างกระท่อมน้อยในไร่มันสำปะหลัง และโรงเรียน เสื้อผ้าขาดวิ่น สีกระดำกระด่าง ตัวผอมเป็นกุ้ง เค้าบอกว่า "มาโรงเรียนมีข้าวกิน มีเพื่อนเล่นสนุก" เด็กน้อย แม้ลำบากเพียงใด ความเป็นเด็ก ก็ยังดูสดใสไร้เดียงสา
- หากมีโอกาสในอนาคต ดิฉันอยากทำงานในลักษณะนี้อีกครั้งค่ะ ในรูปแบบของอาสาสมัคร มิใช่งานประจำค่ะ
- สวัสดีครับ อ.บัว
- ขอบคุณนะครับที่แวะมาให้กำลังใจ
- อันที่จริงชื่นชอบวิธีคิดอาจารย์บัวมาก และดูเหมือนจะปิดทองหลังพระในกระบวนการต่าง ๆ ของเม็กดำอยู่ไม่น้อย
- เป็นกำลังใจให้นะครับ
วิถีชิวิตของชาวบ้าน เป็นวิถีทางธรรมชาติ ดูแล้วเรียบง่ายมีความสุขแบบง่ายๆ....แต่เราเอาความสุขแบบชาวเมืองไปจับ เร่งจะพัฒนาให้เป็นชาวเมือง จึงทำให้วิถีชิวิตของชาวบ้านในชนบทเกิดปัญหา...รึปล่าวค่ะ
การเดินท่อมๆกลางแดด จึงทำให้คุณหนิงป่วยรึปล่าวค่ะ....ปานนี้เป็นไงบ้างแล้วหนอคนป่วย....
อ่านก็เหมือนได้ฟังอ เล่า
ดูภาพก็ได้เหมือนได้รู้สึกจริง ถึงไอแดด ระอุร้อน ได้กลิ่นดิน กลิ่นผัก หญ้า
มีชิวิตจริง ๆ
- อ.บัวเป็นหัววิชาการที่เก่งจริงๆ ค่ะ
- พี่บัว มีพลัง... มาก ในการผลักดัน
- ถ้ามัวแต่ปิดทองข้างหน้า พระท่านก็ไม่วย จึงต้องมีปิดหลังองค์ท่านบ้าง จึงจะสวยหมดทั้งองค์
- สวัสดีครับ
- ชนบทที่ใดก็ไม่ต่างกัน คือ มีความทุกข์ยากเป็นปลิงเกาะกัดชีวิต โครงการตะวันยิ้ม เป็นกิจกรรมสร้างสรรค์ที่น่าสนใจ "ไปถึง หยั่งลึก" ได้อย่างน่าภูมิใจนัก
- ผมชอบนะครับ..ทัศนคติที่เด็กมีต่อโรงเรียนในตะวันยิ้ม อย่างน้อยก็ชี้ให้เห็นว่า โรงเรียนยังเป็นที่พึงพิงและการหล่อหลอมคุณภาพชีวิตที่ดีให้กับพวกเขา..และเมื่อพวกเขากล้าเผชิญความยากจน ก็เท่ากับว่าเขาไม่กลัวความยากจน
- ดีใจที่ได้ยินเรื่องราวดี ๆ ในเช้าใส ๆ เช่นนี้
- และเชื่อว่าอยู่ที่ใด
ทำประโยชน์เพื่อสังคมได้เสมอ..เป็นกำลังใจให้เสมอไป..นะครับคุณBright Lily
- วิถีชีวิตธรรมชาติจริง ๆ เป็นกำไรชีวิตของผู้ที่ได้สัมผัส ขอบคุณที่นำสาระดี ๆ เล่าสู่กันฟัง ในมุมหนึ่ง และคุ้นหน้าหญิงสาวสวยเสื้อเหลืองมากนะคะ พาไปลุยบ่อย ๆ คงผอมเพรียวค่ะ
- แต่อีกมุมหนึ่งใน 4 จังหวัดชายแดนภาคใต้กำลังมีปัญหามากมายค่ะ เป็นเรื่องเศร้าของชาวไทยจากผลพวงวันที่ 18 ก.พ.50
- สวัสดีครับ ท่าน อ.แป๋ว
- ผมเห็นด้วยกับทัศนะการพัฒนาชนบทที่ล้มเหลว เพราะนำวิถีการพัฒนาแบบชาวเมืองไปใช้โดยไม่คำถึงถึง "ความน่าจะเป็น " หรือความเป็นจริงที่คุ้ยเคยอันเป็นคุณค่าของท้องถิ่นนั้น ๆ เป็นหลัก
- เจ้หนิง... แกเป็นไข้ก่อนวันเดินทางแล้วครับ ยิ่งเดินยิ่งได้เหงื่อ และการไปอยู่กับธรรมชาติเช่นนั้น ยิ่งช่วยให้แกสดชื่น (ธรรมชาติบำบัด) ยิ่งขึ้น ผมเองก็ยังไข้เรื้อรังอยู่จนปัจจุบัน เลยสนใจการออกกำลังกาย ดีกว่าการพักผ่อนให้มาก ๆ ซึ่งอาจจะดีขึ้นในเร็ววัน
- ขอบคุณท่านอาจารย์มากครับ
- เห็นภาพแล้วคิดถึงบ้านจังเลยค่ะ
- ขอบคุณครับที่นำมาแบ่งปัน
- สวัสดีครับ
- เสียดายผมไม่ได้นำรูปสวนข้าวโพดเขียวสดมาโชว์ในบันทึก ไม่งั้นคงได้ชื่นชมกับความเขียวขจีที่สดชื่นของธรรมชาติในท้องทุ่ง
- ขอบพระคุณนะครับที่แวะมาให้กำลังใจอย่างสม่ำเสมอ
- สวัสดีครับ
หญิงแกร่งแห่งเม็กดำ
อ. ก้านแสด - ท่าน ผอ. ก็เอ่ยชม อ.บัวอยู่ไม่ขาดปาก รวมถึงคณะครูทุกท่านที่ร่วมแรงแข็งขันอย่างไม่รู้จักเหนื่อย
- ผมมีความสุขจริง ๆ นะครับที่ได้เห็นสถานศึกษาและชุมชนที่เป็นสถานีชีวิตการเรียนรู้ที่เป็นหนึ่งเดียวกันเช่นนี้
- สวัสดีครับ
(พี่ใหญ่ใจดี)
อ. อัมพร - ผมเบี้ยวงาน ยังไม่ได้เขียนบันทึกเรื่องสมุดกิจกรรมแลกเปลี่ยนกับอาจารย์เลย..แย่จัง...
- เจ้แกบอกว่ายิ่งใช้พลังงานเยอะ ยิ่งต้องกินเข้าไปชดเชยให้เยอะ ๆ...ยังไงก็อ้วนกลม.. ๆ
- เหตุการณ์ภาคใต้เมื่อ 18 ก.พ. ที่ผ่านมา ผมเศร้าใจมาก นั่งดูข่าวรายงานสดแล้วสะท้อนใจไม่หาย...ส่งกำลังใจ และภาวนาอยู่เสมอ ให้ความสงบสุขมาเยือนในเร็ววัน
- คิดถึงบ้านมากเหรอน้องนุ้ย
- คิดถึงบ้านพอ ๆ กับคิดถึงคนพากลับบ้านหรือเปล่า
- คิดถึงบ้าน...ก็แสดงว่าที่บ้านยังไม่ใกล้ตัวเมืองเท่าไหร่ล่ะสิ...(จะมากาฬสินธ์พลาซ่าแต่ละที..ไกลน่าดูใช่มั๊ย)
- “หนูรักที่นี่ เพราะที่นี่คือบ้าน และที่นี่คือโรงเรียน .. หนูไม่กลัวความยากจน เพราะหนูเกิดมาจากความยากจน”..
- น่าภูมิใจแทน "ปุ๋ม" เจ้าของคำพูดนี้นะคะ
- บันทึกของอาจารย์มีคุณค่ามากค่ะ น่าภูมิใจแทนชาวเม็กดำนะคะ
- สวัสดีตอนดึกครับ
อ. Panda - คราวหน้าจะเรียนเชิญไปเป็นเกียรติร่วมกับเรา เพราะที่เม็กดำมีการจัดการความรู้ที่น่าทึ่งมากครับ
- สวัสดีครับ
- ยินดีมากครับ หากบันทึกของผมจะช่วยเป็นส่วนหนึ่งในการประชาสัมพันธ์เม็กดำให้เป็นที่รูจักในวงกว้างยิ่ง ๆ ขึ้นไป
- แต่อันที่จริงดังที่ทราบดีอยู่แล้วว่า เม็กดำมีตัวตนและสถานะเช่นนี้ด้วยตัวเอง โดยอาจไม่จำเป็นต้องประโคมข่าวใด ๆ อีกเลยก็ได้
- เด็กนักเรียนทั้ง 3 คนที่ได้คุยด้วยในวันนั้น ผมยอมรับว่าเป็นเด็กที่มีความคิดที่น่าสนใจ มีการหลัก มีมุมมองที่ลึกซึ้งต่อชีวิตมาก
- เสียดายที่ผมไม่อาจนำชีวิตของทั้ง 3 มาเขียนถึงในบันทึกนี้ได้อีก
- ขอบคุณ อาจารย์มากนะครับ
- ดีใจจังที่คุณออตเข้ามาเยี่ยมชนจนได้
- ด้านบนนั้นของเก่าทั้งหมด...ส่วนลวดลายที่เขียนบนไม้ พ่อใหญ่ดา ท่านเขียนสีและแต่งลายเอง (เห็นบอกว่าเอาสนุก)
- ขอบคุณครับ
- comeback แล้วค่ะ เอาชีวิตตัวเองกลับมา(จากไข้) ได้แล้วค๊า...ขอบพระคุณในความเป็นห่วงของทุกๆท่านนะคะ
- ดีใจที่ น้องออต แวะมาดูธรรมาสน์เสาเดียวในblog นี้แล้ว ยังไงก็เชิญมาบ้านเม็กดำนะคะ ของจริงสวยมากค่ะ
- คุณออตครับ
- ทันทีที่เห็นธรรมาสน์นี้ ผมและคุณหนิง รำพึงตรงกันในทันใดว่าอยากให้คุณออตมาเยี่ยมชมจังเลย คงสามารถต่อยอดและช่วยเหลือชาวบ้านได้เป็นอย่างดียิ่ง
- เบื้องต้น ผมเริ่มขยับเข้าหาหน่วยงานใน มมส บ้างแล้ว เผื่อบางที่ มมส อาจจะลงพื้นที่เกี่ยวกับเรื่องนี้อย่างจิงจังสักครั้ง
- คุณ โก๊ะ ครับ...
- ผมมีความสุขเป็นที่สุดเมื่อได้ไปเรียนรู้และสัมผัสเรื่องเหล่านี้ที่เม็กดำ ถึงแม้เป็นช่วงสั้น ๆ แต่ประทับใจอย่างเป็นที่สุด
- และตั้งใจว่าจะพานิสิตไปที่เม็กดำสักครั้ง...ไปเรียนรู้ให้เห็นกับความเข้มแข็งของผู้คน ไปให้พบกับความพอเพียงที่หล่อเลี้ยงผู้คนได้อย่างไม่สะทกสะท้าน ..ไปให้นิสิต ได้เห็นนักเรียนที่มีไฟฝันในการต่อสู้ชีวิตอย่างไม่ยอมจำนนต่ออุปสรรคอันเป็นความยากจน...
- ขอบคุณมากนะครับ
- เห็นหายเงียบไป มารู้อีกทีจากน้องเอกจึงทราบว่าหวนกลับไปเป็นไข้อีกครั้ง
- หายวันหายคืนนะครับ...
- พรุ่งนี้คงได้เจอและคุยกันบ้าง...กระมัง