วิพากษ์ยุทธศาสตร์การวิจัยและนวัตกรรมแห่งชาติ ๒๐ ปี (พ.ศ. ๒๕๖๐ - ๒๕๗๙) ๑๔๙. ใช้ Learning Loop พัฒนาระบบการจัดการ ววน. ของประเทศ

วิพากษ์ยุทธศาสตร์การวิจัยและนวัตกรรมแห่งชาติ ๒๐ ปี (พ.ศ. ๒๕๖๐ - ๒๕๗๙)  ๑๔๙. ใช้ Learning Loop พัฒนาระบบการจัดการ ววน. ของประเทศ

โชคดีที่ผมได้รับเชิญเป็นที่ปรึกษาคณะกรรมการติดตามและประเมินผลการสนับสนุน ววน. ที่มีคุณกานต์ ตระกูลฮุน เป็นประธาน และทีมงานของ สำนักติดตามและประเมินผล สกสว. (นำโดย รศ. ดร. พงศ์พันธ์ แก้วตาทิพย์) เป็นฝ่ายเลขานุการ    จึงได้เข้าประชุมคณะกรรมการชุดนี้เป็นประจำ    

ทำให้ผมได้เรียนรู้วิธีทำงานประสานกันระหว่าง กสว., คณะกรรมการอำนวยการ, คณะกรรมการติดตามและประเมินผล, และ สกสว.   ในการสร้างวงจรเรียนรู้และยกระดับระบบการจัดการ ววน. ของประเทศ ที่น่าชื่นชมเป็นอย่างยิ่ง  และผมฝันว่า หากเชื่อมไปยังสภานโยบาย อววน. ได้แบบไม่มีการเล่นการเมืองเพื่อผลประโยชน์ของบุคคลได้    ประเทศไทยก็จะได้รับประโยชน์ยิ่งขึ้น ในการยกระดับความเข้มแข็งของระบบ (อ) ววน. ของประเทศ      

ตัวอย่างเช่น ในการประชุมเมื่อเช้าวันที่ ๖ มิถุนายน ๒๕๖๖ มีวาระแจ้งเพื่อทราบ (๑) สรุปผลการดําเนินการตามมติและข้อเสนอแนะที่สําคัญของคณะกรรมการติดตามและประเมินผลการสนับสนุนวิทยาศาสตร์ การวิจัย และนวัตกรรม ครั้งที่ 2/2566  และ (๒) วาระ สรุปข้อคิดเห็นที่สําคัญของคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (กสว.) / คณะกรรมการอํานวยการ สกสว. ต่อสรุป มติสําคัญจากการประชุมคณะกรรมการติดตามและประเมินผลการสนับสนุนวิทยาศาสตร์ การวิจัยและนวัตกรรม ครั้งที่ 2/2566   ที่มีการ feedback กันไปมาระหว่างคณะกรรมการ ๓ ชุด    ทำให้ สกสว. ได้แนวทางดำเนินการที่ยกระดับขึ้นไปอย่างต่อเนื่อง

และวันที่ ๑๖ มิถุนายนนี้ คณะกรรมการ ๓ ชุดจะมาประชุมร่วมกัน   เพื่อหนุนนำให้ สกสว. ทำหน้าที่ยกระดับระบบ ววน. ของประเทศขึ้นไปอีก   

กองทุน ววน. เริ่มงานในปีงบประมาณ ๒๕๖๓ อย่างฉุกละหุก อยู่ในช่วงตั้งตัว    บัดนี้ถึงปี ๒๕๖๖   เห็นอย่างชัดเจนว่ามีความก้าวหน้าในการดำเนินการอย่างน่าชื่นชม    จากการประชุมวาระ ๓.๑ การติดตามผลสัมฤทธิ์ของตัวชี้วัดสำคัญตามแผนด้านวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม พ.ศ. 2563-2565 โปรแกรม P7-P9 ด้านสังคมและทรัพยากร นำเสนอโดย ผศ.ดร.ปภัศร ชัยวัฒน์ สถาบันวิจัยและพัฒนาศักยภาพสังคม มูลนิธิสร้างสุขมุสลิมไทย   โปรแกรม P10 – P11 ด้านเศรษฐกิจอุตสาหกรรมใหม่ และ BCG และ โปรแกรม P17 การแก้ไขวิกฤติ นำเสนอโดย ศ.ดร.ศรีสมบัติ โชคประจักษ์ชัด คณะสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์  มหาวิทยาลัยมหิดล   ที่ทั้งการนำเสนอและคำถามและคำแนะนำของคณะกรรมการเป็นประโยชน์อย่างยิ่งต่อการพัฒนาระบบบริหารภาพใหญ่ของระบบ ววน.   โดยเฉพาะอย่างยิ่งการกำหนด OKR

หัวใจสำคัญคือข้อคิดเห็นของ ดร. สมเกียรติ ตั้งกิจวานิชย์ ว่าคำถามสำคัญคือ ระบบ ววน. อย่างที่เป็นอยู่ในปัจจุบัน embed อยู่ในระบบเศรษฐกิจและสังคมของประเทศอย่างเป็นเนื้อเดียวกันหรือไม่    เป็นเรื่องที่ต้องถกเถียงกันให้จริงจัง    เพราะหากให้ผมตอบ คำตอบของผมคือไม่    ยังมีความท้าทายที่เราจะต้องร่วมกันขับเคลื่อนระบบ ววน. อีกมาก 

ข้อคิดเห็นที่ผมติดใจอีกประเด็นหนึ่งมาจาก นพ. ยศ ตีระวัฒนานนท์  ที่เสนอระบบอภิบาล (governance) ของการกำหนด OKR   เพื่อให้ระบบ ววน. ช่วยสร้างความเสมอภาคให้แก่สังคม    ไม่ใช่เป็นระบบ ววน. ที่เอียงข้างผลประโยชน์ของผู้ได้เปรียบในสังคมอย่างที่เป็นอยู่   

ข้อถกเถียงเรื่องระบบ ววน. ที่ทำงาน multi-year   มีความต่อเนื่องระยะยาว    เพื่อสร้างนวัตกรรมได้อย่างแท้จริง   มีทั้งคนที่เห็นว่าต้องทำงานตามระบบใหญ่ของราชการ คือใช้งบประมาณรายปี    กับฝ่ายที่มองว่างาน ววน. ต้องบริหารแบบ multi-year   ฟังแล้วผมเกิดไอเดียว่า ทั้ง สกสว.  และ PMU ต้องร่วมกันสร้าง multi-year work platform ขึ้นเอง    นำไปเชื่อมกับงบประมาณรายปีของสำนักงบประมาณ รัฐบาล และรัฐสภา   โดยร่วมกันจัดให้มีโครงการวิจัยที่มีงบประมาณผูกพันข้ามปี    แบบเดียวกันกับงบก่อสร้าง    นักวิจัยก็จะทำงานวิจัยที่เป็นโครงการระยะยาวได้    โดยทั้ง สกสว. และ PMU ต้องพัฒนาระบบยุติโครงการกลางคันได้   หากพิจารณาแล้วว่าจะไม่สามารถบรรลุผลที่ต้องการได้   ทั้งหมดนี้ เพื่อให้ระบบ ววน. เป็นพลังขับเคลื่อนการพัฒนาสังคมและเศรษฐกิจของประเทศได้อย่างแท้จริง   

ที่จริง การประชุมวันนี้ ยังมีประเด็นเชิงสร้างสรรค์อีกมาก  ที่นำสู่พัฒนาการเชิงระบบของ ววน. 

วิจารณ์ พานิช

๖ มิ.ย. ๖๖